Το γιουρούσι των ορνέων

Την ώρα του επιθανάτιου ρόγχου, εκεί έξω, σε κάποια μισοσκότεινη κόγχη των διαδρόμων του νοσοκομείου βλέπει κανείς συχνά μαύρες σκυφτές φιγούρες να σιγοψιθυρίζουν αναμεταξύ τους και να χειρονομούν, είναι αλήθεια διακριτικά, όπως ταιριάζει άλλωστε και στην περίσταση, κάποια στιγμή να κουνούν τα κεφάλια συγκαταβατικά, σαν να τα ‘χουν βρει στη μοιρασιά, και μετά ν’ αποχωρούν, για κάποιο άλλο νοσοκομείο, για κάποια άλλη κόγχη.

Όταν πρόκειται για ταπεινούς μεμονωμένους θνητούς, οι σκοτεινές φιγούρες με τα τριμμένα κοστούμια ονομάζονται «κοράκια». Όταν πρόκειται για θνήσκουσες χώρες, οι σκοτεινές φιγούρες φοράνε ακριβά κοστούμια, κρατάνε χαρτοφύλακα και χαρτοφυλάκια και ονομάζονται «γύπες». Βλέπετε είναι η τάξη μεγέθους αυτή, που αναβαπτίζει το ταπεινό κοράκι στο μεγαλοπρεπές όρνεο. Με τα κοράκια έξω απ’ την πόρτα σου ξέρεις πως ήρθεν η ώρα σου. Με τους γύπες να γυροφέρνουν τον ουρανό της χώρας σου, είσαι σίγουρος πως ήρθεν η δική της ώρα. Πέρα από αριθμούς, οικονομικά θερμόμετρα, διασταυρώσεις δεικτών και διαγραμμάτων, αντικρουόμενες διαγνώσεις και προγνώσεις, οι γύπες έχουν κάνει τα στοιχεία όσφρηση. Οξεία και διαπεραστική. Μυρίζουν την αποσύνθεση, πριν καν υπάρξει πτώμα.

Κάτι τέτοιο συμβαίνει τους τελευταίους μήνες και στα δικά μας μέρη, ειδικά μετά τον φετινό Ιούλη. Οι «γύπες» είναι κατηγορία hedge funds με ειδικότητα στην αγορά χρεών· είτε πρόκειται για χρέη επιχειρήσεων, είτε για χρέη ολόκληρων κρατών. Ποια η διαφορά άλλωστε! Όταν μια εταιρία ή μια χώρα αρχίζει να δείχνει σημάδια σήψης, οι «γύπες» προσφέρονται να αγοράσουν το πακέτο των χρεών της από τις τράπεζες ή από τις αγορές ομολόγων αντιστοίχως. Φυσικά, όχι στην αρχική τιμή, αλλά με σημαντική έκπτωση. Οι τράπεζες αφού καταλάβουν ότι η συγκεκριμένη εταιρία πάει κατά διαόλου και ότι δεν υπάρχουν ικανά περιουσιακά στοιχεία να κατασχεθούν και να ισοφαρίσουν, αποφασίζει να πουλήσει το χρέος στους εν λόγω «επενδυτές», στην κυριότητα των οποίων και περιέρχεται η εταιρία, σχεδόν κοψοχρονιά. Αργότερα, όταν σε καλύτερους καιρούς αυτή ορθοποδήσει, τα κέρδη για τους νέους ιδιοκτήτες θα είναι τεράστια.

Στην περίπτωση κρατών, λίγο πριν την χρεοκοπία, το χρέος που λέγεται ομόλογο, αρχίζει να προσελκύει τους γύπες μόνον όταν η τιμή του φτάσει στο κατώτατο δυνατό σημείο. Αν τα ομόλογα προκάνουν και λήξουν πριν η χώρα χρεοκοπήσει, τα κέρδη είναι εξ αντικειμένου πολλαπλάσια, αφού τα ομόλογα θα αποπληρωθούν στο ακέραιο. Αν όμως η χώρα χρεοκοπήσει, τι γίνεται; Χάνουν; Όχι πάντα. Τις περισσότερες φορές καταφέρνουν να δικαιώνονται και να εισπράττουν ολόκληρη την αξία του ομολόγου. Απλά το παιχνίδι μεταφέρεται από τις οθόνες των χρηματιστηρίων, στις αίθουσες των διεθνών δικαστηρίων, μαζί και η υπομονή για τη διεκπεραίωση, μέχρι τη δικαίωση, μιας μακρόχρονης, αλλά λυσσαλέας δικαστικής διαδικασίας. Στο σημείο αυτό, το σημαντικότερο ρόλο τόσο στην τιμή πώλησης των ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, όσο και στην πιθανότητα δικαίωσης στα διεθνή δικαστήρια, τον παίζει η νομοθεσία η οποία διέπει την έκδοση των ομολόγων. Ομόλογα, τα οποία έχουν εκδοθεί στο τοπικό δίκαιο, όπως αντιλαμβάνεστε θεωρούνται κατώτερης ποιότητας, ενώ αυτά τα οποία έχουν εκδοθεί με βάση το αγγλικό ή το αμερικανικό, θεωρούνται κελεπούρια και για το λόγο αυτό και οι τιμές τους είναι πιο τσιμπημένες.

Όπως είπαμε και πριν, η πέρα από τα συνήθη αύξηση των εταιρικών χρεοκοπιών έκανε τις μεγάλες τράπεζες ν’ αρχίσουν να ξεφορτώνονται σε μεγάλες ποσότητες εταιρικά δάνεια και ομόλογα κρατών της νότιας ευρωζώνης ήδη από το καλοκαίρι. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, όχι μόνο να διευρυνθεί ο κύκλος εργασιών των ήδη υπαρχόντων γυπών, αλλά η αγορά να κατακλυστεί κι από νιόβγαλτα φερέλπιδα γυπόπουλα, μια και η πρόβλεψη δεν ήταν για ένα μόνο πτώμα, μα για πολλά. Ακόμα και θεσμικοί, και κατά μια έννοια συντηρητικοί επενδυτές, ερωτώμενοι, απάντησαν κατά το 1/3 ότι η αγορά σκουπιδο-ομολόγων αποτελεί μια πρώτης τάξεως επικερδή επενδυτική ευκαιρία, ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα με το σεβαστό της χρέος.

Η απόφαση του Ιουλίου με το εθελοντικό κούρεμα του 21% έδωσε μεγάλη χαρά στους γύπες, όταν μάλιστα μια συμφωνία του 90% των κατόχων, δεν θα ήταν αναγκαστικά δεσμευτική και για τους υπόλοιπους. Έτσι, θα μπορούσαν να απέχουν και να απαιτήσουν την αποπληρωμή στο ακέραιο των ομολόγων που στο μεταξύ είχαν σπεύσει να αγοράσουν. Ειδικά δε, αυτού του «χρυσού» ομολόγου με ημερομηνία λήξης τον προσεχή Μάρτιο, το οποίο αποτιμάται στα 40 σεντ στο ευρώ. Ελληνικές πηγές είχαν αναφέρει στο BBC ότι εκείνη την εποχή, μη τραπεζικοί φορείς, κυρίως hedge funds είχαν προβεί σε αγορές ύψους περίπου 20 δις ευρώ.

Αναθέρμανση της αγοράς παρατηρήθηκε και μετά τη δεύτερη συμφωνία της 27^ης Οκτωβρίου. Οι γύπες μυρίζοντας πάλι ψητό, -πτώμα δηλαδή σε μεγαλύτερη αποσύνθεση απ' ότι το καλοκαίρι και νέο πακέτο διάσωσης- και εκμεταλλευόμενοι τη συγκυρία των 30 σεντ στο ευρώ βγήκαν στο παζάρι για μια νέα σοδειά ελληνικών ομολόγων, κατά προτίμηση όσων διέπονται από το Αγγλικό δίκαιο. Εικάζεται ότι τα τελευταία αποτελούν το 10% του ιδιωτικού χρέους της Ελλάδας. Η προτίμηση προς αυτά υπαγορεύεται από το γεγονός ότι τα αγγλικά δικαστήρια δείχνουν ιδιαίτερη ευαισθησία προς τους πιστωτές, ενώ τα αμερικανικά, ακόμα μεγαλύτερη.

Παρά ταύτα, με αφορμή την περίπτωση της Λιβερίας, την οποία, μετά από πολύχρονο και τραυματικό εμφύλιο πόλεμο, έσυραν στα αγγλικά δικαστήρια αδίστακτα hedge funds απαιτώντας 28 εκατομμύρια δολάρια για ένα χρέος που είχε αγοραστεί με μόνο 3 σεντ στο δολάριο, το αγγλικό κοινοβούλιο, λίγο πριν διαλυθεί για τις εκλογές του 2010, αποφάσισε ν’ απαγορεύσει στα δικαστήρια εκδίκαση υποθέσεων που σχετίζονται με διεκδικήσεις από τις 40 πλέον φτωχές χώρες του πλανήτη. Ο νόμος αυτός οριστικοποιήθηκε μόλις πριν λίγους μήνες, αλλά άφησε απ’ έξω πλειάδα άλλων υπερχρεωμένων χωρών, όπως το Περού, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, το Βιετνάμ, το Τατζικιστάν, κ.α. για τις οποίες θα πρέπει να υπάρξει σύντομα μνεία. Η Λιβερία κατάφερε τελικά να κατεβάσει το ποσό που της ζητούσαν από τα 40 εκατομμύρια δολάρια στα 3 εκατομμύρια.

Δεν έγινε όμως το ίδιο και με την Αργεντινή. Το γνωστό αμερικανικό γυπο-fund NML, της πρωτοπόρας οικογένειας Elliott Associates με έδρα τα νησιά Κάιμαν, κατάφερε μετά από μακροχρόνιο δικαστικό κυνήγι να κερδίσει από τα αγγλικά δικαστήρια την αποπληρωμή των ομολόγων του στο ακέραιο, μιας και δεν είχε δεχτεί να συμμετάσχει τότε, στο κούρεμα του Κίρσνερ. Το ΝΜL απέκτησε φήμη όταν κέρδισε τη δίκη ενάντια στο πτωχευμένο Περού (1995), παίρνοντας πίσω το 400% της αξίας των ομολόγων που είχε στην κατοχή του.

Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει το ιδιωτικό της χρέος κάτω από το ελληνικό δίκαιο, αν και κυκλοφορούν φήμες ότι σε αντάλλαγμα για το PSI+ το μετέτρεψε σε αγγλικό. Επίσης, αν κατά τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις για το κούρεμα του 50% και εφ’ όσον συγκροτηθεί μια κρίσιμη μάζα εθελοντών, κατορθώσει να το επιβάλλει και στους υπόλοιπους, που δεν θα θελήσουν να συμμετάσχουν, τότε το ελληνικό χρέος θα βρίσκεται προστατευμένο από τις επιθέσεις των γυπών και από τις μακροχρόνιες δικαστικές περιπέτειες, καθιστώντας την οριστική διαγραφή του ακόμα ευκολότερη.