Πελατειακό και κορπορατικό κράτος

Τι είναι οι πελατειακές σχέσεις; Η πολιτική των φτωχών.

Τι είναι ο κορπορατισμός; Μα η πολιτική των ελίτ.

Το πελατειακό κράτος ριζωμένο κυρίως στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου και στη Λατινική Αμερική, αποτελεί σίγουρα ιστορικό αναχρονισμό, σε σχέση με τον ιδεότυπο του κράτους του βορρά, που απαρτίζεται από μια ουδέτερη (τρόπος του λέγειν) προς τους πολίτες του γραφειοκρατία. Αναχρονισμός όμως, ο οποίος επιβιώνει, και για να επιβιώνει σημαίνει ότι εξυπηρετεί. Άλλωστε αυτή είναι και η πρώτη διάγνωση ενός τυχαίου ψυχαναλυτή όταν προσπαθεί να απαλλάξει τον πελάτη του από τις, εκ πρώτης όψεως, καταστροφικές του έξεις. Δεν πάει να σας δέρνει ο άντρας σας, και σεις να συνεχίζετε να τον ανέχεστε, δεν πάει να σας υποτιμάει η καλύτερή σας φίλη και σεις να συνεχίζετε να την θεωρείτε φίλη, ο ψυχαναλυτής δεν θα σας αφήσει να φύγετε προτού σας κάνει να συνειδητοποιήσετε τα αντισταθμιστικά οφέλη του ξύλου στη μια περίπτωση και της περιφρόνησης, στην άλλη.

Οι πελατειακές σχέσεις, είναι πρώτα απ’ όλα σχέσεις με αμοιβαία ωφέλεια, όπου ο μεν πάτρωνας, δηλαδή ο πολιτικός εξασφαλίζει εύνοια και ψήφους από τους ψηφοφόρους, ο δε ψηφοφόρος εξασφαλίζει διαφόρου τύπου εξυπηρετήσεις, οι οποίες αντί να διανέμονται στην ελεύθερη αγορά και να είναι προσιτές ισότιμα σε όλους, διανέμονται προσωπικά και χέρι-χέρι. Επειδή όμως πρόκειται περί εκτεταμένου δικτύου, συντηρούμενο διαχρονικά από όλες τις κυβερνήσεις, η ωφέλεια δεν αποτελεί μονοπώλιο κάποιας συγκεκριμένης μερίδας, αλλά διασπείρεται σε ένα σημαντικό ποσοστό των κατώτερων κυρίως στρωμάτων της κοινωνίας, κι αυτός είναι και ο λόγος που το δίκτυο μακροημερεύει.

Στο κορπορατικό κράτος, αντιπροσωπευτικό δείγμα του οποίου αποτελεί η δημοκρατία των ΗΠΑ, η γραφειοκρατία μπορεί να μην δρα ευνοιοκρατικά προς τη μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, είναι όμως σαφέστατα προσαρμοσμένη προς τις απαιτήσεις και τα ενδιαφέροντα των μεγάλων εταιριών και του μεγάλου κεφαλαίου. Στο κορπορατικό κράτος, οι πελατειακές σχέσεις έχουν μικρότερη διείσδυση στο κοινωνικό σώμα, είναι περισσότερο επιλεκτικές, αλλά έχουν πολύ μεγαλύτερο βάρος και κοινωνικό αντίκτυπο, και αναπτύσσονται ανάμεσα στον πολιτικό και το κεφάλαιο.

Σε σχέση με το παραδοσιακό πελατειακό κράτος, εδώ παρατηρούμε μια αντιστροφή των εξαρτήσεων· στο μεν πρώτο, ο δότης (εξυπηρετήσεων) είναι ο πολιτικός, στο δε δεύτερο, ο πολιτικός υποβιβάζεται σε παραλήπτη (χρήματος) και κατά συνέπεια σε απλό εντολοδόχο. Στο πελατειακό κράτος ο πολιτικός εκλέγεται ανταλλάσσοντας κάποιο διορισμό, κάποια διαμεσολάβηση, ή κάποια καλή κουβέντα, ενώ στο κορπορατικό κράτος, ο πολιτικός εκλέγεται δίνοντας πολύ μεγαλύτερα ανταλλάγματα, ισοδύναμα τουλάχιστον με το ποσόν χρηματοδότησής του, που μπορεί να ανέρχεται σε αρκετές δεκάδες ή εκατοντάδες εκατ. δολάρια, αναλόγως των προσδοκιών.

Όπως διαβάζω στο βιβλίο «το Δόγμα του Σοκ», οι είκοσι κορυφαίες εργοληπτικές εταιρίες της Αμερικής δαπάνησαν από το 2000 σχεδόν 300 εκατ. δολάρια για να επηρεάσουν πολιτικούς και 23 εκατ. δολάρια για να χρηματοδοτήσουν προεκλογικές εκστρατείες. Από τη μεριά της η κυβέρνηση Μπους αύξησε μεταξύ 2000 και 2006 κατά 200 δισεκατομμύρια δολάρια τα κονδύλια που δίνονταν στις εργοληπτικές εταιρίες. Σκεφτείτε μόνο το σκάνδαλο της ανοικοδόμησης του Ιράκ, και το ανάλογο του Αφγανιστάν.

Επομένως το κορπορατικό κράτος είναι όντως πελατειακό κράτος, με διαφορετική όμως πελατεία. Το κορπορατικό κράτος είναι ελιτίστικο, το πελατειακό, λαϊκό. Γιαυτό ίσως χτυπάει και άσχημα στο μάτι!

Αν αφήσουμε τώρα την Αμερική και πάμε σε λιγότερο ακραίες μορφές οργάνωσης της πολιτικής, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια πολύ μεγάλη ποικιλία οργανωμένων ομάδων συμφερόντων, τα γνωστά λόμπυ. Οι ομάδες αυτές εξασκούν πιέσεις είτε προς τις ντόπιες κυβερνήσεις, είτε σε ευρύτερα διακυβερνητικά σχήματα όπως αυτά των Βρυξελλών, όπου είναι καταγεγραμμένοι γύρω στους 15,000 λομπίστες. Εξ αυτών πάνω από το 70% εργάζεται άμεσα ή έμμεσα για την προώθηση συμφερόντων των μεγάλων εταιριών, το 20% αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα περιφερειών, πόλεων και διεθνών οργανισμών, ενώ το υπόλοιπο αντιπροσωπεύει ΜΚΟ, συνδικάτα κ.α.

Επομένως, και η Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργεί βάσει πελατειακών σχέσεων, όχι του τύπου του κράτους του Νότου, αλλά του τύπου του κράτους του Βορρά. Και στις δυο περιπτώσεις λοιπόν, δημόσιοι πόροι διανέμονται ευνοιοκρατικά και ιδιωτικά, στο μεν πελατειακό κράτος στο λαό, στο δε κορπορατικό, στα μεγάλα συμφέροντα. Κι αυτός είναι και ο σοβαρότερος λόγος που το πελατειακό κράτος χαίρει λιγότερης εκτίμησης απ’ ότι το κορπορατικό. Κοινώς, υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων!

Η ιδιαίτερη αγάπη της παρούσας κυβέρνησης προς το μεγάλο κεφάλαιο και οι εξυπηρετήσεις που σπεύδει να κάνει προς αυτό για να τo δελεάσει, σίγουρα έχει να κάνει και με τη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλει για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους, δηλαδή για τον μετασχηματισμό του από πελατειακό που κατά βάση είναι, σε κορπορατικό.