Η Βιομηχανία των Πιστοποιήσεων

Δεν είναι η πρώτη φορά που θα το πω ότι όσο πιο σκάρτοι γινόμαστε σαν άνθρωποι, τόσο πιο πολύ πλειοδοτούμε στην ποιότητα και τόσο πιο πολύ κοπτόμεθα για την ηθική, την ίδια στιγμή που τις ποδοπατούμε άτσαλα και τις δυο. Αυτό λέγεται υποκρισία και είναι ένα παλιό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης συμπεριφοράς, μόνο που στην εποχή μας μεταμφιέζεται σε πιο ανώδυνες και ανάλαφρες ονομασίες.

Μια σύγχρονη μετάλλαξη της υποκρισίας, τις τελευταίες δυο με τρεις δεκαετίες, ακούει στο όνομα «πιστοποίηση» και τείνει να απλωθεί σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου, από τα προϊόντα, στις ιδιωτικές υπηρεσίες κατ’ αρχήν, από τις επιχειρήσεις, στο κράτος και τις δημόσιες υπηρεσίες αυτού, στη συνέχεια. Δεν θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι η κοινωνία σήμερα διακατέχεται από μανία πισοποίησης/αξιολόγησης, αν και το σωστό θα ήταν ότι, δεν είναι η κοινωνία η ίδια, που επιζητεί να αξιολογείται, αλλά ότι όλο αυτό το πλέγμα των αξιολογήσεων τής έχει επιβληθεί έξωθεν, αναγκάζοντάς και την ίδια να το αποδεχτεί, ποντάροντας στην ανασφάλεια και τα φοβικά της σύνδρομα, που επίσης και αυτά υποβάλλονται και καλλιεργούνται.

Ποια ήταν και είναι η ανάγκη που γέννησε, συντηρεί και εξαπλώνει αυτό το κύμα, αυτή την ιδεοληψία θα έλεγα, των πιστοποιήσεων/αξιολογήσεων; Τι κάνει τον πλανήτη ολόκληρο, αλλά και πρόσφατα τη χώρα μας να πολώνεται σ’ αυτό το μοιραίο δίλημμα, τουλάχιστον όπως παρουσιάζεται οξυμένο σήμερα αναφορικά με τα πανεπιστήμια; Πώς και η έννοια της αξιολόγησης, η σύνταξη με αυτήν, ή η αποστροφή από αυτήν, αποκτά τόση εξουσία ώστε να διαμοιράζει το κοινωνικό σώμα σε αντίπαλα ιδεολογικά στρατόπεδα και να γεννά συγκρούσεις; Πώς συνέβη και την παίρνουμε πια τόσο στα σοβαρά;

Κατά τη γνώμη μου, η σύλληψη ότι όλα μπορούν και οφείλουν ν’ αξιολογηθούν, αφού προηγουμένως ποσοτικοποιηθούν, γεννήθηκαν από δυο αιτίες. 1) από την αυξανόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων και 2) από την ανάγκη του καπιταλισμού να εφεύρει νέες αγορές. Ο νεοφιλελευθερισμός «πέτυχε» να δημιουργήσει πλούτο βάζοντας στο παιχνίδι της αγοράς νέα αγαθά που μέχρι πρότινος ήταν άυλα, άρα μη μετρήσιμα και μη εμπορεύσιμα, ή δημόσια, δηλαδή αγαθά που ανήκαν σε όλους.

Η λαίλαπα των πιστοποιήσεων/αξιολογήσεων δημιούργησε μια τεράστια καινούργια αγορά η οποία χρόνο με το χρόνο έβλεπε ότι μπορούσε να επεκτείνεται επ’ αόριστον, βάζοντας στο παιχνίδι κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής και συντηρώντας στρατιές από εταιρίες αξιολογητών και στρατιές από «οίκους», κατά τα χρηματιστηριακά πρότυπα, αξιολογητών των αξιολογητών.

Φυσικά, όταν πρωτοξεκίνησαν οι δουλειές με τα ΙSO, υπήρχαν και πραγματικές ανάγκες να καλυφθούν, όπως θέματα ασφάλειας των προϊόντων, καλύτερη οργάνωση και περιορισμός της σπατάλης των επιχειρήσεων και των κρατικών υπηρεσιών.

Αλλά η χωρίς όρια επέκταση σε κάθε δραστηριότητα της λογικής αυτής, επέφερε όπως και σε κάθε υπερβολή, την γελοιοποίησή της, και δεν είναι και πολλοί αυτοί που θα ισχυριστούν ότι οι απανωτές αξιολογήσεις απετέλεσαν πανάκεια διορθώνοντας τα κακώς κείμενα των οργανισμών που αξιολογήθηκαν. Μόνο μια βόλτα στα γραφεία αυτών που συμπληρώνουν πολυσέλιδα φυλλάδια αξιολόγησης, με τα κοροϊδευτικά ανθυπομειδιάματα, τις λοξές ματιές και τις διαμαρτυρίες για ακόμα μια σπάταλη γραφειοκρατική πράξη, θα σας δώσει ένα δείγμα τού πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία τις αξιολογήσεις και το τι πραγματικά περιμένει απ’ αυτές.

Και όσο περνάει ο καιρός, γίνεται περισσότερο κατανοητό ότι οι αξιολογήσεις δεν εξυπηρετούν πραγματικές ανάγκες, αλλά την ίδια την βιομηχανία των αξιολογήσεων, η οποία εξειδικεύεται και καταλαμβάνει τον ένα μετά τον άλλον τους υποτομείς ενός οργανισμού για να τους εξαγνίσει.

Έτσι όπως πάνε τα πράγματα, δεν θα είναι απίθανο να δούμε να συστήνονται εταιρίες και για την αξιολόγηση των μελλοντικών γονέων.