ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ

Συνήθως οι εφημερίδες και τα περιοδικά φιλοξενούν από καιρού εις καιρόν, ειδικά δε λίγο πριν από την περίοδο των γιορτών, στατιστικές και αναλύσεις για το χαμηλό ποσοστό αναγνωσιμότητας στη χώρα μας.

Η έρευνα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου δείχνει ότι το ποσοστό των νεοελλήνων που δεν άνοιξαν κανένα βιβλίο, για παράδειγμα το 2005, είναι γύρω στο 45%, δηλαδή το μισό περίπου του πληθυσμού, ποσοστό αρκετά υψηλό για να κινητοποιήσει το συγκινησιακό δυναμικό δημοσιογράφων και αναλυτών, ώστε εν μέσω κοπετών, δακρύων και οιμωγών να θρηνήσουν για την πνευματική ένδεια, και το χαμηλό πολιτισμικό κεφάλαιο της νεοελληνικής κοινωνίας.

Οι ίδιες στατιστικές, επίσης, λένε, ότι το ποσοστό αυτό τείνει να μεγαλώνει με το χρόνο, γεγονός που σύμφωνα με τους αναλυτές αποτελεί εξίσου σημαντικό, αν όχι μεγαλύτερο, παράγοντα ανησυχίας. Πριν ασχοληθούμε με το κατά πόσον πρέπει κάποιος όντως ν’ ανησυχεί μ’ αυτό το 45% και με το είδος των δεινών που πρόκειται να επισωρεύσει στο κεφάλι μας, ας καταφύγουμε για λίγο στη βοήθεια της λογικής για να ερμηνεύσουμε το απλό γεγονός, ότι ενώ οι νεοέλληνες συνεχίζουν ακάθεκτοι ν’ απέχουν της ανάγνωσης, και μοιραία οι πωλήσεις να πέφτουν, τέσσερα βιβλιοπωλεία μαμούθ, τρία στο κέντρο της Αθήνας και ένα στα προάστια τέλεσαν τα προηγούμενα χρόνια με μεγαλοπρέπεια τα εγκαίνια τους. Το αντιφατικό αυτό γεγονός δεν μπορεί να εξηγηθεί παρά μόνον κάτω από τις εξής προϋποθέσεις:

1) είτε υπάρχει ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της χώρας, ώστε ενώ το ποσοστό αναγνωσιμότητας να πέφτει, οι αναγνώστες κατ’ απόλυτον τιμήν να αυξάνονται,

2) είτε οι επιχειρηματίες, διακατεχόμενοι από φιλοπρόοδα και πατριωτικά αισθήματα αποφασίζουν, με τελείως αντι-οικονομικούς όρους, να επενδύσουν στο βιβλίο, μήπως και παρακινήσουν περισσότερους στο σπορ της ανάγνωσης,

3) είτε οι στατιστικολόγοι κάπου τα ΄χουν μπλέξει. Διαλέγετε και παίρνετε!

Εφ’ όσον λοιπόν το χαμηλό ποσοστό αναγνωσιμότητας αποτελεί για τους κοινωνιολόγους-αναλυτές παράγοντα ανησυχίας, δεν θα ήταν παράλογο αν υποθέταμε ότι η εντελώς αντίθετη κατάσταση θα εκλαμβάνετο ως η ιδανική. Τουτέστιν, εφόσον το προαναφερθέν 45% μετατρεπόταν σε 0%, η Ελλάδα θα εκπλήρωνε τις προϋποθέσεις της ιδανικής, ουτοπικής Πολιτείας.

Παρά ταύτα, η ιστορία δεν έχει εισέτι αποδείξει ότι οι μικρές ή οι μεγάλες αρνητικές αποκλίσεις από την κοινωνική ουτοπία σχετίζονται ευθέως με την αναγνωσιμότητα και τον όγκο των κυκλοφορούντων βιβλίων, μιας και το σχετικά πρόσφατο παράδειγμα τής, μετά τη Βαϊμάρη, Γερμανίας, έδειξε ότι ούτε η βαθιά γνώση του Γκέτε και του Σίλλερ, ούτε η βαθιά συγκίνηση των τότε κρατούντων από τις συνθέσεις του Βάγκνερ συνέβαλαν στον εξανθρωπισμό τους και στην αποφυγή του παγκόσμιου αιματοκυλίσματος.

Ας αναλογιστούμε για λίγο, αφήνοντας τη φαντασία μας ελεύθερη, την κατάσταση που θα προέκυπτε αν η αναγνωσιμότητα γενικευόταν και οι πόλεις και τα χωριά γέμιζαν από βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες. Μερικές ενδεχόμενες επιπτώσεις θα ήταν:

1) καταποντισμός της οικονομίας από πτώση της παραγωγικότητας, καθ’ ότι οι έλληνες θα προτιμούν να διαβάζουν από το να εργάζονται,

2) πτώση του αριθμού των γεννήσεων μιας και το διάβασμα σαν μοναχική δραστηριότητα δυσχεραίνει τις κοινωνικές επαφές, με συνέπεια να μειώνονται οι πιθανότητες συνευρέσεων, ερώτων, γάμων και κατά συνέπεια γεννήσεων,

3) αδράνεια της σκέψης και σταδιακή εξασθένιση της σπιρτάδας και ικμάδας της φυλής μας, επειδή το διάβασμα σαν παθητική δραστηριότητα, (κοινώς, κατανάλωση έτοιμης τροφής σε μαλακούς καναπέδες και πολυθρόνες), οδηγεί σε πνευματική και σωματική οκνηρία.

Το ότι οι γυναίκες, που είναι και οι κατ’ εξοχήν αναγνώστριες, απολαμβάνουν σημαντικά χαμηλότερες αποδοχές από τους άρρενες συναδέλφους τους, αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα της αντιπαραγωγικότητας της πράξης της ανάγνωσης.

Επιπλέον, θα ήθελα να επισημάνω ότι η παντελής παράλειψη στις στατιστικές, ως περιττών και ασήμαντων, ερωτήσεων του τύπου ‘τι διαβάζουν αυτοί οι οποίοι δηλώνουν ότι διαβάζουν’, μοιραίως τοποθετεί τα Άρλεκιν και τον Χέγκελ στο ίδιο τσουβάλι. Το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι περισσότεροι αναγνώστες τείνουν στην κατεύθυνση του Άρλεκιν και των ομοειδών τους μάλλον, παρά προς την κατεύθυνση του Χέγκελ, μας οδηγεί να υποθέσουμε για άλλη μια φορά, ότι μια αύξηση της αναγνωσιμότητας στο 100% δεν θα προσέθετε και πολλά στην εξύψωση του ατόμου και στην ευημερία μιας κοινωνίας. Από την άλλη μεριά βέβαια, το τι θα προσέθετε μια πλειοψηφία αναγνωστών φανατικών οπαδών και μελετητών του Χέγκελ, καλύτερα ας μη το συζητήσουμε τώρα.

Σαν επόμενο βήμα, λογικό θα ήταν να γραφτεί ένα ανάλογο σημείωμα με τίτλο ‘Γιατί πρέπει να διαβάζουμε’. Μιας κι όμως τις απαντήσεις στο προαναφερθέν ερώτημα, (για να σοβαρευτούμε), τις θεωρώ αυτονόητες, θα προχωρούσα σε σειρά πολλαπλών σημειωμάτων με τίτλους όπως ‘Πώς διαβάζουμε’ , ‘Τι διαβάζουμε’, ‘Γιατί διαβάζουμε’, ‘Που διαβάζουμε’ και ούτω καθ’ εξής, με φανερή τη διάθεση να εξαντλήσω όλη τη γκάμα των ερωτηματικών αντωνυμιών. Ίδωμεν!