Ας μιλήσουμε για "Ιδεολογία"

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ; (Μερικοί γενικοί και εύκολοι ορισμοί)

Είναι μία κοσμοαντίληψη, ένα συστηματοποιημένο σύνολο ιδεών, κρίσεων και επιχειρημάτων, μύθων, συμβόλων, δογμάτων και αναπαραστάσεων που παρέχει ολιστικές ερμηνείες για την κατανόηση και προσδιορισμό των πολιτικών, κοινωνικών ή πολιτιστικών τεκταινομένων, καθώς επίσης και αρχές και κατευθύνσεις συμπεριφοράς, έτσι ώστε η Ιδεολογία να καθίσταται η συνεκτική ύλη μίας ομάδας ατόμων, ή μιας κοινωνίας. Π.χ. τόσο η θρησκεία, όσο και η πολιτική σαν επί μέρους ιδεολογίες αποτελούν μεν πλάνη, παρέχουν δε σε μεγάλα σύνολα ανθρώπων θετικά κίνητρα δράσης, κανονιστικά πλαίσια συμπεριφοράς και συμβάλλουν στην ενίσχυση του κοινωνικού ιστού.

Επίσης η Ιδεολογία μπορεί να ειδωθεί σαν ένα σύστημα επιβολής κυριαρχίας για να υπερασπίσει τα συμφέροντα μιας ομάδας, να υποστηρίξει τα μέλη της και να διασφαλίσει την περαιτέρω ανάπτυξή τους.

Η Ιδεολογική ερμηνεία του κόσμου προέρχεται κατ’αρχήν από το γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να οριστεί μια ερμηνεία καθολικά αποδεκτή λόγω της μεγάλης πολυπλοκότητας των φυσικών και κοινωνικών συστημάτων. Αυτό έχει σαν συνέπεια να διατυπώνονται διάφορες θεωρίες προς την κατεύθυνση αναζήτησης της αλήθειας, σύμφωνα πάντα με συγκεκριμένους κανόνες ώστε να θεωρηθεί μια θεωρία δομικά έγκυρη. Όταν όμως οι θεωρίες αρχίζουν να διεκδικούν αξιωματικά τα πρωτεία και το αλάθητο, να φετιχοποιούνται, και να επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογής τους επί παντός επιστητού, τότε υποβιβάζονται σε Ιδεολογίες.

ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ: Η Ιδεολογία στο Στόχαστρο

Η Ιδεολογία αποτελεί το αντίθετο της Αλήθειας και το αντίθετο της Επιστήμης.

Είναι η μετατροπή μιας Θεωρίας σε –ισμό.

Η Ιδεολογία οδηγεί στην πράξη, σε αντίθεση με τη Θεωρία.

Είναι προϊόν κατανάλωσης για τις μεγάλες μάζες.

Οι ιδέες που εμπεριέχει λειτουργούν γενικευτικά και κατηχητικά. Οι Ιδεολογίες είναι πάντα εύκολες, απλές και διαφημιστικές.

Αποκτούν τον χαρακτήρα Πίστης. Δεν είναι διαλογισμός, παρά μια ψευδαίσθηση.

Σε αντίθεση με την Επιστήμη, η οποία βρίσκεται σ’ενα διαρκές γίγνεσθαι προς αντικειμενικά όρια, οι Ιδεολογίες τείνουν να αποκρυσταλλωθούν, και σε μερικές περιπτώσεις να συνυφασθούν με τις υπάρχουσες πολιτιστικές και εθνικές παραδόσεις, ο διαχωρισμός από τις οποίες καθίσταται εξαιρετικά δύσκολος, μιας και η απάρνηση μιας ιδεολογίας θα συνεπαγόταν αυτόματα και την απάρνηση, ας πούμε μιας ταυτότητας.

Οι Ιδεολογίες στο αποκορύφωμά τους είναι εκλαϊκευμένα δόγματα. Οι Ιδεολογίες εμμένουν σε μερικά σχήματα και τείνουν να διατηρηθούν ανέπαφες και μ’ αυτή την έννοια είναι συντηρητικές. Οι ιδεολογικές πολώσεις αντέχουν ακόμα και όταν οι πραγματικότητες που τις ανέδειξαν έχουν περάσει.

Η Ιδεολογία είναι μια φιλοσοφία εκλαϊκευμένη, απλοποιημένη, γενικευμένη, δραματοποιημένη, εξαγνισμένη μια ψευδοϊδέα, ένας λόγος γελοιοποιημένος και διεφθαρμένος από μια έντονη προσπάθεια μαζοποίησης.

Οι Ιδεολογίες έχουν άκαμπτο και ολοκληρωτικό χαρακτήρα. Σε αντίθεση με τον επιστημονικό στοχασμό, δεν έχουν την επιθυμία να βρουν την αλήθεια, αλλά να χειραγωγήσουν, να ενσωματώσουν και να εξουσιάσουν, στοιχεία τα οποία αποτελούν κεντρικά χαρακτηριστικά της Πολεμικής Φύσης της Ιδεολογίας.

Στην επόμενη ανάρτηση θα παρουσιάσω δύο κεντρικές πολιτικές προσεγγίσεις του Ιδεολογικού φαινομένου, την Μαρξιστική, που κρατάει αρνητική στάση, και αυτή του L. Althousser, που είναι ουδέτερη.