Η αντιπολίτευση στη Λιβύη

Η εξέγερση της Λιβύης τοποθετείται και αυτή στο τσουνάμι των εξεγέρσεων της Βορείου Αφρικής και της αραβικής χερσονήσου ενάντια σε προσωποπαγή απολυταρχικά ή ημι-απολυταρχικά καθεστώτα του ενός. Οι λόγοι, οικονομικοί και πολιτικοί, αν και σε διαφορετικό μείγμα. Η Λιβύη με κατά κεφαλή ΑΕΠ (ΡΡΡ) στα $14,000 βρίσκεται σε αρκετά πλεονεκτικότερη θέση σε σχέση με την Αίγυπτο, ($4,000), εξ αιτίας των πλούσιων και πολύ καλής ποιότητας πετρελαϊκών κοιτασμάτων που διαθέτει. Όπως επίσης και σε σχέση με τις κοινωνικές παροχές και επιδοτήσεις βασικών καταναλωτικών αγαθών. Αυτό που πρωτίστως πυροδότησε το εξεγερσιακό ξέσπασμα στη Λιβύη ήταν η μεγαλύτερη, απ’ ότι στην Αίγυπτο, περιθωριοποίηση των κατοίκων από τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Πράγματι, το κεντρικό αίτημα ήταν η παραχώρηση Συντάγματος και ο τερματισμός της απαγόρευσης λειτουργίας πολιτικών κομμάτων.

Αμφότερες ξεκίνησαν αυθόρμητα και από τα κάτω, αλλά ο εξεγερμένος πληθυσμός είχε διαφορετική σύνθεση. Στην Αίγυπτο εξεγέρθηκαν κυρίως οι νέοι αναζητώντας επαγγελματικές διεξόδους, ενώ στη Λιβύη πρωτοστάτησαν κυρίως οι ενήλικες επαγγελματίες, όπως γιατροί, δικαστές, δικηγόροι. Τα σκληρά δε μέτρα καταστολής που ακολούθησαν έδρασαν προς την κατεύθυνση ώστε περισσότερος κόσμο να βγει στους δρόμους.

Η Αίγυπτος, παρ’ όλη την ασθενική, αλλά με μεγάλο δυναμικό αντιπολίτευση, έχει σημαντική προϊστορία εργατικών αγώνων, κινητοποιήσεων και κοινωνικών κινημάτων, ενώ στη Λιβύη η κινηματική και πολιτική ιστορία έχει σχεδόν όλες της τις σελίδες άγραφες.

Ο Καντάφι αποδεικνύεται περισσότερο σκληροτράχηλος σε σχέση με τον Μουμπάρακ, αν και αμφότεροι προέρχονται απ’ τον στρατό, στις πλάτες του οποίου στηρίχτηκαν για να ανέλθουν στην εξουσία. Με μια διαφορά όμως. Στην μεν Αίγυπτο, την κρίσιμη στιγμή ο Μουμπάρακ έχασε τη στήριξη του στρατού, αλλά και της Αμερικής, στην δε Λιβύη η μεν παρέμβαση της Αμερικής και της ΕΕ ήταν στο επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δλδ σκανδαλωδώς χλιαρή, ο δε στρατός εμφανίζεται διχασμένος· στα ανατολικά, (Βεγγάζη), να έχει προσχωρήσει στην εξέγερση, στα δε δυτικά, (Τρίπολη), να παραμένει ακόμα πιστός στον Καντάφι.

Το ότι κατά πάσα πιθανότητα τα εκβιαστικά χαρτιά της Δύσης, μπορεί να έχουν μικρή μόνο ισχύ, οφείλεται στην οικονομική και ενεργειακή αυτάρκεια της Λιβύης, με τον πλήρη έλεγχο των πετρελαίων της. Επίσης τα κοιτάσματα είναι μοιρασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε ακόμα και να χωριζόταν το κράτος στα δυο, τόσο το ανατολικό, όσο και το δυτικό θα μπορούσαν να κατέχουν σημαντικό μερίδιο των κοιτασμάτων. Η μικρή λοιπόν εξάρτηση της Λιβύης από τη Δύση, πιθανόν να δρα υπέρ του Καντάφι. Τις τελευταίες μέρες, όμως λόγω του χάους που επικρατεί, έχει κατά πολύ μειωθεί η εξόρυξη πετρελαίου, και εφ’ όσον η κατάσταση αυτή συνεχιστεί, με τις χιλιάδες των ξένων τεχνικών να αποχωρούν και να εγκαταλείπουν τη χώρα, πιθανόν ο Καντάφι ή οι γιοί του, να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται ότι τα διαπραγματευτικά τους χαρτιά δεν θα μετράνε ακόμα για πολύ.

Τώρα, αν υποτεθεί ότι ο Καντάφι ανατρέπεται, ποια θα είναι η επόμενη μέρα, και κυρίως ποιος θα κληθεί να αναλάβει; Εδώ τα πράγματα είναι αρκετά σκούρα. Στη Λιβύη η αντιπολίτευση είναι, όπως είπαμε ανύπαρκτη. Και μιλάμε για την εσωτερική, η οποία ως τα τώρα δεν είχε δώσει κανένα σημάδι ζωής. Εκτός απ’ τον στρατό.

Η όποια δηλαδή μέχρι τώρα «αντιπολίτευση» ενάντια στον Καντάφι ήταν από το εσωτερικό του στρατού, ο οποίος δοκίμασε μέσα σ’ αυτές τις δεκαετίες να τον ανατρέψει κάμποσες φορές. Προσπάθησε να οργανώσει αρκετά πραξικοπήματα, αλλά προς κακή τους τύχη, και εξ αιτίας της καλής οργάνωσης των μυστικών υπηρεσιών, ανακαλύπτονταν προτού καν εκδηλωθούν. Το σοβαρότερο απ’ όλα εκδηλώθηκε τον Μάιο του 1984, το οποίο όμως κατέληξε σε μαζικές συλλήψεις και φυλακίσεις χιλιάδων από τους συμμετέχοντες.

Από την άλλη μεριά η αντιπολίτευση του εξωτερικού είναι πολύ πιο δυνατή. Η μεγαλύτερη ομάδα είναι το National Front for the Salvation of Libya (NFSL), με αρκετούς οικονομικούς πόρους, η οποία το 1984 είχε οργανώσει επιδρομή στον στρατώνα του Καντάφι στην Τρίπολη, και η Libyan National Army (LNA), στο Τσαντ, αποτελούμενη από πρώην φυλακισμένους αξιωματικούς.

Ισλαμικές ομάδες άρχισαν να εμφανίζονται στις αρχές του 1990, κυρίως στα ανατολικά, αλλά με πολύ μικρή ισχύ. Η ισχυρότερη, το Libyan Islamic Group, που αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει το 1997 μετέφερε την έδρα της στο Λονδίνο, αλλά η επιρροή της στο εσωτερικό είναι πολύ μικρή.

Συγκρίνοντας λοιπόν με την Αίγυπτο, όπου υπήρχε μια μαγιά για να συγκροτηθεί έστω και μια μεταβατική κυβέρνηση, στη Λιβύη, εκτός από τον στρατό και το NFSL δεν υπάρχει τίποτε άλλο διαθέσιμο.

Κι αυτό αποτελεί πρόβλημα. Απ’ ότι είδα όμως χθες στο Αljazeera, ο πρόεδρος του NFSL, κοστουμαρισμένος και προσεκτικός στα λόγια του, φαίνεται ότι έχει αρχίσει να ρίχνει κι από κανένα ρούχο στη βαλίτσα της επιστροφής...