Ο Φοιτητής - Πελάτης

Γράφοντας για την Ιδιωτική Ανώτατη Εκπαίδευση είχα αναφερθεί στον κίνδυνο μετατροπής του φοιτητή σε πελάτη-καταναλωτή. Παρ’ όλο που η φράση αυτή μπορεί εύκολα να εκληφθεί σαν φτηνή ρητορεία, τα παραδείγματα που ακολουθούν από την αγγλική πραγματικότητα επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές.

Σαν προειδοποίηση, όταν μιλάμε γενικά για τα καλά ενός συστήματος θα πρέπει να έχουμε στο νου πώς το σύστημα αυτό λειτουργεί στην πράξη, πέρα από τα ιλουστρασιόν φυλλάδια και τις φουσκωμένες αερολογίες των συντακτών τους που κατά κύριο λόγο είναι διαφημιστές και ουδεμία σχέση έχουν με την εκπαιδευτική διαδικασία.

Αν ο ανταγωνισμός, σύμφωνα με τους γκουρού των νεοκλασικών οικονομικών φέρεται σαν η πανάκεια για την λειτουργία της αγοράς, θα ήταν λάθος να μην επισημάνουμε ότι ο ανταγωνισμός επίσης ευθύνεται και για την κατά κόρον υιοθέτηση παρελκυστικών μεθόδων με χαρακτήρα εντυπωσιασμού και κολακείας κατώτερων ενστίκτων και ότι δεν έχει να κάνει με την ποιότητα και μόνον. Δηλαδή είναι σαν να μας λένε ότι οι εταιρίες που κυριαρχούν στην αγορά κυριαρχούν λόγω της ποιότητας των προϊόντων τους και μόνον.

Θα αναφερθώ σε δυο χαρακτηριστικές αλλαγές συμπεριφοράς στα πανεπιστήμια, απόρροια και οι δυο του επικρατούντος εμπορικού πνεύματος και της αντιμετώπισης της διδασκαλίας σαν εμπορικής συναλλαγής.

Η πρώτη έχει να κάνει με το πρόβλημα του πληθωρισμού των πτυχίων και τον μετασχηματισμό του περιεχομένου της αξιολόγησης των φοιτητών και η δεύτερη, με την αλλαγή της συμπεριφοράς των φοιτητών απέναντι στους διδάσκοντες.

Αναλυτικά:
1.Η πίεση που αισθάνονται τα πανεπιστήμια για να προσελκύσουν ικανό αριθμό φοιτητών ώστε να μπορούν να επιβιώσουν οικονομικά, ασκεί μεγάλη επίδραση στον τρόπο που οι τελευταίοι αντιμετωπίζονται, αξιολογούνται και εξετάζονται. Σε γενικές γραμμές αυξανόμενος αριθμός πανεπιστημίων αισθάνεται ότι πρέπει να ευχαριστήσει ή ακόμα και να κολακέψει τους φοιτητές.

Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Frank Furedi, καθηγητή κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Kent, [1] δεν υπάρχει ακαδημαϊκός που να μην παραδέχεται ότι ο πληθωρισμός των πτυχίων έχει γίνει πια καθεστώς στις βρετανικές πανεπιστημιουπόλεις. Όπως είναι φυσικό η πίεση αυτή μεταβιβάζεται στους διδάσκοντες τους ίδιους οι οποίοι καλούνται να εφαρμόζουν ελαστικότερα κριτήρια στις βαθμολογήσεις. Ο ίδιος μάλιστα αναφέρει ότι δεν συνάντησε ποτέ περίπτωση που να ζητηθεί από διδάσκοντα αυστηρότερη βαθμολόγηση.

Η πίεση να ανταποκριθούν τα πανεπιστήμια σε αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών (εκτός EU) φοιτητών, οι οποίοι ως γνωστόν πληρώνουν έως και τα διπλάσια δίδακτρα σε σχέση με τους υπόλοιπους φοιτητές, έχει επιδράσει σημαντικά όχι μόνο στον τρόπο της αξιολόγησης, (πολλές ενδιάμεσες αξιολογήσεις σε αντίθεση με μια τελική), αλλά κυρίως στην αντίληψη του τί συνιστά αξιολόγηση. Έτσι, λαμβάνεται υπ' όψιν ο,τιδήποτε μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αξιολόγησης, όπως για παράδειγμα η σύνταξη ενός βιογραφικού, μια έκθεση από κάποιο εργασιακό περιβάλλον, το σχεδιάγραμμα μιας εργασίας αντί της εργασίας της ίδιας, ή σε τελευταία ανάλυση οποιαδήποτε άλλη εμπειρία του σπουδαστή. Σύμφωνα με τον Prof. Furedi η νέα εκδοχή της αξιολόγησης δεν στοχεύει στο να μετρήσει την γνώση που αφομοιώθηκε, αλλά στο να δράσει διορθωτικά. Το αποτέλεσμα είναι πτυχία με χαμηλό διανοητικό περιεχόμενο.

2. Η τοποθέτηση των φοιτητών σε θέση πελατών, [2], οι οποίοι πληρώνοντας απαιτούν και το καλύτερο εμπόρευμα για τα χρήματα που ξοδεύουν, (με κατάληξη την καλλιέργεια από μέρους τους της ψυχολογίας ότι ο πελάτης έχει πάντα δίκαιο), έχει σαν συνέπεια την έλλειψη σεβασμού και την απαξίωση του ρόλου του δασκάλου, ο οποίος όπως και να το κάνουμε είναι διαφορετικής ποιότητας από αυτόν του πωλητή υποδημάτων, για παράδειγμα.

Αυτά όμως τα αυτονόητα για τις προηγούμενες γενιές πρέπει τώρα να επανατοποθετηθούν στο τραπέζι και να επαναπροσδιοριστούν. «Η πρόκληση την οποία αντιμετωπίζουμε», λέει ο Prof. Furedi «είναι να εμφυσήσουμε εξ αρχής τον ενθουσιασμό και ιδεαλισμό έτσι ώστε οι φοιτητές να αισθάνονται ότι η πανεπιστημιακή τους εμπειρία δεν θα αναχθεί στη σκληρή γλώσσα του χρήματος».


[1]. “Assessment versus Intellect”, by Frank Furedi, The Guardian 25 March, 2003.
[2]. “Excitement no money can buy”, by Frank Furedi, The Times Higher Educational Supplement, 16 June 2006.