Διαφορές των Φύλων στα Μαθηματικά

Δεν ξέρω ποιες προτεραιότητες είχατε εσείς στα σχολειά σας, αλλά στα δικά μας δεν εθεωρείτο κάποιος καλός μαθητής αν δεν πρώτευε στα μαθηματικά. Οι καλοί βαθμοί στο μάθημα αυτό μπορούσαν να αντισταθμίσουν τυχόν ελλείψεις σε μαθήματα θεωρητικής κατεύθυνσης τα οποία στη συνείδηση των γονιών, και κατ’ επέκταση και των μαθητών ήταν μειωμένης σπουδαιότητας συγκρινόμενα με τα μαθηματικά, την άλγεβρα δηλαδή και τη γεωμετρία. Η διάκριση επομένως στα θεωρητικά μαθήματα, αρχαία, λατινικά, έκθεση και γλώσσα, είχε αίγλη κατά τι μικρότερη απ’ ότι η διάκριση στα μαθηματικά. Όποιος δε διακρινόταν και στα δυο, τόσο το καλύτερο γι αυτόν, μιας και τότες είχε όλα τα προσόντα για να γίνει και σημαιοφόρος.

Τα πράγματα στην τάξη ήταν έτσι μοιρασμένα ώστε σε γενικές γραμμές τα μεν θεωρητικά μαθήματα να αποτελούν προνομιακό πεδίο των κοριτσιών, τα δε θετικά, των αγοριών. Δεν γνωρίζω ποιες ήταν οι συνθήκες εκείνες που έδωσαν στα μαθηματικά το συγκεκριμένο πρωτείο. Πιθανόν, κάποιοι να πρόκριναν ότι οι ανώτερες νοητικές ικανότητες αντανακλώνται πιστότερα στην καλή επίδοση στους αριθμούς, παρά στην κατοχή και καλή χρήση της γλώσσας.

Πάντως εμπειρικά και στατιστικά δεδομένα συγκλίνουν στο ότι η σχέση των γυναικών με τα μαθηματικά παραμένει εντελώς άνιση και διαχρονικά προβληματική. Γεγονός που μοιραία θέτει επιτακτικά ερωτήματα για τους παράγοντες εκείνους που συντελούν στον αποκλεισμό των γυναικών από χώρους σπουδών και καριέρας οι οποίοι είναι άμεσα συνδεδεμένοι με την μαθηματική επιστήμη. Οι παράγοντες αυτοί χοντρικά δεν μπορεί παρά να είναι δυο: Φύση ή Κοινωνία. Nature or Nurture? Είναι δηλαδή οι γυναίκες γενετικά προσχεδιασμένες ώστε να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις ιδιαιτερότητες της αφηρημένης μαθηματικής σκέψης, ή είναι το κοινωνικό περιβάλλον και το παιδαγωγικό πλαίσιο εκείνα που τις κάνει να μειονεκτούν;

Όπως καταλαβαίνετε, πολλές ειδικότητες είναι μπλεγμένες στη διερεύνηση αυτού του τόσο πολύπλοκου, σύνθετου και αμφιλεγόμενου προβλήματος. Ψυχολόγοι, εξελικτικοί και γνωστικοί, βιολόγοι, νευροφυσιολόγοι που ασχολούνται με την ανατομία του εγκεφάλου, πειραματικοί και θεωρητικοί και μια αράδα από άλλες παρεμφερείς ειδικότητες.

Για να δώσω ένα παράδειγμα από τα καθ’ ημάς, σύμφωνα με την μελέτη της Άννας Χρονάκη, αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που διεξήχθη στο πλαίσιο του έργου ΘΕΦΥΛΙΣ κατά το ακαδημαϊκό έτος 2003-4 στα τμήματα Μαθηματικών της χώρας μας, βρέθηκε ότι τα περισσότερα μέλη ΔΕΠ ήταν άνδρες, με την κατά φύλο κατανομή διδασκόντων να είναι περισσότερο άνιση στις υψηλότερες βαθμίδες. Για παράδειγμα, στη βαθμίδα του καθηγητή 93,5% ήταν άνδρες και μόνο 6,5% γυναίκες, ενώ στη βαθμίδα του αναπληρωτή καθηγητή 87% ήταν άνδρες και 13% γυναίκες. Στις βαθμίδες του επίκουρου καθηγητή και του λέκτορα η άνιση κατανομή συνεχίζει, παρόλο που δίνεται η αίσθηση για μια μείωση των έντονων διαφορών. Συγκεκριμένα στη βαθμίδα του επίκουρου καθηγητή υπήρχαν 75,5% άνδρες έναντι 24,5% γυναίκες και στη βαθμίδα του λέκτορα 68% άνδρες έναντι 32% γυναίκες.

Σε διεθνές τώρα επίπεδο, η ίδια εργασία της κ. Χρονάκη μας πληροφορεί ότι για τη σχέση φύλου και επίδοσης στα σχολικά μαθηματικά έχουν διεξαχθεί τρεις μεγάλες μελέτες: η First Ιnternational Mathematics Study το 1964 σε 10 χώρες, η Second International Mathematics Study κατά τα έτη 1980-82 σε 15 χώρες, και η Third International Mathematics and Science Study (TIMSS) ανάμεσα στα 1994-97, σε περισσότερες από 40. Ενώ λοιπόν στις δύο πρώτες γενιές μελετών τα αγόρια βρέθηκε να υπερτερούν των κοριτσιών στα tests, στη τελευταία φαίνεται τα κορίτσια να σημειώνουν ίδιες, αν όχι καλύτερες επιδόσεις από τα αγόρια. Ωστόσο, πρόσφατες αναλύσεις στο πρόγραμμα αξιολόγησης PISA 2003, καταδεικνύουν ότι οι έμφυλες διαφορές εξακολουθούν να υπάρχουν, παρόλο που δεν είναι πάντα στατιστικά σημαντικές. Με εξαίρεση την Ισλανδία, τα αγόρια μοιάζει να υπερέχουν συστηματικά έναντι των κοριτσιών τόσο σε διαφορετικές χώρες όσο και σε διαφορετικές περιοχές των μαθηματικών, καθ’ ότι κάθε μια από τις προηγούμενες μελέτες εστίασε και σε διαφορετικές δεξιότητες.

Τα τελευταία νέα από το μέτωπο της μελέτης των έμφυλων διαφορών στα μαθηματικά έρχονται από την μετα-ανάλυση των αποτελεσμάτων της TIMSS και PISA μαζί, από την Nicole Else-Quest και την ομάδα της στο Villanova University, PA, που περιελάμβαναν 493,465 μαθητές ηλικίας 14-16 από 69 χώρες.

Και τα νέα, κορίτσια, όπως μάς διαβεβαίωσε η προφεσόρισσα δεν ήταν καθόλου κακά για μάς! Σε σύγκριση με τ’ αγόρια δεν τα πάμε κι άσκημα, αν και σε μερικές χώρες τα πάμε καλύτερα απ’ ότι σε άλλες. Και μαντέψτε πού: εκεί όπου και οι διαφορές των φύλων σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο είναι και οι μικρότερες. Παρ’ όλα όμως τα στερεότυπα που κι εδώ μας ακολουθούν, τα κορίτσια σκίζουμε!

Ζορίζοντας παραπάνω το πράγμα, η ομάδα έρευνας βρήκε ότι τα κορίτσια θα αναπτύξουν όλες τους τις μαθηματικές ικανότητες αν τους δοθούν τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία και τα κατάλληλα πρότυπα γυναικών που διέπρεψαν και διαπρέπουν στα μαθηματικά. Αν φυσικά τ’ ανακαλύψουν. Μια Υπατία δεν είναι από μόνη της αρκετή, ούτε και οι κάποιες λίγες άλλες που βιογραφούνται στο ωραίο βιβλίο «Το Παντελόνι του Πυθαγόρα».

Αλλά το πιο βασικό εύρημα της έρευνας είναι ότι εκεί που κυρίως την πατάνε είναι στο θέμα της αυτοπεποίθησης και των κινήτρων και όχι της βιολογικής κατασκευής. Δεν είναι δα και δύσκολο να διακρίνουμε πόσο, ακόμα και σήμερα, οι οικογένειες και τα σχολεία ποντάρουν στα αγόρια και πόσο λιγότερο στα καημένα τα κορίτσια. Δώστε λοιπόν αυτοπεποίθηση και κίνητρα στα κορίτσια και θα σαρώσουν!

Τα αποτελέσματα κι από μια άλλη πρόσφατη έρευνα από το Madison University έδειξαν επίσης προς την κατεύθυνση των κοινωνικών/πολιτισμικών αφετηριών ως υπευθύνων για την αποθάρρυνση των γυναικών. Οι απαντήσεις στα τρία ερωτήματα που τέθηκαν, όσον αφορά στην έμφυλη διαφορά στις μαθηματικές επιδόσεις 1) στο γενικό πληθυσμό και 2) ανάμεσα στους προικισμένους και 3) στο κατά πόσον υπάρχουν γυναίκες με ιδιαίτερες μαθηματικές ικανότητες, ήταν κατά σειρά ΟΧΙ, ΟΧΙ, ΝΑΙ.

Σήμερα στην Αμερική υπάρχουν τόσα κορίτσια όσα και αγόρια στην επιλογή των μαθηματικών στο σχολείο και οι επιδόσεις τους είναι παρόμοιες. Παρ’ όλα αυτά μόνο το 30% των διδακτορικών στα μαθηματικά απονέμονται σε γυναίκες. Πάλι καλά, αν σκεφτεί κανείς ότι μισό αιώνα πριν το ποσοστό αυτό ήταν γύρω στο 5%.

Φυσικά δε λείπουν και οι απόψεις που αποδίδουν γενετική βάση στη μαθηματικά ικανότητα. Με πρώτο και καλύτερο τον Larry Summers, τέως πρόεδρο του Harvard και νυν οικονομικό σύμβουλο του Obama, ο οποίος είχε αποδώσει, προφανώς πριν αναλάβει αυτό το πόστο, τις μαθηματικές ικανότητες των ανδρών στη μεγαλύτερη γενετική τους διαφοροποίηση. Σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς του Summers, τα αποτελέσματα της ομάδας του Madison έδειξαν ότι παρόμοια διαφοροποίηση υπήρχε στα tests τόσο των κοριτσιών όσο και των αγοριών.

Όποιος έχει όρεξη για περαιτέρω βόλτες στο διαδίκτυο μπορεί να ανακαλύψει πληθώρα μελετών για τη σχέση μαθηματικών επιδόσεων και κοινωνικών παραγόντων, παραγόντων που διαμορφώνουν την εικόνα που έχουν οι γυναίκες για τον εαυτό τους και οι άλλοι γιαυτές. Φυσικά, όσοι έχουν αντίθετη αλλά τεκμηριωμένη άποψη, ας κοπιάσουν να την καταθέσουν!