Η Τσατσάρα

Στα πάρκα δεν συνηθίζαμε να καθόμαστε. Όταν χρειαζόταν να τα διασχίσουμε, τα προσπερνούσαμε εν τάχη. Άλλωστε ήταν ατημέλητα, με τα δρομάκια γλιτσιασμένα, τίγκα στο σκουπίδι, τη γόπα στις αρχές, τις σύριγγες αργότερα. Άσε και που στις γωνιές, βολικό και πρόχειρο ουρητήριο, οι εκπλήξεις μπορεί να ήταν ακόμα μεγαλύτερες. Τα παγκάκια ήταν για τους συνταξιούχους, για τίποτα σαλεμένους, τίποτε χασομέρηδες, για τους μαθητές που δεν τους πολυένοιαζε το ξεχαρβάλωμα, για τις μαθήτριες κατά τη διάρκεια της μέρας μόνο και για τους κυνηγούς του έρωτα, κατά τη διάρκεια της νύχτας, επίσης μόνο.

Οι κυράδες τα απέφευγαν. Άλλωστε ήταν πάντα καλοντυμένες για να μαγαριστούν από τη λέρα που κραύγαζε, με τα παπούτσια άσπρα και την τσάντα περασμένη στο χέρι και ελαφρά μπροστά, πάντα στην τρίχα και πάντα ασορτί.

Στα πάρκα ξαναβρέθηκα μετά από χρόνια, και συγκεκριμένα στον Εθνικό Κήπο. Μια άνοιξη, πολύ σύντομη, όπως όλα τα ωραία πράγματα άλλωστε, το Τρίτο Πρόγραμμα είχε την ιδέα να διοργανώνει τα πρωινά της Κυριακής συναυλίες κλασικής μουσικής σε μια γωνιά του κήπου, με τους ακροατές να κάθονται ή ακόμα καλύτερα να ξαπλώνουν ωραία-ωραία πάνω στο χορτάρι. Μου άρεσε αυτή η καινοφανής για τα ελληνικά δεδομένα χρήση των πάρκων και τα πόδια μου με φέρνανε κατά ‘κει όλο και πιο συχνά. Και με τα αδερφάκια μου να με συνοδεύουν, εννοείται.

Δεν ήταν σπάνιο να βλέπεις σε άλλες γωνιές, παρέες μεγάλες αλλοδαπών να απολαμβάνουν τη σκιά και την ηρεμία του κήπου, καταμεσής της πόλης, να αραδιάζουν τα φαγητά προσεχτικά πάνω σε λουλουδάτα τραπεζομάντιλα απλωμένα κατάσαρκα στο χόρτο, άλλοι να σιγομιλούν, άλλοι να σιγοτραγουδούν, άλλοι να ψιλοκοιμούνται. Και άλλες φορές να τραγουδούν όλοι μαζί και οι πιο ζωηροί να χορεύουν με όργανα, συνήθως ακορντεόν.

Μου άρεσε η ζωντάνια που έδιναν στον χώρο και η αξία που ξαναεπέστρεφε μετά την χρόνια εγκατάλειψη και απαξίωση.

Κάποια επόμενη χρονιά είχα βρεθεί κάπως μακρύτερα, στις όχθες του Νέστου και πάλι το αυτί μου έπιασε τις ίδιες γνώριμες μουσικές του ακορντεόν. Στην ακροποταμιά παρέες-παρέες πολυπληθείς έτρωγαν, έπιναν, χόρευαν, ξέδιναν και ζωντάνευαν το τοπίο. Με εμάς, που μάθαμε να βλέπουμε τα πράγματα μέσα από τα μάτια και τα αυτιά άλλων, αναπαραστάσεις τις λένε οι σύγχρονοι, το όλο σκηνικό θύμιζε έντονα Αγγελόπουλο ή και Κοστουρίτσα. Πολύ Βαλκανικό, πολύ οικείο, πολύ ανθρώπινο τελικά.

Το νταβαντούρι και το βαλκανικό φολκλόρ κράτησε δε κράτησε καμιά δεκαετία. Τέτοιες σκηνές δεν βλέπεις πια σήμερα στους δημόσιους χώρους. Και όμως, τις ξαναείδα λίγο καιρό πριν και μάλιστα από δικούς μας, σε πλοίο της γραμμής για τις Κυκλάδες.

Καμιά δεκαριά νοματαίοι, νοικοκύρηδες, άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών, αφού έστρωσαν τραπέζι καταμεσής στο κατάστρωμα με όλων των ειδών τα καλά, τα πατροπαράδοτα κεφτεδάκια, τις πίτες, τα ντολμαδάκια, αλλά και τα σκόρδα και τις πιπεριές και τα τζατζίκια, τα τσίπουρα και τα μπουκάλια τα κρασιά τα σπιτικά, κάποιος απ’ την παρέα, σα σε θαύμα, ξεδίπλωσε στη στιγμή μια πίπιζα, τη φούσκωσε επίσης στη στιγμή και ήρθε κι άστραψε και βρόντηξε ο τόπος. Φύσαγε και ξεφύσαγε ο νεαρός με τ’ αναψοκοκκινισμένα μάγουλα, φύσαγαν και ξεφύσαγαν οι άλλοι απ’ το χορό και την προσπάθεια. Μερακλωμένοι, χόρευαν και χόρευαν, θρακιώτικα, ηπειρώτικα, μακεδονίτικα, με τα βήματα και τις στροφές, παρά το κρασί, συνταιριασμένα. Αν και αρχικά καχύποπτη και με τα μούτρα ξινά, με την ώρα, πήρε η καρδιά μου να ζεσταίνεται βλέποντάς τους να δίνονται με τέτοιο πάθος στο χορό.

«Δες», μου λέει, ο διπλανός μου σκουντώντας με, με τον αγκώνα του. Και μου δείχνει έναν περήφανο γκριζομάλλη, τον πιο λεβέντη απ’ τους λεβέντες που έτυχε ποτέ να δω, αν και μετά βίας ήταν ένα και εξήντα στο ύψος. «Κοίτα», μου λέει, «πίσω στην κωλοτσέπη».

Δεν ήταν τόσο ο χορός πάνω σε πλοίο, που είχα χρόνια και ζαμάνια να δω, δεν ήταν τόσο η πίπιζα και τα τραπεζομάντιλα που ανέμιζαν στα καταστρώματα με τα ίδια φαγητά που μου ‘δινε και μένα η μάνα μου στις ημερήσιες εκδρομές του σχολείου, όσο αυτή η μικρή λεπτοδόντα τσατσάρα που προεξείχε, αυτή, που με έστειλε χίλια μύρια μίλια πίσω στο παρελθόν.