Who is the Boss??

Η παραπάνω φωτογραφία είναι από τη διαφήμιση μιας ημερίδας, (μισής μερίδας ουσιαστικά), που έλαβε χώρα την προηγούμενη εβδομάδα σε ερευνητικό ίδρυμα της χώρας με σκοπό, υποτίθεται, την παρουσίαση κάποιου νέου αντι-γηραντικού παράγοντα, ο οποίος θα περιλαμβάνεται στην καινούργια σειρά καλλυντικών προϊόντων της εταιρίας που τα παρασκευάζει και τα εμπορεύεται.

Ποιο είναι το παράξενο;

1. Η σημειολογία της εικόνας είναι πεντακάθαρη. Στην κεφαλή, με δυσανάλογα μεγάλα ως προς τα υπόλοιπα γράμματα, εμφανίζεται η εταιρία-πάτρωνας και από κάτω, με σαφώς μικρότερου μεγέθους γραμματοσειρά, μην τυχόν και λαθέψουμε τις ιεραρχίες, τα «τσιράκια», τα οποία τυχαίνει να είναι κάποιοι «παρακατιανοί» εταίροι, όπως το πανεπιστήμιο Αθηνών, ο «Δημόκριτος» και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

2. Η εν λόγω εταιρία για να έχει τους συγκεκριμένους εταίρους, σημαίνει ότι, ευφυώς ποιούσα, δεν διαθέτει η ίδια ερευνητική υποδομή, που θα τής δέσμευε R&D κεφάλαια για κτήρια, προσωπικό και εξοπλισμό, οπότε και καταφεύγει σε δημόσια ιδρύματα για να της κάνουν τη δουλειά. Φυσικά όχι με το αζημίωτο, πληρώνει το κάτι τις της, ή συμπράττει μέσω κοινής χρηματοδότησης, αλλά αυτό δεν την απενοχοποιεί από το να συμπεριφέρεται όπως ο συμπαθής κύριος της γνωστής έκφρασης «εγώ με τον παρά μου, ... και την κυρά μου».

3. Κάτι που δεν γίνεται αντιληπτό από τη συγκεκριμένη φωτογραφία, είναι ότι η ψευδο-ημερίδα αυτή, για λόγους ευνόητους, δηλ. εταιρικού ανταγωνισμού, ήταν κλειστή στο κοινό. Η πρακτική αυτή όμως, έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με το ρόλο των δημοσίων ερευνητικών και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, όπου η παραγόμενη έρευνα θα πρέπει να είναι διαφανής και ανοιχτή στην κοινωνία.

Τι γίνεται λοιπόν όταν τα δημόσια ερευνητικά ιδρύματα καλούνται να συμπεριφερθούν σαν παραρτήματα εταιριών, σαν μονάδες παροχής υπηρεσιών προς αυτές, και όταν οι εταιρίες ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν το know how, τις υποδομές, τους χώρους και το ερευνητικό προσωπικό ιδρυμάτων που συντηρούνται από δημόσιους πόρους; Χρησιμοποίησα την συγκεκριμένη εταιρία σαν παράδειγμα ενός γενικότερου φαινομένου που παρατηρείται εδώ και πολύ καιρό στον ευρωπαϊκό, και κατ’ επέκταση και στον ελληνικό χώρο, όπου ερευνητικές προτάσεις τυγχάνουν ευνοϊκότερης μεταχείρισης, δηλαδή χρηματοδότησης, μόνον όταν συμπράττουν με εταιρίες και όταν στοχεύουν στην παραγωγή ενός τελικού εμπορεύσιμου προϊόντος, το οποίο φυσικά εμπίπτει στους εμπορικούς σχεδιασμούς της εταιρίας.

Ψάχνοντας τα αρχεία με στατιστικά στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, διαπίστωσα ότι μόνο το 0.2% των ελληνικών επιχειρήσεων χρηματοδοτούν ερευνητικές δραστηριότητες και εξ αυτών μόνο το 45% διαθέτουν δικές τους υποδομές. Ενώ, οι μισές περίπου από τις ερευνητικές τους δράσεις αφορούν βελτίωση ήδη υπαρχόντων προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών παραγωγής και όχι δημιουργία νέων. Είναι λοιπόν φυσικό να αναζητούν συνεργασίες, επί πληρωμή, με δημόσια ερευνητικά κέντρα.

Τις προάλλες, δημιουργήθηκε σάλος στην Αγγλία όταν τα διάφορα ερευνητικά συμβούλια της χώρας, τα οποία αποφασίζουν το 90% της χρηματοδότησης της ακαδημαϊκής έρευνας, έβγαλαν φετφά, σύμφωνα με τον οποίο όσοι αναζητούν δημόσιους πόρους θα πρέπει πρώτα να αποδεικνύουν την συμβολή που θα έχει η προτεινόμενη έρευνα στην οικονομία πρωτίστως. Όπως σχολιάζει ο G. Monbiot, ο δημοσιογράφος του Guardian που έφερε το θέμα στην επιφάνεια, ενώ η μεταφορά της επιστημονικής γνώσης στην οικονομία μπορεί να δράσει θετικά, δεν μπορεί να συμβεί το ίδιο όταν η απαίτηση για οικονομική ανταποδοτικότητα γενικευτεί σε κάθε μορφή γνώσης.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι άλλη γνώση παράγουν (αν παράγουν) οι εταιρίες, αφού ελάχιστα διαθέτουν στην βασική έρευνα και περισσότερο στις βελτιώσεις και εφαρμογές, και άλλου είδους γνώση τα δημόσια ακαδημαϊκά ιδρύματα. Η γνώση δεν είναι μόνο εμπορεύσιμο προϊόν, είναι επίσης και χαρά και ομορφιά, διείσδυση στα μυστικά του κόσμου και εξερεύνηση, αλλά και ίσως και ένα μελλοντικό προϊόν.