ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ: Τα τρία κακά της μοίρας της

Η Επιστήμη, με το άνοιγμα της σε νέες προκλήσεις, καλείται να αντιμετωπίσει διάφορα μεγάλα και πολύπλοκα ζητήματα για τα οποία, εν όσω προχωράει η ερευνητική προσπάθεια, δεν υπάρχουν τελεσίδικες απαντήσεις. Καλείται για παράδειγμα να μας απαντήσει αν το κλίμα αλλάζει ή όχι και πώς θα εξελιχθεί τις επόμενες δεκαετίες, αν τα νέα υλικά της νανοτεχνολογίας θα είναι τοξικά ή όχι, αν η υγεία των κατοίκων στις περιφέρειες των πυρηνικών αντιδραστήρων κινδυνεύει από τις χαμηλής ενέργειας μη-ιονίζουσες ακτινοβολίες, αν τα Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμα συνιστούν κίνδυνο για τους καταναλωτές και το περιβάλλον, αν η χαμηλής συχνότητας ακτινοβολία από τα κινητά τηλέφωνα ή τους υποσταθμούς της ΔΕΗ είναι επικίνδυνη κ.α. που δεν μου έρχονται προς το παρόν στο νου.

Αναφέρθηκα σ’ αυτά τα μεγάλα προβλήματα τα οποία έχουν άμεση επίπτωση στην υγεία των κατοίκων και του περιβάλλοντος, αν και υπάρχουν και άλλα, η μη επίλυση των οποίων, όπως η εύρεση του μποζονίου Higgs για παράδειγμα, δεν έχουν τέτοιου βαθμού επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο.

Η απουσία (ακόμα) καταληκτικών απαντήσεων αφήνει την πόρτα της επιστήμης ανοιχτή σε δυο κατηγορίες σφετεριστών:

1. Στο ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟ, που αυτό μπορεί να είναι ο ίδιος ο θεός (αμφισβήτηση της θεωρίας του Δαρβίνου με το Intelligence Design), ή επινοημένες φανταστικές δυνάμεις, όπως βιταλιστική ενέργεια, ενεργειακά πεδία κ.λ.π. που αμφισβητούν τη υλική βάση της σκέψης και της ζωής.

Από το μεταφυσικό έχουν ήδη επιμολυνθεί :
Η Κβαντική Φυσική με τις κάθε είδους τηλεμεταφορές, τηλεπάθειες, κ.λ.π.,
Η Νευροεπιστήμη, πάνω στο θέμα της Συνείδησης κυρίως και της σκέψης,
Η Εξελικτική Βιολογία, με την καταδίκη του Δαρβίνου,
Η Ιατρική, με την ομοιοπαθητική, το spiritual healing, βελονισμό κ.α.

2. Στις διάφορες ΟΜΑΔΕΣ ΠΙΕΣΗΣ (lobby), που εκμεταλλευόμενες τα κενά, προσπαθούν να περάσουν πολιτικές ανάλογα με τα συμφέροντά τους. Τέτοιες ισχυρές ομάδες βρίσκονται πίσω από τα προβλήματα που ανέφερα πιο πάνω, (Κλίμα, Νανοτεχνολογία, ΓΤΤ, Πυρηνικά σαν πράσινη Ενέργεια, Κάπνισμα) όπως όλοι γνωρίζουμε. Τα όπλα που έχουν στη διάθεσή τους είναι α) η διασπορά αμφιβολιών για κατοχυρωμένα από το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας, συμπεράσματα, και β) η χρηματοδοτούμενη από τα lobby και συνεπώς κατευθυνόμενη, έρευνα σε συμπεράσματα που να τους ευνοούν, (Exxon στο κλίμα, Philip Morris για τη αποσύνδεση καρκίνου και καπνίσματος).

Η εισβολή του υπερφυσικού και ανορθολογικού στις επιστήμες ανήκει στην κατηγορία της Ψευδοεπιστήμης, η οποία παρεμπιπτόντως έχει ήδη χτυπήσει και έχει καταφέρει να μπει σε ορισμένα, κατά τα άλλα ονομαζόμενα, πανεπιστημιακά ιδρύματα της Αγγλίας και της Αμερικής. Από την άλλη μεριά όμως οι επιστήμες σήμερα βάλλονται και από μια άλλη πληγή, την επονομαζόμενη Κακή Επιστήμη.

Ποιες είναι οι διαφορές Επιστήμης, Ψευδοεπιστήμης και Κακής Επιστήμης;
Η Κακή Επιστήμη, αναφέρεται στη διαστρέβλωση φαινομένων και προβλημάτων τα οποία έχουν κατά κανόνα λυθεί, κυρίως από άγνοια, αλλά και επειδή με τη μορφή αυτή μπορούν καλύτερα να πουληθούν στο ευρύ κοινό από τα ΜΜΕ και ανεύθυνους εκλαϊκευτές.

Η Ψευδοεπιστήμη, από την άλλη μεριά γνωρίζει τα επιστημονικά επιτεύγματα, τα οποία όμως αρνείται και προσφέρει δικές της αυθαίρετες, κυρίως μεταφυσικές, εξηγήσεις.

Επιστήμη, πάνω απ’ όλα σημαίνει μέθοδος η οποία αναπτύσσεται σε στενή αλληλουχία μεταξύ πειράματος και θεωρίας. (Οι Έννοιες αναπτύσσονται στις αντίστοιχες αναρτήσεις).

Παρατηρείται μια συνεχώς κλιμακούμενη δυσπιστία των κοινωνιών στη φερεγγυότητα και την αλήθεια των επιστημονικών αποτελεσμάτων, η οποία τροφοδοτείται όχι μόνο από την ψευδοεπιστήμη και την κακή επιστήμη, αλλά και από τη συμπεριφορά των Κυβερνήσεων που έχουν δείξει ότι μπορεί να είναι επιρρεπείς στις ισχυρές ομάδες πίεσης, φτάνοντας μέχρι και στην απόκρυψη στοιχείων. Μετά το Chernobyl, το Bhopal, και παλιότερα τις επιπτώσεις του DDT, τις επίγειες πυρηνικές δοκιμές, κ.α., οι κοινωνίες είναι αρκετά δύσπιστες σχετικά με τις επίσημες διαβεβαιώσεις των Κυβερνήσεων για την ασφάλεια των χειρισμών τους, όπως για τους βομβαρδισμούς με απεμπλουτισμένο ουράνιο, για τις επιπτώσεις του Chernobyl στη δημόσια υγεία, ή για την ασφάλεια των φαρμάκων που παίρνουν άδεια κυκλοφορίας, μη έχοντας περάσει από όλα τα στάδια δοκιμών.

Από την άλλη μεριά, η διαμεσολάβηση των επιστημονικών αποτελεσμάτων από τα Media εντείνει την δυσπιστία και την αμφιβολία. Η επιστήμη φτάνει στο κοινό μέσα από τρία κανάλια. Είτε μέσα από εκκεντρικές ιστορίες, είτε μέσα από τρομαχτικά σενάρια, σχετικά με ζοφερά μέλλοντα, είτε μέσα από πολύ πρωτοποριακές ανακαλύψεις, που ενώ ακόμα βρίσκονται στα σπάργανα, παρουσιάζονται προς τα έξω σαν να είναι κιόλας έτοιμες να βγουν στην αγορά. Έτσι τη μια μέρα παρουσιάζεται, για παράδειγμα, στους αναγνώστες/τηλεθεατές ότι το κόκκινο κρασί κάνει καλό, την άλλη όχι, τη μια μέρα ότι η βιταμίνη C είναι καλή για τον καρκίνο και την άλλη ότι είναι κακή.