Πόσο Οικολογικά είναι τα Τέλη, εν τέλει;

Μια σημαντική διάκριση ανάμεσα στα φυσικά και τα κοινωνικά φαινόμενα είναι ότι τα μεν πρώτα μπορούν να διερευνηθούν πάνω σε μια όσο το δυνατόν περισσότερο αντικειμενική βάση, μιας και υπάρχει η δυνατότητα της πειραματικής επαλήθευσης, στα δε δεύτερα η ερμηνεία δεν είναι εύκολο να διαχωριστεί από την ιδεολογία του μελετητή. Και στα πρώτα υπεισέρχεται η ιδεολογία, αλλά μόνο όσον αφορά τη διατύπωση ερωτημάτων και θεωριών, οι οποίες όμως ανά πάσα στιγμή είναι πρόθυμες να βασανιστούν πάνω στο πάγκο της πραγματικότητας και να παραδοθούν στη λήθη αν υποκύψουν.

Σχετικά με τα κοινωνικά φαινόμενα όμως, έχω την αίσθηση ότι ο μελετητής πάντα θα βρίσκει τον τρόπο να τραβήξει απ’ το σακούλι τα επιχειρήματα εκείνα που θα δικαιώνουν αυτό που εξ αρχής έχει κατά νου. Αν αυτό συμβαίνει μια φορά στους ακαδημαϊκούς, στους δημοσιογράφους συμβαίνει πέντε, μιας και γνωρίζουμε εκ των προτέρων, χωρίς καν να χρειαστεί να διαβάσουμε το κείμενο που υπογράφουν, το είδος της ερμηνείας που εις έκαστος εξ αυτών θα δώσει. Η ερμηνεία για παράδειγμα του «Ριζοσπάστη» για κάποιο γεγονός διαφέρει κατά έτη φωτός από την ερμηνεία της «Εστίας». Αλλά, αμφότεροι οι αρθρογράφοι δίχως ίχνος επιφύλαξης συμπεριφέρονται σαν να κατέχουν την απόλυτη και μοναδική αλήθεια, χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να εξετάσουν το βαθμό αληθείας και της αντίπερα όχθης.

Έκανα όλη αυτή την εισαγωγή, (πέρα από το μόνιμο κόλλημα που έχω με το πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν πολλές ερμηνείες που να είναι ταυτόχρονα και αληθείς), με αφορμή δυο διαμετρικών απόψεων άρθρα για τα νέα τέλη κυκλοφορίας, που εμφανίστηκαν, (προς τιμήν της εφημερίδας), δίπλα-δίπλα στην Καθημερινή της Κυριακής, το ένα από το Στάμο Ζούλα και το άλλο από τον Πάσχο Μανδραβέλη, με τίτλους «Η Πτώχευση των Πολιτών» και «Ακριβή μου Οικολογία», αντίστοιχα.

Χοντρικά, το πρώτο έκρινε τα μέτρα από τη σκοπιά των θιγόμενων φτωχών στρωμάτων, ενώ το δεύτερο, στο όνομα της οικολογίας και της προστασίας του περιβάλλοντος τα επικροτούσε, βάσει της καθαρής και άτεγκτης λογικής ότι «αυτός που ρυπαίνει πρέπει και να πληρώνει». Οι δυο αυτές απόψεις συνυπάρχουν προφανώς και στην ευρύτερη κοινωνία, με τους οπαδούς της δεύτερης να λοιδορούν τους οπαδούς της πρώτης για λαϊκισμό, για περιβαλλοντική αναισθησία, για ανευθυνότητα, για υποκρισία, άρνηση καταβολής του αντίστοιχου κόστους, κοινώς για τζάμπα μαγκιά και με τους οπαδούς της πρώτης να κατηγορούν τους δεύτερους για αναλγησία.

Ενώ είναι εύκολο να καταλάβουμε την πρώτη άποψη, δεν είναι το ίδιο εύκολο να καταλάβουμε την προέλευση της δεύτερης, του Πάσχου Μανδραβέλη δηλαδή, και για το λόγο αυτό θα επιχειρήσω να σταθώ λιγάκι παραπάνω στη λογική και τις αφετηρίες της.

Καθαρά τεχνοκρατική, κινείται πάνω στον ευθύγραμμο και απόλυτο άξονα αιτίου-αποτελέσματος, όπως συνοψίζεται στη φράση: ο ρυπαίνων (αίτιο), πληρώνει (αποτέλεσμα). Φαντάζομαι ότι βασίζεται σε ενδελεχείς μελέτες, δίχως αμφιβολία ορθές, οι οποίες κατατάσσουν το αυτοκίνητο στη θέση του μεγαλύτερου ρυπαντή των αστικών κέντρων, και εξ αυτού νομιμοποιούμενες να χρησιμοποιούνται από την Κυβέρνηση σαν οδηγός στη χάραξη δημόσιων πολιτικών, ουσιαστικά όμως, όπως αποδεικνύεται, για την επιβολή κυρώσεων. Ως εδώ καλά.

Όμως, πριν δυόμισι περίπου μήνες, στο κείμενο «Η Εξουσία των Ειδικών» έγραφα θαρρείς προφητικά, ότι « Η Πολιτική είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για ν’ αφεθεί στα χέρια των ειδικών και των εχόντων και κατεχόντων τίτλων σπουδών» και ότι «Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη των ειδικών των ίδιων, όσο η πολιτικοποίηση της γνώμης τους, δηλαδή η ανάδειξή της σε καθοριστική συνιστώσα των πολιτικών αποφάσεων και δράσεων». Όπερ και εγένετο!

Στη συγκεκριμένη ρύθμιση των τελών κυκλοφορίας ο εν λόγω τρόπος καταμερισμού των βαρών βασίζεται στην ταύτιση της ορθολογικότητας με την ορθότητα και στην αντίληψη της Πολιτικής ως μια τεχνοκρατική και κατά συνέπεια, τη μόνη ορθή διαχείριση των κοινών.

Αυτό όμως που δεν αποσαφηνίζεται είναι ότι από τη μορφή αυτή του ορθολογισμού, γνωστή και ως εργαλειακός (τεχνοκρατικός) ορθολογισμός, απουσιάζει εντελώς ο κοινωνικός παράγοντας, στην ουσία δηλαδή η ίδια η Πολιτική η οποία οφείλει να μεταφέρει και να προσαρμόζει, ακόμα και να θυσιάζει τις απόλυτες ορθολογικότητες στα μέτρα και τις πολυπλοκότητες της κοινωνίας.

Ενδείξεις για την παραίτηση, την αποχώρηση της πολιτικής από τα κοινά αποτελούν όχι μόνο οι προηγούμενες α-πολιτικές ρυθμίσεις, αλλά και η μετάθεση της επίλυσης κοινωνικών προβλημάτων στους ώμους ενός εκάστου των πολιτών όπως υποκρύπτεται στην πρόσφατη κυρίαρχη ρητορεία περί «ατομικής ευθύνης», η οποία στην παρούσα περίπτωση συγκεκριμενοποιείται στη φράση «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Σε αντίθεση με την γυναίκα του Καίσαρα που δεν αρκεί να είναι μόνο τίμια αλλά και να φαίνεται, μια σοσιαλιστική κυβέρνηση δεν θα πρέπει να εμφανίζεται σοσιαλιστική μόνο στα χαρτιά, αλλά και να είναι. Δυστυχώς η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία έχει διεισδύσει τόσο πολύ στο λεξιλόγιο και τον τρόπο σκέψης, ώστε να καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολο να εντοπιστεί και να αποβληθεί. Ευτυχώς δε, που στην περίπτωση των τελών, δεν ήταν αυτή που επικράτησε, (στην κοινωνία εννοείται).