Ευλογημένη Φτώχεια!

Ώρες ώρες μου είναι δύσκολο να μάς καταλάβω εμάς τους ανθρώπους για το τι ακριβώς μας ευχαριστεί και για το τι ακριβώς επιδιώκουμε. Δεν ήταν πολύς καιρός πριν, που στην ατμόσφαιρα, διάσπαρτη ήταν η γκρίνια για την φτώχια της προσωπικής μας ζωής, για την απουσία συλλογικής ζωής, για τους νέους τσίγκινους θεούς που πασχίζαμε ασθμαίνοντας να ικανοποιήσουμε και που ποτέ δεν το καταφέρναμε, γιατί αυτοί που διαλέξαμε να λατρέψουμε αποδείχτηκαν άπληστοι, αδηφάγοι και κοιλιόδουλοι, για την ολοένα επιταχυνόμενη καθημερινότητά μας προς ένα στόχο κι ένα τέρμα που δεν το βλέπαμε, ή που δεν σταθήκαμε ποτέ να το αναλογιστούμε. Και τρέχαμε, και τρέχαμε τρελοί κι αλλοπαρμένοι...

Και σήμερα που τα πράγματα παίρνουν να φρενάρουν κι η σκόνη να κατακαθίζει, που η ανάγκη εξορθολογισμού αρχίζει να γίνεται πια φανερή σε όλο και πιο πολλούς, τι ακούω γύρω μου; Γκρίνια, και μόνο γκρίνια. Φόβο, ανασφάλεια, θαρρείς και δεν μπορεί να χωνέψει ακόμα η ανθρωπότητα ότι ήρθε ο καιρός πια να ξεζαλιστεί και να ηρεμήσει. Να κάτσει λίγο βρε παιδί μου να συνέλθει, να ρίξει μια ματιά στα του οίκου της, να ξελαχανιάσει, να αφήσει το πρόσωπό της να χαλαρώσει, να χαμογελάσει, να ομορφύνει, να ρίξει και μια ματιά και παραέξω, σ’ αυτό τον έρμο τον κήπο που χρόνια τώρα ανθίζει, ξανθίζει, και που ποτέ της δεν κάθισε να τον προσέξει.

Στασιμότητα σου λέει ο ένας, φτώχεια σου λεει ο άλλος, και να τα δάκρυα και να ο κρύος ιδρώτας να μας λούζει πατόκορφα. Ε και; Κάθισε κανένας να σκεφτεί ποτέ και τα καλά της φτώχειας;

Ζώντας ο μέσος άνθρωπος τα τελευταία χρόνια στο διαρκές κυνηγητό τού «περισσότερου», σπάνια εύρισκε χρόνο να εκτιμήσει αυτό που μέχρι τότε είχε καταφέρει, γιατί ο νους παρέμενε προσανατολισμένος σ’ αυτό που δεν είχε και σε αυτό που θα έπρεπε να έχει, με το «πρέπει» όμως να είναι πάντα διαφεύγον και ποτέ καλά καθορισμένο. Έτσι, υπέφερε από ένα μόνιμο έλλειμμα αυτοεκτίμησης και αυταξίας, από ένα μόνιμο αίσθημα ανικανοποίητου.

Σε συνθήκες φτώχειας όμως, τα πράγματα δουλεύουν ανάποδα, με την έννοια, ότι η οποιαδήποτε πράξη, ακόμα και η πιο μικρή, τείνει να λογίζεται θετικά, συμβάλλοντας προς το ξεπέρασμά της και ενισχύοντας έτσι το αίσθημα ικανοποίησης και αυτοπεποίθησης του ανθρώπου.

Σκεφτείτε για παράδειγμα, την πληρότητα και την περηφάνια που νοιώθει κανείς όταν στο τέλος της ημέρας αναφωνεί ευτυχής: «δόξα τω θεώ, τα κατάφερα και σήμερα!». Ενώ κυνηγώντας τον πλούτο, ποτέ δεν θα παραδεχτεί ότι η μέρα έφερε αρκετούς καρπούς, κι ότι αντί για ευχαριστώ, πάντα θα έχει στο μυαλό του τους άλλους τους καρπούς, τους περισσότερους, αυτούς που δεν πρόκανε να μαζέψει. Δεν αναγνωρίζετε ότι ο άνθρωπος αυτός βρίσκεται σε μια μόνιμη δυστυχία;

Από την άλλη, τι αίσθημα θριάμβου συνοδεύει τον τυχερό, όταν εξερχόμενος, μετά από πολύωρη περιπλάνηση, των πυλών εκμαυλιστικών τινών πολυκαταστημάτων και γλιστρώντας το χέρι στην τσέπη, αντιλαμβάνεται ανακουφισμένος ότι το ακριβό του μεροκάματο βρίσκεται ακόμα εκεί, ζεστό και ασφαλές, ζωντανό και προπαντός ακέραιο; Πείτε μου, υπάρχει μεγαλύτερο κατόρθωμα από αυτό; Υπάρχει κάτι πιο αληθινό από το αίσθημα επιτυχίας που τον κυριεύει, όταν για ακόμα μια φορά καταφέρνει ν’ αγνοήσει, αλώβητος και αξιοπρεπής τα κελεύσματα και τις ανήθικες προτάσεις των σειρήνων;

Στη φτώχεια, κάθε βήμα και μια νίκη! Η φτώχεια δυναμώνει τους ανθρώπους, σφυρηλατεί τη θέληση, ο πλούτος τους εκφυλίζει, τους αρρωσταίνει.

Έβλεπα τις προάλλες καθαρά πρόσωπα γυναικών να λάμπουν από υπερηφάνεια, γιατί ξαναβρίσκοντας την παλιά τους αξιοσύνη, είχαν καταφέρει να γυρίσουν το παλιό παλτό από μέσα έξω, και να το κάνουν πάλι καινούργιο. Απτά πράγματα, χειροπιαστά. Με ασυγκράτητο ενθουσιασμό έβγαζαν πάλι στο φως από τα υπόγεια τις παροπλισμένες Singer καθιστώντας τες μάχιμες και χρήσιμες. Παλιά κι αλάνθαστα εργαλεία της ξεχασμένης οικιακής οικονομίας.

Ξανάβλεπα τις μανάδες να φουρνίζουν πίτες και κουλουράκια, και τα παιδιά να ροδοκοκκινίζουν από υγεία. Ωραίες μυρωδιές. Ωραίες εποχές.

Η φτώχεια, αυξάνοντας την εφευρετικότητα ακονίζει το μυαλό και πλουτίζει το παγκόσμιο απόθεμα ιδεών και πρακτικών λύσεων.

Η Φύση έγινε έτσι όπως έγινε ακολουθώντας έναν και μόνο Νόμο: το Νόμο της ελάχιστης ενέργειας, το Νόμο της ελάχιστης διαδρομής. Η Φύση, γεννήθηκε και μας γέννησε, μόνο επειδή ήταν οικονόμα. Όταν αρχίσαμε να τη σκορπάμε, αρχίσαμε και να χανόμαστε. Νόμοι είναι αυτοί, δεν είναι παίξε γέλασε!

Ακόμα, όντας φτωχός, αποκτάς αυτόματα και δικαιώματα, όπως για παράδειγμα το δικαίωμα να ονομάζεσαι τίμιος, μια αρετή που όσο πιο πολύ εκτιμάται, τόσο πιο πολύ κακοποιείται. Ένα άλλο δικαίωμα, είναι κι αυτό της καλοπέρασης, μιας και είναι από όλους αποδεκτό ότι η φτώχεια θέλει όντως καλοπέραση, δηλαδή διασκέδαση.

Και τι καλύτερη διασκέδαση από μερικά τραγουδάκια που γράφτηκαν για πάρτη της!

(Tango, από την Οπερέτα «Μποέμικη Αγάπη» 1929)
Φτώχεια που τις ψυχές ματώνεις
πόνους γεννάς σε μια στιγμή
μα έχεις και χάρες που σκλαβώνεις
σαν είν' μαζί σου και η τιμή

(Φτωχολογιά, Ξαρχάκος, Παπαδόπουλος)

Φτωχολογιά, για σένα κάθε μου τραγούδι
για τους καημούς σου, που σεργιανούν στη γειτονιά
Φτωχολογιά, που απ’ τον πηλό πλάθεις λουλούδι
και τους καημούς σου τους πλέκεις ψιλοβελονιά

(Μην κλαις, Μπέλλου)
Μην κλαις και μη φοβάσαι το σκοτάδι
Εμείς που ζήσαμε φτωχοί
Του κόσμου η απονιά δε μάς τρομάζει
Θα έρθει και για μάς μια Κυριακή

(Τα λαϊκά, Πρωτοψάλτη)
Τα πιο ωραία λαϊκά σε σπίτια με μωσαϊκά τα είχαμε χορέψει
Γαλάζιο γύψο η οροφή και το τακούνι μου καρφί.

(Χαίρε φτώχεια, Νταλάρας, Μικρούτσικος, Τριπολίτης)
Χαίρε φτώχεια και φτώχεια της φωνής
και φτώχεια στις παράγκες χαίρετε!
Εκ των πραγμάτων αφανείς, παράγωγα της μηχανής
που έχει ανάγκη από τραγούδια με ανάγκες
χαίρετε!

Και για όσους μπήκανε στην τρύπα με τα σπιτοδάνεια, δεν πειράζει, υπάρχει και γιαυτούς ένα τραγούδι.

(Πετραδάκι-πετραδάκι, Μενιδιάτης, Καλδάρας, Παπαγιαννοπούλου)
Πετραδάκι-πετραδάκι για τα σένα το ’χτισα της αγάπης το τσαρδάκι, κι όμως δε σ’ απόχτησα

(Πέτρα-πέτρα χτίσαμε, Νταλάρας, Καλδάρας, Πυθαγόρας)
Πέτρα-πέτρα χτίσαμε, μια φτωχή γωνιά
Τη ζωή μας κλείσαμε μες τη Κοκκινιά

(Το φτωχόσπιτό μου, Διονυσίου, Πλέσσας, Βίρβος)
Το φτωχόσπιτό μου, όποιος θα το δει
στόλισμα δεν έχει ακριβό κανένα
Έχει όμως αγάπη χάδι και στοργή
κι όταν θα σου λείψουν γύρισε σε μένα

(Ό,τι αρχίζει ωραίο, Καζαντζίδης, Σκορδίλης)
Είναι κακό στην άμμο να χτίζεις παλάτια
Ο βοριάς θα στα κάνει συντρίμμια, κομμάτια

(Καμαρούλα μια σταλιά, Πουλόπουλος, Πλέσσας, Παπαδόπουλος)
Καμαρούλα μια σταλιά, δύο επί τρία
κόγχη και λατρεία, τοίχος και φιλιά

Ευλογημένη φτώχεια, ευλογημένη που μας φέρνεις πάλι στα ίσια μας και μας κάνεις πάλι ανθρώπους!