Εμπορευματοποίηση της Επιστήμης

Η ολοένα και αυξανόμενη μερίδα ανθρώπων που αρνούνται τον εμβολιασμό στην πρόσφατη πανδημία, δεν αποτελεί παρά απόρροια της ολοένα και διογκούμενης δυσπιστίας απέναντι στις φαρμακοβιομηχανίες, στους γιατρούς και στα πανεπιστήμια για το ποιανού συμφέρον τελικά εξυπηρετούν.

Κι ενώ οι μηχανισμοί προπαγάνδας που επιστρατεύονται, επιδιώκουν να αποδώσουν την προέλευση της δυσπιστίας αυτής στον πρωτογονισμό, στον υφέρποντα ανορθολογισμό και στα φοβικά σύνδρομα που αναπτύσσουν οι μάζες απέναντι στην τεχνολογία και στα καινά της δαιμόνια, στην πραγματικότητα όλοι γνωρίζουν ότι οι κύριοι υπαίτιοι της παρατηρούμενης γενικευμένης δυσπιστίας δεν είναι παρά αυτοί οι ίδιοι με τους αήθεις τρόπους που χρησιμοποιούν στο να εξαγοράζουν, να διαφθείρουν, να δωροδοκούν ερευνητές και κυβερνήσεις, και στο να αλλοιώνουν ή να αποκρύπτουν ερευνητικά αποτελέσματα όταν έρχονται σε αντίθεση με τους εμπορικούς τους σκοπούς.

Ενώ ο κύριος όγκος της δυσπιστίας κατευθύνεται προς τις φαρμακευτικές εταιρίες και καπνοβιομηχανίες, εν τούτοις δεν είναι οι μόνες που χρηματοδοτούν την έρευνα, δεν είναι οι μόνες που εμπλέκονται με τα ακαδημαϊκά ιδρύματα ή που χαράζουν δημόσιες πολιτικές. Θα ήταν λάθος μεγάλο αν παραλείπαμε το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, τις εταιρίες βιοτεχνολογίας και τις εταιρίες στον τομέα της ενέργειας.

Στη σημερινή εποχή οι δεσμοί ανάμεσα στην επιστήμη, την τεχνολογία και τις επιχειρήσεις είναι πολύ στενοί, εξ αιτίας της αναγνώρισης της συμβολής τους στην ανταγωνιστικότητα των οικονομιών. Ενώ λοιπόν οι κυβερνήσεις τις τελευταίες δυο δεκαετίες κατέβαλαν και συνεχίζουν να καταβάλουν έντονες προσπάθειες να πείσουν για την κοινωνική ωφέλεια μιας τέτοιας σύμπραξης, στην πραγματικότητα υπάρχει ένας αυξανόμενος όγκος πειστηρίων που μαρτυράει το ακριβώς αντίθετο.

Τον όγκο αυτό των πειστηρίων, σχετικά με τις κοινωνικές συνέπειες της εμπορευματοποίησης της έρευνας και της επιστήμης φέρνει στο φως η Οργάνωση Επιστημόνων για την Παγκόσμια Υπευθυνότητα και την Ηθική στην Επιστήμη (Scientists for Global Responsibility) σε πρόσφατη εκτεταμένη έκθεση που δημοσιεύεται ΕΔΩ.

Τα κύρια σημεία της συνοψίζονται ως εξής:
1. Η εμπλοκή των επιχειρήσεων στην έρευνα των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων έχει σαν συνέπεια την πόλωση των αποτελεσμάτων προς την κατεύθυνση των επιχειρηματικών συμφερόντων και την περιθωριοποίηση τομέων με καθαρά κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη.

2. Η απ’ ευθείας χρηματοδότηση ενός ερευνητικού προγράμματος αυξάνει την πιθανότητα τα αποτελέσματα να είναι ευνοϊκά προς το χρηματοδότη, κατάσταση γνωστή και ως «sponsorship bias», τα οποία αποτελέσματα μπορεί ακόμα και να αποκρύπτονται στην περίπτωση που δεν χωρά καμιά εποικοδομητική «επιδιόρθωση». Συνήθως οι επιχειρήσεις δεν χρηματοδοτούν κάποιον στην τύχη, αλλά αυτούς για τους οποίους γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι διάκεινται φιλικώς προς αυτές.

3. Η ιδιωτική χρηματοδότηση δρα αρκετές φορές εις βάρος της δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας, καθ’ όσον αυτά συχνά προστατεύονται από συμφωνίες εμπιστευτικότητας και πατέντες.

4. Συγκρουόμενα οικονομικά συμφέροντα ανάμεσα σε ερευνητές, συνήθως επιδρούν και στα αν και ποια και πώς θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα μιας έρευνας.

5. Οι κυβερνήσεις καθορίζουν τις ερευνητικές προτεραιότητες της χώρας με βάση στενά και βραχυπρόθεσμα οικονομικά κριτήρια. Το δε ποιοι τομείς θα προωθηθούν και θα χρηματοδοτηθούν αποφασίζονται από εκείνα τα επιχειρηματικά συμφέροντα που διαθέτουν τα αποτελεσματικότερα μέσα πίεσης.

6. Τα πανεπιστήμια αναγκάζονται να οργανώνονται εσωτερικώς με όρους επιχειρήσεων, δείτε για παράδειγμα παλιότερη ανάρτηση με τίτλο «Η Βιομηχανία των Πιστοποιήσεων» και παλιές καλές αξίες όπως διαφάνεια, ακεραιότητα, φιλομάθεια, περιέργεια και κοινωνική υπευθυνότητα ροκανίζονται κι αυτές σιγά-σιγά μαζί με τόσες άλλες. Τα πανεπιστήμια οφείλουν να φέρνουν κέρδη για να εξασφαλίζουν την χρηματοδότησή τους.

7. Υπάρχει μεγάλη πίεση από επιχειρήσεις και κυβερνήσεις προς τα πανεπιστήμια για διεξαγωγή εξωτερικά χρηματοδοτούμενης έρευνας, με συνέπεια κάποια τμήματα να λειτουργούν σαν παραρτήματα των επιχειρήσεων για την παραγωγή ή τη βελτίωση προϊόντων του δικού τους ενδιαφέροντος. Οι κυβερνήσεις φαίνονται αποφασισμένες να εκχωρήσουν σταδιακά κομμάτια της έρευνας στον ιδιωτικό τομέα, με τις ίδιες ν’ αναλαμβάνουν τις ανελαστικές και μόνο δαπάνες.

8. Κοινωνικά ευαίσθητοι και αβέβαιοι ως προς τις μελλοντικές τους συνέπειες, τομείς όπως βιοτεχνολογία και νανοτεχνολογία αφήνονται στα χέρια επιχειρηματικών συμφερόντων, χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν η κοινή γνώμη. Τουναντίον επιχειρείται παραπλάνηση και χειραγώγηση μέσα από καλά οργανωμένες επιχειρήσεις δημοσίων σχέσεων, πληρωμένους ερευνητές και υποτίθεται έγκυρες επιστημονικές δημοσιεύσεις.

Μετά από όλα όσα εκτέθηκαν δεν είναι να απορεί κανείς πώς η Επιστήμη χάνει σταδιακά την αξιοπιστία της και πώς ο κόσμος δυσπιστώντας προς τους γιατρούς δεν πάει τελικά να εμβολιαστεί.