Η Φυλή των Μεταπτυχιακών

Στα πανεπιστήμια, εκτός των παραδοσιακών και πάγιων ομάδων που ανέκαθεν το απάρτιζαν, όπως το ακαδημαϊκό προσωπικό, οι διοικητικοί υπάλληλοι, οι υπάλληλοι των τεχνικών υπηρεσιών και οι φοιτητές φυσικά, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε διόγκωση και άλλων μερίδων, όπως αυτές των μεταπτυχιακών φοιτητών και των πάσης φύσεως ειδικών επιστημόνων, [με ρόλο τύποις επικουρικό, στην πραγματικότητα όμως πρωτεύοντα στη διεκπεραίωση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών λειτουργιών], με προεξάρχοντες τους λεγόμενους 407, δηλαδή τους διδάσκοντες που προσλήφθηκαν βάσει του περίφημου προεδρικού διατάγματος 407, (ΠΔ/407), για να καλύπτουν προσωρινές εκπαιδευτικές ανάγκες και μόνο για ένα πεπερασμένο χρονικό διάστημα.

Ο τελευταίος αυτός θεσμός ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια με σκοπό την επάνδρωση νιόκοπων πανεπιστημίων της περιφέρειας, τα οποία στη μια νύχτα που στήνονταν για να εκπληρώσουν, όχι μόνο τις υποσχέσεις τους στους πελάτες ψηφοφόρους της περιοχής, ΑΛΛΑ και να βολέψουν στο όπως-όπως τους άρτι αφιχθέντες εκ του εξωτερικού γιους, γαμπρούς και κόρες, ανιψιούς και ανιψιές υμετέρων, που με ένα ισχνό διδακτορικούλι στο χέρι δεν είχαν και πολλές πιθανότητες, λόγω κορεσμού, υπερπροσφοράς και μεγαλύτερου μέσου, να δρασκελίσουν τις αδιαπέραστες πύλες των πανεπιστημίων του κέντρου, συνειδητοποιούσαν ότι έπρεπε να βρουν και κάποιους, έστω την τελευταία στιγμή, να κάνουν τέλος πάντων τα μαθήματα μιας και οι ανυποψίαστοι νέοι φοιτητές δεν θ’ αργούσαν να τους χτυπήσουν την πόρτα.

Στα μετέπειτα, οι ιθύνοντες νόες, αυτά τα κουτοπόνηρα και γλίτσικα βλαχαδερά, ανακάλυψαν ότι ο θεσμός θα μπορούσε σιγά-σιγά να μπει απ’ το παράθυρο και σε μεγαλύτερα πανεπιστήμια, όπου όντως μπήκε και στρογγυλοκάθισε, για να τα τροφοδοτήσει με φτηνό και αναλώσιμο εργατικό δυναμικό. Άσε που λόγω της ελαστικότητας, είδαν γρήγορα ότι μπορούσαν να το αφήνουν και απλήρωτο για καιρό.

Δεν είναι όμως αυτό το κύριο θέμα μας για απόψε, παρ’ όλο που παρασύρθηκα και έγραψα παραπάνω απ’ όσα αρχικά σκόπευα.

Το θέμα που με γυροφέρνει καιρό τώρα, σχετίζεται με τη φυλή των μεταπτυχιακών φοιτητών και αφορμή για να το θίξω στάθηκε το πρόσφατο άρθρο του Μανώλη Δρεττάκη στην Ελευθεροτυπία της 5ης Ιουνίου, με τον ενδεικτικό τίτλο «Προβληματική η αλματώδης αύξηση των μεταπτυχιακών φοιτητών στα ΑΕΙ».

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο και τα στατιστικά στοιχεία που παρουσιάζει, ανάμεσα στα έτη 2002/3 και 2006/7 παρατηρείται αύξηση της τάξεως του 80%, δηλαδή ο συνολικός αριθμός των φοιτητών που παρακολουθούν μαθήματα για την απόκτηση διπλώματος εξειδίκευσης (Master), ή εκπονούν κάποια διδακτορική διατριβή εκτοξεύθηκε από 26.132 το 2002/3 στους 47.154 το 2006/7, από τους οποίους οι 27.408 ήταν υποψήφιοι για Master και οι 19.746 για διδακτορικό. Εν τω μεταξύ στο ίδιο διάστημα η αύξηση του διδακτικού προσωπικού ήταν της τάξης του 15% μόνο.

Η συνήθης εξήγηση που δίνεται για την εκρηκτική άνοδο της ζήτησης μεταπτυχιακών σπουδών είναι: η υποβάθμιση του κυρίως πτυχίου, το οποίο από μόνο του έπαψε πλέον να αποτελεί εφόδιο για την εξεύρεση εργασίας, (αν και αυτό το θεωρώ εν μέρει απατηλό, όχι γιατί οι φοιτητές δεν γνωρίζουν, αλλά διότι δεν έμαθαν να εφαρμόζουν στην πράξη και να κατανοούν αυτά που έχουν διδαχτεί και τα οποία είναι πάνω από αρκετά. Είναι κι αυτή μια από τις παθολογίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος εν γένει.).

Άλλη, εξ ίσου δημοφιλής εξήγηση είναι ότι η γνώση απαξιώνεται πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι παλιότερα, οπότε χρειάζεται επί πλέον εξειδίκευση. (Επίσης πλάνη, διότι δεν υπάρχει λόγος να μην απαξιώνεται και με το πέρας του μεταπτυχιακού ή διδακτορικού το οποίο διαρκεί τουλάχιστον όσο και ένα πτυχίο).

Η δική μου άποψη όμως, όσον αφορά την Ελλάδα, είναι διαφορετική. Δεν είναι τόσο η γνώση που απαξιώνεται, δεν είναι τόσο το χαμηλό γνωστικό αντίκρισμα του πρώτου πτυχίου, όσο η διαφοροποίηση της αγοράς εργασίας η οποία ΔΕΝ ενδιαφέρεται στην πλειοψηφία της για πτυχιούχους, πόσον μάλλον για περαιτέρω εξειδικευμένα στελέχη. Όπως έχω διαπιστώσει, αλλά και όπως έχει επισημανθεί πολλάκις και από τον Greek Rider, σε μια αγγελία είναι σύνηθες να ζητούνται απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ/ΙΕΚ (αδιάφορο) και με δίπλωμα για μηχανάκι σαν απαραίτητο προσόν, για την ίδια εργασία. Η αγορά ενδιαφέρεται για ένα περιορισμένο αριθμό στελεχών υψηλής εξειδίκευσης και ικανότητας και από κει και πέρα βολεύεται στο όπως-όπως. Όπως είδαμε και σε προηγούμενες αναρτήσεις, η τάση είναι για σχολές που θα μοιάζουν περισσότερο με σχολές επαγγελματικής εξειδίκευσης, παρά με πανεπιστημιακές.

Έτσι, η εκρηκτική άνοδος της ζήτησης μεταπτυχιακών τίτλων αντανακλά όχι τη δίψα των νέων για μάθηση όπως ίσως θα συνέβαινε σε μια υγιή κοινωνία, όχι την αυξημένη ζήτηση από την αγορά, αλλά την απελπισία για την αδυναμία τους να ενσωματωθούν στην αγορά εργασίας.

Παρατηρώντας αρκετούς φοιτητές στην Ελλάδα, που εκπονούν με χίλια μύρια ζόρια, αβοήθητοι, ακαθοδήγητοι, απλήρωτοι οι περισσότεροι, ταπεινωμένοι και με χαμηλό ηθικό τη διδακτορική τους διατριβή, σπάνια τους βλέπω μετά από 4-6 χρόνια, (αν δεν τα παρατήσουν στο μεσοδιάστημα), να βρίσκουν μια εργασία που να μην μπορούσαν να την έχουν βρει αρκετά χρόνια νωρίτερα με μόνο το βασικό τους πτυχίο. Σε ένα υγιές πανεπιστήμιο οι μεταπτυχιακοί αποτελούν έναν ζωοδότη μηχανισμό που αναπαράγει, ανανεώνει και τροφοδοτεί το σύστημα με νέο αίμα. Στο ελληνικό πανεπιστήμιο η ίδρυση μεταπτυχιακών τμημάτων συνήθως μεταφράζεται σε αύξηση του εισοδήματος των διδασκόντων και σε εκμετάλλευση ενός πειθήνιου και άμισθου εργατικού δυναμικού, χωρίς επί πλέον να υφίσταται κυρώσεις για την ανεπάρκεια ή κατά καιρούς εγκατάλειψη της καθοδήγησης.

Κάλλιστα η όλη διαδικασία προσέλκυσης φοιτητών θα μπορούσε να παραλληλιστεί με αποπλάνηση ανηλίκου εξ αιτίας των φρούδων ελπίδων που σκορπά στα αγνά και άδολα νιάτα.

Σε άλλους δευτερεύοντες λόγους της εκρηξης των μεταπτυχιακών θα κατέτασσα

1) την μετάθεση για αργότερα του οδυνηρού προβλήματος εξεύρεσης εργασίας, που όπως και να το κάνουμε συνεπάγεται εξάρθρωση του φοιτητικού βολέματος, καθώς και

2) ψυχολογικούς λόγους, όπως αυξημένες προσδοκίες, βασισμένες στο στρεβλό δόγμα ότι όσο περισσότερα τόσο καλύτερα.

Στο ερώτημα, λοιπόν, στο κατά πόσον η αγορά χρειάζεται όλους αυτούς τους εξειδικευμένους πτυχιούχους, θα απαντούσα ότι φυσικά και δεν τους χρειάζεται. Γι αυτό άλλωστε και δεν τους αμείβει όπως θα περίμεναν επικαλούμενοι τα τόσα χρόνια σπουδών τους. Γι αυτό άλλωστε τους προσλαμβάνει σε θέσεις που καμία σχέση δεν έχουν με τα προσόντα τους. Απλώς η όποια εξεύρεση εργασίας, δεν οφείλεται στις έτι πλέον γνώσεις που αποκτήθηκαν, αλλά στην ελκυστικότερη εικόνα που αποκτά το βιογραφικό του υποψηφίου όταν αραδιάζει δεξιά κι αριστερά προσόντα και πτυχία, τα περισσότερα χωρίς νόημα και αντίκρισμα.

Και είναι θλιβερό να βλέπεις αυτά τα παιδιά που τόσο έχουν κοπιάσει, όταν τελειώνουν το διδακτορικό να βρίσκονται στην ίδια θέση που είχαν και πριν ξεκινήσουν, δηλαδή να προετοιμάζονται για διαγωνισμούς ΑΣΕΠ ή να δίνουν συνεντεύξεις για θέσεις ιατρικών επισκεπτών ή ό,τι άλλο.