Από τη Βρετανία στη Χιλή, με μια στάση στις ΗΠΑ

Διάβαζα τις προάλλες στο περιοδικό The Atlantic, (1/11) για το εξωφρενικό πλέον κόστος των διδάκτρων στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Ένας χρόνος, για παράδειγμα στο ελιτίστικο Princeton στοιχίζει 37,000 δολάρια. Αλλά αυτό δεν είναι τίποτα, συγκρινόμενο με το ποσό που στοιχίζει ένας έγκλειστος σε μια μέτρια από άποψη “ανέσεων” φυλακή, ποσό το οποίο κατά μέσο όρο ανέρχεται στα 43,000 δολάρια. Επιπλέον οι ΗΠΑ είναι πρώτη στον κόσμο ως προς την αναλογία εγκλείστων και μη εγκλείστων, αλλά έκτη στην αναλογία φοιτητών και μη φοιτητών. Στην εικοσαετία 1987-2007 οι δημόσιες επενδύσεις στην ανώτατη εκπαίδευση αυξήθηκαν κατά 21%, ενώ οι πόροι που διοχετεύθηκαν στο σωφρωνιστικό σύστημα αυξήθηκαν κατά 127%. Επίσης, στην ίδια περίοδο ο φοιτητικός δανεισμός αυξήθηκε κατά 63% και το μέσο χρέος προς τις τράπεζες κατά 25,000 δολάρια. Παρ' όλα αυτά η αύξηση στις αποδοχές των εργαζομένων με πανεπιστημιακή εκπαίδευση δεν ξεπέρασε το 20% με 25%, ενώ αυτών στο ανώτερο 1% εισοδηματικό κλιμάκιο άγγιξε το 300%.

Όλα αυτά λοιπόν, θέλουν κάτι να μάς πουν. Πρώτα απ' όλα, ότι κάτι δεν πάει καλά μ' ένα σύστημα το οποίο ξοδεύει περισσότερα για να φυλακίζει παρά για να εκπαιδεύει, δεύτερον, ότι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση ακριβαίνει και χρεώνει δυσανάλογα τους αποφοίτους, σε σχέση με τις μελλοντικές τους αποδοχές, και τρίτον, ότι η εισοδηματική ανισότητα διευρύνεται με ραγδαίους ρυθμούς, γεγονός που ακυρώνει την πάγια αντίληψη ότι η κατάκτηση του αμερικανικού ονείρου είναι συνάρτηση των καλών σπουδών και της σκληρής δουλειάς. Αυτά κι άλλα πολλά είναι λοιπόν αρκετά για να βγάλουν τους νέους στα πάρκα, τους δρόμους και τις πλατείες, όχι μόνο της Αμερικής, μα και του κόσμου όλου.

Μόλις την Τετάρτη που μάς πέρασε, η “εθνική εκστρατεία ενάντια στις περικοπές και τα δίδακτρα” της Μεγ. Βρετανίας κάλεσε τους φοιτητές σε μαζική κάθοδο στο κέντρο του Λονδίνου, με ενδεχόμενη επανάληψη της διαδήλωσης και την Τρίτη. Εδώ δεν έχουμε πια με μια απλή αύξηση των διδάκτρων, μα κανονικό τριπλασιασμό τους, στις 9,000 λίρες, (θα ισχύσει από του χρόνου), γεγονός το οποίο θα φέρει σύντομα τους βρετανούς φοιτητές σε παρόμοια θέση με τους ομοίους τους στις ΗΠΑ. Κι αυτό μάλιστα σε περίοδο όπου η εξεύρεση εργασίας γίνεται ολοένα και δυσκολότερη. Με τις περικοπές στη χρηματοδότηση πολλά πανεπιστήμια των φτωχότερων περιοχών θα αναγκαστούν είτε να κλείσουν είτε να ιδιωτικοποιηθούν, δυνατότητα η οποία έγινε κι αυτή εφικτή με πρόσφατο νόμο. Οι πρόσφατες διαδηλώσεις στη Μ. Βρετανία, έρχονται ένα χρόνο μετά από τις περσινές πρωτοφανείς σε όγκο κινητοποιήσεις, γεγονός που δείχνει ότι το φοιτητικό κίνημα συνεχίζει να είναι μάχιμο και με το όπλο παρά πόδα.

Σε κανονικό αναβρασμό, βρίσκεται από τον Αύγουστο και η Χιλή. Η σύγκρουση εξελίσσεται πλέον σε μετωπική, όχι μόνο με καταλήψεις σχολείων και πανεπιστημίων αλλά και με οδομαχίες, που επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, όπως ξανά, πριν λίγες μέρες. Εδώ τα αιτήματα δεν περιορίζονται σε ένα ή δυο ή το πολύ τρία αιτήαματ, αλλά είναι σαρωτικά και επιζητούν την ολοκληρωτική αλλαγή του πλαισίου της εκπαίδευσης, όπως αυτό είχε σχεδιαστεί από τους άξιους επιγόνους του Φρίντμαν, επί Πινοσέτ, και το οποίο συνεχίζει να εφαρμόζεται αλώβητο μέχρι και σήμερα. Η εκπαίδευση στη Χιλή είναι κατά κύριο λόγο ιδιωτική, τόσο στη δευτεροβάθμια, όπου το 45% των μαθητών παρακολουθεί ιδιωτικά σχολεία, όσο και στην τριτοβάθμια, όπου τα περισσότερα πανεπιστήμια είναι εξίσου ιδιωτικά, για το λόγο ότι καμιά κυβέρνηση από τότε δεν θεώρησε απαραίτητο να χαλαλίσει πόρους για την ίδρυση νέων πανεπιστημίων, παρά την αύξηση του πληθυσμού και την εντεινόμενη ζήτηση των πανεπιστημιακών σπουδών. Αλλά τι να περιμένει κανείς από μια χώρα η οποία βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις παγκοσμίως, ως προς την άνιση κατανομή εισοδήματος. Ανισότητα, η οποία προφανώς συντηρείται και επιτείνεται από το ίδιο αυτό άδικο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι φτωχοί συνωστίζονται στα λίγα υποβαθμισμένα δημόσια πανεπιστήμια, ενώ οι εύποροι, με τον παρά τους, μπορούν ν' απολαμβάνουν καλύτερες σπουδές και κατά συνέπεια μεγαλύτερες απολαβές αργότερα.

Τι συνέβη όμως και η Θεωρία δεν φάνηκε να δουλεύει στη Χιλή; Τι έγινε και η ιδιωτική εκπαίδευση δεν τράβηξε προς τα πάνω, δεν ανέβασε ταυτόχρονα και το επίπεδο της δημόσιας εκπαίδευσης; Έτσι δεν λέει η Θεωρία; Κρίμα τότε για την αλάνθαστη, κ. Διαμαντοπούλου, που τόσο μεγάλη πίστη δίνει σ' αυτή, και που τόσο σκληρά δουλεύει, κοντά δυο χρόνια τώρα, για την εφαρμογή της.

Τι ζητάνε όμως οι φοιτητές, που με επικεφαλής την 23-χρονη μαχητική, αεικίνητη, ακαταπόνητη, αλλά και πανέμορφη Καμίλα Βαγιέχο, πρόεδρο της συνομοσποδίας των φοιτητικών συλλόγων της Χιλής, έχουν καταφέρει να ρίξουν ένα υπουργό παιδείας, να καταποντίσουν τη δημοτικότητα του προέδρου Πινιέρα σε εξευτελιστικά επίπεδα, και να κερδίσουν τη συμπάθεια και την υποστήριξη του 80% των Χιλιανών;

Έχουμε και λέμε λοιπόν: αύξηση της χρηματοδότησης και στήριξη της δημόσιας εκπαίδευσης, ίση πρόσβαση στα πανεπιστήμια ανεξαρτήτως της οικονομικής κατάστασης των υποψηφίων, κατάργηση του νόμου που επιτρέπει τη λειτουργία κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, κατάργηση της επιδότησης κερδοσκοπικών ιδρυμάτων μέσω υποτροφιών και κουπονιών, (voucher), ανάκληση του νόμου που απαγορεύει τη φοιτητική συμμετοχή στα όργανα διοίκησης των πανεπιστημίων, και άλλα πολλά.

“Για χρόνια”, λέει η Βαγιέχο στο γραφείο της, με το μεγάλο πορτρέτο του Μαρξ στον τοίχο, “η χιλιανή νεολαία είχε πέσει με τα μούτρα στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο της ατομικής αυτοπραγμάτωσης και των ατομικών επιτευγμάτων, μοντέλο, το οποίο απέκλειε κάθε είδους κατανόηση και συναίσθηση με τον άλλον. Με τις κινητοποιήσεις μας αυτές, έχουμε αντιστρέψει την κατάσταση. Η νεολαία αρχίζει να ξαναπαίρνει τον έλεγχο και να ξαναγυρίζει στην πολιτική. Κι αυτό έρχεται με την αμφισβήτηση των φθαρμένων πια πολιτικών μοντέλων, τα οποία εξέθρεψαν τις μεγάλες επιχειρήσεις και τις πανίσχυρες οικονομικές ελίτ”.

“Δεν θέλουμε να βελτιώσουμε το σύστημα. Αυτό που θέλουμε είναι μια βαθιά αλλαγή. Να σταματήσουμε να βλέπουμε την παιδεία σαν καταναλωτικό αγαθό, αλλά σαν δημόσιο”, λέει η Βαγιέχο σε κάποια άλλη στιγμή.

Μετά από πέντε και βάλε μήνες συνεχών και μαζικών διαμαρτυριών, το κίνημα έχει πετύχει αυτό που κανένα ως τα τώρα κόμμα δεν μπόρεσε να κάνει στα τελευταία 20 χρόνια. Να θέσει, δηλαδή στο επίκέντρο των συζητήσεων την ανάγκη της ολοκληρωτικής μεταρρύθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και των συνταγματικών εκείνων άρθρων που το κρατούν σιδηροδέσμιο στο πινοσετικό “όραμα”. Αυτή τη στιγμή, λόγω των επίμονων αγώνων του, γίνεται πρότυπο τουλάχιστον για ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Οι προσκλήσεις για την Καμίλα να παρευρεθεί σε πορείες και αγώνες φοιτητικών κινημάτων άλλων χωρών, καταφτάνουν με καταιγιστικούς ρυθμούς. Μόνο στο twitter, οι οπαδοί της ξεπερνούν τους 300,000. Και δεν είναι λίγοι αυτοί που λόγω αγωνιστικότητας, κουράγιου και δημοφιλίας, παρομοιάζουν την Καμίλλα με τον στρατηγό Μάρκος, με τη διαφορά, που αντί για μπαλακλάβα, το κορίτσι φέρει στο πάνω χείλος ένα αστραφτερό ασημένιο δαχτυλιδάκι.

Το φοιτητικό κίνημα της Χιλής κατάφερε όχι μόνο να περάσει τα σύνορα της χώρας, αλλά και να εξελιχθεί σε κίνημα ολοκληρωτικής άρνησης της εγχώριας πολιτικής ελίτ. Και, απ' ότι φαίνεται, συνεχίζει ακάθεκτο...