Η αδιαφάνεια της διαφάνειας

Τα social media τρέφουν την ψευδαίσθηση ότι ο καθένας χρήστης μπορεί με το λόγο του να ανακρίνει και να ελέγχει την εξουσία. Να την στηλιτεύει, να την μαλώνει, να την καθίζει στο σκαμνί και να ελπίζει ότι λίγο-πολύ θα εισακουστεί. Είτε σαν μοναδική φωνή, είτε σαν πολλαπλασιαστής ομοειδών φωνών. Ανάλογα με την εμβέλεια του καθενός στον κυβερνοχώρο. 

Όσο  χώρο όμως κερδίζει ο ένας, τόσο χώρο εγκαταλείπει ο άλλος και απομακρύνεται. Με αποτέλεσμα η εξουσία να παραμένει πάντα άπιαστη από το δόκανο της κριτικής και της λογοδοσίας. Είτε μετακομίζοντας σε πιο ασφαλείς χώρους στο εξωτερικό μακριά από την εμβέλεια των πολιτών και ψηφοφόρων, π.χ. Βρυξέλλες, είτε εφευρίσκοντας διάφορα άλλα κόλπα. Όπως, ας πούμε το κόλπο της διαφάνειας. Το είδαμε με το open-gov, το βλέπουμε τώρα και με το ΤΑΙΠΕΔ.

Το ΤΑΙΠΕΔ συστάθηκε ως ένας άκρως αδιαφανής οργανισμός, ως προς τον τρόπο που θα διαχειρίζεται τη δημόσια περιουσία και ως προς το περιεχόμενο και το είδος των συμβάσεων που θα συνάπτει. Λίγο αργά, αλλά κάποιοι βουλευτές της συγκυβέρνησης, συγκεκριμένα από το Πασόκ την ύστατη ώρα το αντιλήφθηκαν και αντέδρασαν. Η τροπολογία που κατατέθηκε πριν λίγες μέρες από τον Στουρνάρα, και την οποία βλέπετε παραπάνω, είχε σαν στόχο να δράσει όπως το ήπιο ηρεμιστικό, κατευνάζοντας τις ανησυχίες περί διαφάνειας και λογοδοσίας του πανίσχυρου αυτού ταμείου. Εισάγει λοιπόν μια διαδικασία οιονεί λογοδοσίας, με αυστηρή τήρηση των χρονικών περιορισμών ως προς τη δημοσιοποίηση των πράξεων και αποφάσεών του. Στην ουσία, όμως, δεν κάνει τίποτε άλλο, παρά να προσθέτει ένα διαφανές γυαλί μπροστά από το ήδη υπάρχον αδιαφανές, το αμμοβολημένο.  

Το ΤΑΙΠΕΔ, και το όποιο ΤΑΙΠΕΔ, υποχρεώνεται μεν να λογοδοτεί, αλλά στο βαθμό που η λογοδοσία είναι αποσπασμένη από τον κοινωνικό έλεγχο και την αλληλεπίδραση με την κοινωνία, η διαφάνεια καθίσταται άνευ λόγου και αντικειμένου. Ένα κούφιο τέχνασμα, μια μπαγαποντιά, ένα κόκκαλο γλυμμένο τελικά, μ΄ ελάχιστο ψαχνό. 

Οι εξουσιαστικές ελίτ λοιπόν, με όχημα τη διαφάνεια μπορούνε άνετα να αποσπώνται από τις μάζες, εφόσον ταυτόχρονα φροντίσουν να διατηρούν τα προσχήματα και τα διακριτικά σημάδια της δημοκρατικότητας. Μπορούν να μαντρώνονται σε οποιοδήποτε μέγαρο, πύργο, παλάτι και ουρανοξύστη, να διαβουλεύονται, να συσκέπτονται, να χαριεντίζονται μεταξύ τους και να αλληλοθαυμάζονται,  αρκεί οι τοίχοι που τις περιβάλλουν να είναι από γυαλί και όχι από τούβλο. 

Λίγο πολύ δηλαδή, όπως οι πόρνες πίσω από τις ερμητικά κλειστές γυάλινες βιτρίνες των κακόφημων δρόμων του Άμστερνταμ. Μπορείς να τις δεις και να τις περιεργαστείς, αλλά είναι αδύνατον να τις ακούσεις, να τις αγγίξεις, πόσο μάλλον να συνευρεθείς. Παρά μόνο αν τις πληρώσεις...