Κατώτατος μισθός, ανεργία και κατανάλωση

Η θέσπιση και το ύψος ενός εθνικού κατώτατου μισθού παραμένει ένα από τα πλέον διαφιλονικούμενα θέματα στο δημόσιο διάλογο πολλών κρατών. Υπάρχουν πολλές χώρες που αρνούνται να τον καθιερώσουν, όπως για παράδειγμα η Ιταλία, η Σουηδία, η Δανία και η Γερμανία, αν και τόσο η Μέρκελ, όσο και ο Στάινμπρουκ αποφάσισαν να τον συμπεριλάβουν τελικά στην προεκλογική τους ατζέντα, χωρίς να είναι φυσικά σίγουρο ότι και θα τον εφαρμόσουν. Οι λόγοι, γενικά, είναι πολλοί, ιδεολογικοί, ή πρακτικοί, μιας και ορισμένοι θεωρούν ότι το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει στο πορτοφόλι του φτωχού, ενώ άλλοι είναι της γνώμης ότι η φτώχεια μπορεί να μετριαστεί με άλλα μέσα, είτε δια της φορολογικής οδού, είτε με την εγγύηση ενός κατώτατου εισοδήματος.

Στην περίπτωση όμως, που η εργατική νομοθεσία μιας χώρας προνοεί για την ύπαρξη κατώτατου μισθού, οι αντιρρήσεις εστιάζονται προς δυο κατευθύνσεις: στην επίδραση που έχει μια αύξηση του κατώτατου μισθού 1) στην απασχόληση και 2) στη ζήτηση και κατά συνέπεια στην αναθέρμανση της αγοράς. Οι υπέρμαχοι της αύξησης υποστηρίζουν ότι μεγαλύτερο εισόδημα θα συνεπάγεται και μεγαλύτερη κατανάλωση, ενώ οι διαφωνούντες θεωρούν ότι με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί η ανεργία, λόγω αύξησης του εργατικού κόστους. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τη σύγκρουση δυο αντιτιθέμενων δυνάμεων, (αύξηση της ανεργίας vs αύξηση της κατανάλωσης), και ως εκ τούτου το αποτέλεσμα δεν είναι εύκολο να σταθμιστεί χωρίς τη χρήση εκτεταμένων εμπειρικών δεδομένων και εξελιγμένων υπολογιστικών μοντέλων.

Το θέμα ξαναήρθε στην επιφάνεια με τη δέσμευση του Ομπάμα να αυξήσει τον εθνικό κατώτατο μισθό από τα 7.25 δολάρια που είναι σήμερα στα 9, και με τις εκτεταμένες κινητοποιήσεις, σχεδόν σε όλες τις μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, των εργαζομένων σε αλυσίδες γρήγορου φαγητού, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για την αδυναμία τους να ανταπεξέλθουν στα βασικά χωρίς κάποια δεύτερη δουλειά. Φυσικά, άλλο πράγμα είναι τι θέλει ο Ομπάμα και άλλο αν μπορεί να το επιβάλει, λόγω σθεναρής αντίστασης των Συντηρητικών. Στην πραγματικότητα όμως, 19 πολιτείες συν η πόλη της Washington DC έχουν θεσπίσει υψηλότερα κατώτατα ωρομίσθια.

Στην Ελλάδα παρά τη σημαντική και βίαιη μείωση του κατώτατου μισθού στα 586 ευρώ μεικτά, όλες οι ενδείξεις είναι ότι δεν θα σταματήσει εδώ. Παρεμπιπτόντως τα 586 ευρώ επί 14 μήνες αντιστοιχούν σε 3.42 ευρώ την ώρα, (ή περίπου 4.45 δολάρια), ενώ σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ για το 2011, στη Γαλλία το κατώτατο ωρομίσθιο ήταν 12.55 δολάρια, στην Ιρλανδία 12.03, στην Αγγλία 9.57, στην Ισπανία 5.13, στην Πορτογαλία 3.88 και στην Τουρκία 2.82.

Αν αφήσουμε στην άκρη το στοιχειώδες νεοκλασικό μοντέλο που προβλέπει, τι άλλο(;), αυτόματη αύξηση της ανεργίας, οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η επίδραση της αύξησης του κατώτατου μισθού στην απασχόληση είναι μηδαμινή έως μηδενική. Το βιβλίο αναφοράς με τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα επιρροή είναι το «Myth and Measurement: The New Economics of the Minimum Wage» (1994) των David Card και Alan Krueger οι οποίοι εξέτασαν τα επίπεδα απασχόλησης σε 400 εστιατόρια γρήγορου φαγητού στο New Jersey και την Pennsylvania, στο διάστημα πριν και εννέα μήνες μετά αφ’ ότου το New Jersey προχώρησε στην αύξηση του κατώτατου μισθού. Συγκρίνοντας τα επίπεδα ανεργίας ανάμεσα στις δύο πολιτείες και για τα διαστήματα πριν και μετά από την αύξηση, οι ερευνητές δεν παρατήρησαν κάποια διαφορά. Οι θέσεις εργασίας δεν φαινόταν να έχουν επηρεαστεί.

Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξαν και οι HristosDoucouliagos και T. D. Stanley (2009) σε μια μετα-ανάλυση 64 διαφορετικών και ανεξάρτητων μελετών που είχαν διεξαχθεί από διάφορους ερευνητές στο διάστημα 1972-2007. Για παράδειγμα, ακόμα και αν ο κατώτατος μισθός διπλασιαζόταν, η απασχόληση θα μειωνόταν μόνο κατά 1%. Τα ίδια πάνω-κάτω βρήκαν και οι Paul Wolfson και Dale Belman  από την εξέταση 27 πιο πρόσφατων εργασιών της περιόδου 2000 και εντεύθεν.

Αν και φαίνεται να υπάρχει συμφωνία μεταξύ των οικονομολόγων σχετικά με την επίδραση της αύξησης του κατώτατου μισθού στα επίπεδα απασχόλησης, εν τούτοις πρόσφατη εργασία των Jonathan Meer και Jeremy West (2013) έδειξε ότι ναι μεν οι θέσεις εργασίας αυτές καθ’ αυτές δεν επηρεάζονται, επηρεάζεται όμως η δυναμική της απασχόλησης, δηλαδή ο ρυθμός αύξησης αυτής, ο οποίος αποδεικνύεται να μειώνεται, όχι όμως σημαντικά.

Τι γίνεται όμως στο επίπεδο της κατανάλωσης; Σύμφωνα με την εργασία των Daniel Aaronson και Eric French (2013), ανάλυση δεδομένων της τελευταίας τριακονταετίας έδειξε ότι αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 1% προκαλεί μέσα στον επόμενο χρόνο αύξηση της κατανάλωσης κατά 700 περίπου δολάρια, κυρίως σε διαρκή αγαθά.

Μια ανάλογη έρευνα προσαρμοσμένη στην ελληνική πραγματικότητα θα ήταν καλοδεχούμενη, μιας και θα μπορούσε να προσφέρει τη βάση για μια πειστικότερη προσέγγιση του ζητήματος της αύξησης του κατώτατου μισθού.