Μισθολογικές Διαφορές μεταξύ Ανδρών και Γυναικών

Πριν από λίγο καιρό, ενώ έψαχνα δεξιά κι αριστερά οικονομετρικές μελέτες για τη διαφορά μισθών ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα στην Ελλάδα, έτυχε να πέσουν στα χέρια μου ανάλογες έρευνες και για την διαφορά μισθών μεταξύ ανδρών και γυναικών. Επειδή το θέμα παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον, όπως και άγνωστες πτυχές, αποφάσισα να μην το αφήσω να πάει χαμένο, κι έτσι κορφολόγησα κάποια στοιχεία για να τα κοινοποιήσω.

Στηρίχτηκα σε δυο κυρίως έρευνες, της γνωστής μας πλέον επικ. καθηγήτριας Ε. Παπαπέτρου (Π), από το οικονομικό πανεπιστήμιο Αθηνών και των Λιβανού-Πουλιάκα (ΛΠ), από το Πανεπιστήμιο του Aberdeen.

Το πρόβλημα της μισθολογικής διαφοράς ανάμεσα στα φύλα για το ίδιο επίπεδο εκπαίδευσης δεν είναι κάτι το άγνωστο, όπως και το ότι δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα. Η μέση διαφορά για τις χώρες της Ευρώπης ανέρχεται στο 17.4% . Σε κάποιες απ’ αυτές, όπως Ιταλία, Πολωνία, Σλοβενία και Βέλγιο η διαφορά είναι μικρότερη του 10%, σε κάποιες άλλες υπερβαίνει το 20%, όπως Ολλανδία, Τσεχία, Κύπρο, Γερμανία και Ελλάδα, ενώ στην Εσθονία και Αυστρία το 25%, (στοιχεία από Eurostat του 2007).

Οι παρατηρούμενες διαφοροποιήσεις κατά χώρα αντανακλούν κυρίως την ιδιαιτερότητα της κάθε τοπικής αγοράς εργασίας. Φερ’ ειπείν σε κάποιες χώρες η μικρή διαφορά μπορεί να οφείλεται στο ότι στην αγορά εργασίας προτιμούν να εισέρχονται κυρίως γυναίκες υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου, ενώ σε άλλες περισσότερο απορρυθμισμένες αγορές, είναι πιθανόν οι γυναίκες να καταλαμβάνουν περισσότερο θέσεις μερικής απασχόλησης.

Στις εν λόγω αρκετά αναλυτικές μελέτες εκτός από την καταγραφή των διαφορών, αναλόγως του μορφωτικού επιπέδου των δύο φύλων (ΛΠ) και της μισθολογικής κλίμακας όπου βρίσκονται (Π), γίνεται περαιτέρω προσπάθεια να διευκρινιστεί η συνεισφορά καθ' ενός εκ των πιθανών αιτίων στην παρατηρούμενη ανισότητα. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι οι διακρίσεις και προκαταλήψεις λόγω φύλου, το είδος των σπουδών, (τεχνικές vs. ανθρωπιστικές), η ηλικία, η εμπειρία, το είδος εργασίας (full-time, part-time), όπως και άλλοι που παραμένουν αδιευκρίνιστοι.

Σύμφωνα με τους ΛΠ, ο λόγος του μέσου μισθού των γυναικών προς αυτό των ανδρών για τα έτη 2000-2003 εκτιμάται στο 85%. Στον ιδιωτικό τομέα ο λόγος είναι κοντά στο 80%, ενώ στον δημόσιο πλησιάζει το 90%. Η διαφορά αυτή μεταξύ δημοσίου-ιδιωτικού μπορεί να οφείλεται είτε στην χαμηλότερη παραγωγικότητα των γυναικών, είτε στο ότι στον ιδιωτικό τομέα μπορεί να επιζούν μεγαλύτερες διακρίσεις λόγω φύλου

Οι διαφορές αυτές δεν μπορούν να εξηγηθούν χωρίς λεπτομερή αναφορά στην διαφοροποίηση της αγοράς εργασίας για κάθε φύλο χωριστά. Σε γενικές γραμμές λοιπόν, οι άνδρες είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία, έχουν μεγαλύτερη εμπειρία εργασίας, εργάζονται περισσότερες ώρες και κατέχουν κυρίως full-time και μόνιμες θέσεις εργασίας, σε αντίθεση με τις γυναίκες που κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό των εργασιών μερικής απασχόλησης. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει τις μισθολογικές διαφορές, αν δεν ερχόταν σε αντίθεση με το γεγονός ότι συνολικά οι γυναίκες είναι υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου από τους άνδρες.

Προσεκτικότερη όμως ματιά στο είδος των πτυχίων αποκαλύπτει, σύμφωνα πάντα με την έρευνα των ΛΠ, ότι οι γυναίκες αντιπροσωπεύονται σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχολές όπως Νομική, Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Παιδαγωγικά τμήματα, και παραϊατρικές σχολές, σε αντίθεση με τις Πολυτεχνικές, Οικονομικές σχολές ή σχολές φυσικών επιστημών στις οποίες υπερτερούν οι άνδρες και οι οποίες εξασφαλίζουν υψηλότερες σχετικά απολαβές. Συγκεκριμένα ο μέσος μισθός αποφοίτων από σχολές όπου υπερτερούν οι άνδρες ανέρχεται στα 954 ευρώ, ενώ από αυτές όπου υπερτερούν οι γυναίκες, στα 865 ευρώ, δηλαδή είναι χαμηλότερος κατά 100 περίπου ευρώ.

Παρά ταύτα η διαφορά στο είδος των πτυχίων μεταξύ ανδρών και γυναικών, μπορεί να εξηγήσει μόνο ένα 8.5%-10% της μισθολογικής διαφοράς, ενώ, ακόμα και μετά την συμπερίληψη αυτού του παράγοντα, όπως και του παράγοντα της διαφορετικής παραγωγικότητας των δύο φύλων, ένα 42% της μισθολογικής διαφοράς παραμένει ανεξήγητο και οφείλεται σε παράγοντες διάκρισης του φύλου.

Η μελέτη της Παπαπέτρου εξετάζει τις μισθολογικές διαφορές σαν συνάρτηση του εκπαιδευτικού επιπέδου των δύο φύλων γενικά, χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψιν της το διαχωρισμό κατά κλάδο σπουδών, όπως η μελέτη των (ΛΠ), αλλά τις εξετάζει τμηματικά σε όλο το εύρος της κατανομής των αμοιβών, από τα χαμηλόμισθα, τα μεσαία έως τα υψηλόμισθα κλιμάκια.

Η αγορά εργασίας των γυναικών, όπως προέκυψε, έχει τα εξής χαρακτηριστικά. Το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας εξαρτάται από το μορφωτικό τους επίπεδο. Για τις γυναίκες με υψηλή μόρφωση, η συμμετοχή (86.3%), είναι περίπου η ίδια με τον κοινοτικό μέσο όρο, ενώ για αυτές με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο διαμορφώνεται στο (54.3%), ποσοστό που υπολείπεται κατά πολύ του μέσου όρου της ΕΕ.

Οι μισθολογικές διαφορές ανδρών και γυναικών διαφέρουν ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης των εργαζομένων.

Για την κατηγορία με ΥΨΗΛΟ επίπεδο εκπαίδευσης η μισθολογική διαφορά ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ καθώς μετακινούμαστε προς τα ανώτερα κλιμάκια αμοιβών. Για τους χαμηλόμισθους εργαζόμενους, οι γυναίκες λαμβάνουν το 87% του μισθού των ανδρών, ενώ για τους υψηλόμισθους εργαζόμενους, το 67%. Η τάση αυτή είναι ενδεικτική της ύπαρξης για τις γυναίκες του φαινομένου της «γυάλινης οροφής», που είναι πιθανόν να οφείλεται στη μικρότερη διαπραγματευτική δύναμη των γυναικών, στην περιορισμένη κινητικότητα ή σε διαφορετικές αναθέσεις.

Για την κατηγορία με ΧΑΜΗΛΟ επίπεδο εκπαίδευσης, για τους χαμηλόμισθους εργαζόμενους, οι γυναίκες λαμβάνουν το 82% του μισθού των ανδρών, ενώ για τους υψηλόμισθους εργαζόμενους, το 83%. Δηλαδή βλέπουμε ότι ο λόγος του μισθού των γυναικών προς τον μισθό των ανδρών παραμένει σταθερός σε όλο το φάσμα των αμοιβών.


Συμπερασματικά, βλέπουμε ότι η διαφορά των μισθών αποτελεί πανευρωπαικό φαινόμενο. Στην Ελλάδα, η ανισότητα δεν είναι από τις υψηλότερες στην Ευρωζώνη. Η υψηλότερη εκπαίδευση όχι μόνο δεν βοηθάει στην ελάττωση της μισθολογικής διαφοράς, αλλά τουναντίον την διογκώνει (glass ceiling effect). Στην μισθολογική ανισότητα συμβάλλουν κατά μικρό μόνο μέρος ο κλάδος σπουδών, ακολουθούν τα παραγωγικά χαρακτηριστικά, ενώ ένα μεγάλο μέρος, περίπου το μισό, ανήκει σε αδιευκρίνιστους παράγοντες λόγω φύλου.