«Ας πρόσεχαν!»

Ας πρόσεχαν!, είχε ξεστομίσει, δέκα χρόνια πίσω, ο Σημίτης, απαξιώνοντας με κυνισμό αυτούς που είχαν πιαστεί στις ξόβεργες του οίκου του χρήματος, ξόβεργες που και ο ίδιος με επιμέλεια τσιμέντωνε, θωρώντας τες ως τα πιο αξιόπιστα στηρίγματα της ισχυρής Ελλάδας που έχτιζε. Κι έχτιζε, έχτιζε, τη μια ξόβεργα πάνω στην άλλη, την μια απάτη πάνω στην άλλη.

Ας πρόσεχαν!, επαναλάμβαναν και οι απανταχού ισχυροί του χρήματος όταν δεν προλάβαιναν να φυτεύουν ταμπέλες με «Πωλείται» στα γκαζόν των σπιτιών και να στέλνουν καμιόνια για να τ’ αδειάζουν νυχτιάτικα.

Ας πρόσεχαν!, ποιανού ήτανε άλλωστε το φταίξιμο όταν τ’ αγόραζαν με δανεικά και υποθήκες; Τους είχε σπρώξει κανένας άλλος προς αυτό; Κανένας, μονολογούσαν, οι ισχυροί, παρά μονάχα το ξερό τους το κεφάλι, που τους έκανε να παίρνουν τοις μετρητοίς τις καλές συμβουλές και τις αισιόδοξες προβλέψεις που τους χάριζαν.

Και ποιανού είναι σήμερα το φταίξιμο που δεν μπορούν να ξεπληρώσουν τα δανεικά; Φταίνε τάχατες οι τράπεζες που τους πέταξαν έξω απ’ τη δουλειά; Φταίνε οι τράπεζες που κατέβασαν ρολά τα μαγαζιά και τα εργοστάσια; Γιατί να το ‘χουν κρίμα στο λαιμό τους, αν ο ένας ήταν αργόστροφος, και ο άλλος τεμπέλης και ξέμειναν γι αυτό από δουλειές; Ας πρόσεχαν λοιπόν!

Έτσι οι «απρόσεχτοι» στις ΗΠΑ, από τη στιγμή που ξέσπασε η κρίση, σύμφωνα με μια εκτίμηση του Stiglitz, ξεπέρασαν τα 7 εκατ. Από αυτούς, γύρω στα 4 εκατ. έχασαν ήδη τα σπίτια τους, τα οποία πλέον πέρασαν στην κυριότητα των τραπεζών, ενώ, αναμένονται άλλα 2 εκατ. κατασχέσεις μόνο για φέτος. Εν τω μεταξύ, λόγω της μεγάλης πτώσης της τιμής των ακινήτων, σε ορισμένες περιοχές μέχρι και τρεις φορές κάτω, πολλοί δανειολήπτες βρέθηκαν να πρέπει να ξεπληρώνουν ένα δάνειο πολύ υψηλότερο από την τρέχουσα τιμή του ακινήτου τους, με συνέπεια να αποφασίσουν, ως την πλέον συμφέρουσα λύση, να τα εγκαταλείψουν και να φύγουν, έτσι αφήνοντας τα κλειδιά πάνω στην πόρτα. Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στην Καλιφόρνια, στη Φλόριδα, στην Αριζόνα, στο Μίσιγκαν, στο Ιλινόι, στη Νεβάδα, όπου και συμβαίνει το ήμισυ των κατασχέσεων. Για παράδειγμα μόνο στην πολιτεία της Καλιφόρνια έχει λάβει χώρα το 25% των συνολικών κατασχέσεων, ενώ στην πολιτεία της Νεβάδα, έχει κατασχεθεί το 1% των σπιτιών. Επίσης, για να δούμε το μέγεθος του προβλήματος, 1 στα 11 νοικοκυριά στη Νεβάδα, και 1 στα 17 στην Αριζόνα, πήραν ειδοποίηση κατάσχεσης, ο δε εθνικός μέσος όρος είναι εξ ίσου τρομαχτικός: 1 στα 45!

Παρά το πρόγραμμα που έχει εκπονηθεί από την κυβέρνηση για τη διευκόλυνση των δανειοληπτών από τις τράπεζες, εν τούτοις μόνο το 1/6 μπόρεσε να πάρει ανάσα. Νωπό άλλωστε είναι ακόμα και το σκάνδαλο που είχε ξεσπάσει πέρσι τον Οκτώβριο, όταν είχε αποκαλυφθεί ότι οι τράπεζες άρπαζαν σπίτια όχι μόνο με λανθασμένα, αλλά και με πλαστά και παραποιημένα στοιχεία.

Ενώ λοιπόν, οι τράπεζες τιμωρούν τα πλήθη των «απρόσεχτων» για την απερισκεψία που είχαν να αγοράσουν ένα σπίτι, το αμερικανικό κράτος, επιβράβευσε και συνεχίζει να επιβραβεύει με πακτωλούς χρημάτων τις προσεχτικές και συνετές τράπεζες, σαν να ήτανε τα θύματα αυτές και όχι κάποιοι άλλοι. Μια αντίληψη λοιπόν, που αντιστρέφει τους ρόλους θύματος-θύτη, μια αντίληψη που, από εντοπισμένη μέχρι τώρα στις περιπτώσεις βιασμών, όπου επέρριπταν στο θύμα, αν όχι όλο, τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης για τον βιασμό που είχε υποστεί, τη βλέπουμε τώρα να επεκτείνεται και να κυριαρχεί σε όλο και περισσότερους τομείς της κοινωνικής ζωής. Για τη χρεοκοπία της Ελλάδας δεν έφταιγαν αυτοί κι εκείνοι, οι πολύ συγκεκριμένοι και χρόνιοι βιαστές, αλλά ο λαός που δεν τους είχε πάρει χαμπάρι νωρίς για να τους σταματήσει. Για το άδειασμα των κρατικών ταμείων δεν έφταιγαν οι μίζες, οι offshore, τα δομημένα ομόλογα και οι ΣΔΙΤ, αλλά η πρόωρη σύνταξη της τάδε και η θέση του δείνα συμβασιούχου.

Στην Καλιφόρνια οι «απρόσεχτοι» συνασπίστηκαν και κατέλαβαν ένα παράρτημα της JP Morgan στο Λος Άντζελες απαιτώντας την αναστολή των κατασχέσεων, με σύνθημα «αν αρνείστε να μας αφήσετε να ζήσουμε στα σπίτια μας, εμείς θα έρθουμε και θα μείνουμε στο δικό σας». Φυσικά, ακολούθησαν συλλήψεις...

Στην Ισπανία, το πρόβλημα των νοικοκυριών που χάνουν τα σπίτια τους ήρθε στην επιφάνεια την περασμένη βδομάδα, όταν μια ομάδα ισπανών «αγανακτισμένων» συγκεντρώθηκε μπροστά από το σπίτι του 74χρονου Luis Domínguez, έξω από τη Μαδρίτη, εμποδίζοντας τους δικαστικούς κλητήρες να του παραδώσουν την απόφαση για άμεση έξωση. Με τα περίπου 278 σπίτια που κατάσχονται κάθε μέρα στη χώρα, οι “indignados” πρέπει να δουλεύουν διπλο-βάρδια για να τις αποτρέπουν.

Η Ισπανία γνώρισε την ίδια με τις ΗΠΑ οικοδομική έξαρση, αλλά και την ίδια απότομη πτώση, με τις τιμές να έχουν κάνει βουτιά μετά από μια περίοδο εκρηκτικής ανόδου. Κατά συνέπεια εξ ίσου πολλοί ήταν κι αυτοί που πιάστηκαν στο δόκανο της κρίσης, της ανεργίας και της δυσκολίας στην εξυπηρέτηση των στεγαστικών τους δανείων, με συνέπεια, αυτή τη στιγμή 1.5 εκατ. σπίτια να κινδυνεύουν με κατάσχεση.

Και οι νόμοι είναι κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα αποκλειστικά των τραπεζών, ώστε ακόμα και αν οι δανειολήπτες χάσουν το σπίτι τους, να βρεθούν στο τέλος να χρωστούν σ’ αυτές πολλά περισσότερα. Οι τράπεζες έχουν το δικαίωμα μετά την κατάσχεση να το βγάλουν σε πλειστηριασμό. Σε περίπτωση που δεν εμφανιστεί πελάτης, η τράπεζα κρατάει την κυριότητα για το 50% της τιμής που είχε όταν συνάφθηκε το δάνειο, όπως και το δικαίωμα να κυνηγήσει δικαστικά τον ιδιοκτήτη για τα επόμενα 15 χρόνια. Επιπλέον, της επιτρέπεται να χρεώνει στον ιδιοκτήτη και ένα 5%-6% τόκο για τα καθυστερούμενα, καθώς και τα δικαστικά έξοδα, τα οποία όλα μαζί φτάνουν να ξεπερνούν το ίδιο το δάνειο. Ο δε νόμος είναι τόσο πολύ εξυπηρετικός προς τις τράπεζες, ώστε να μπορούν να εισπράττουν αυτόματα ένα μέρος του μισθού του οφειλέτη, εφ όσον αυτός είναι πάνω από 835 δολάρια. Με τη θέσπιση λοιπον, του κατώτατου αυτού ορίου, προστατεύεται το φιλολαϊκό τους προφίλ, καθώς και η απρόσκοπτη διεξαγωγή των προγραμμάτων «κοινωνικής εταιρικής ευθύνης» στα οποία ιδιαιτέρως διαπρέπουν.

Στην Ελλάδα, τα «κόκκινα» στεγαστικά δάνεια ξεπερνούν μέχρι στιγμής τα 8 δισ. ευρώ, ενώ το ποσοστό των επισφαλειών στη στεγαστική πίστη έφτασε το 10% από 7,4% το 2009, που σημαίνει ότι ένα στα δέκα στεγαστικά δάνεια είναι σε καθυστέρηση πάνω από 90 ημέρες. Εν τω μεταξύ, η ρύθμιση βάσει της οποίας δεν επιτρέπεται στις τράπεζες να προχωρήσουν σε πλειστηριασμό για πρώτη ή μοναδική κατοικία και έως 200,000 ευρώ λήγει οσονούπω, στο τέλος Ιουνίου. Πρόταση για παράταση της ρύθμισης για ένα ακόμα εξάμηνο, ίσως γίνει δεκτή, αν και ουδόλως θα λύσει το πρόβλημα, μια και η ύφεση και η ανεργία συνεχίζουν ακάθεκτες την πορεία προς τα τάρταρα.

Ας προσέχαμε κι εμείς λοιπόν; Δεν νομίζω. Με τόσο κόσμο στις πλατείες, καιρός είναι να αντιστρέψουμε την κατεύθυνση της νουθεσίας, προειδοποιώντας αυτή τη φορά τις τράπεζες με ένα ωραίο: «Εσείς, ας προσέχατε!».