Το Νεοφιλελεύθερο Μοντέλο Εκπαίδευσης

Το παρόν άρθρο αποτελεί συνέχεια των δυο προηγούμενων, εδώ και εδώ, σχετικά με την ιδιωτικοποίηση της Ανώτατης Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΑΤΕ), διαδικασία η οποία σε μικρό ή μεγάλο βαθμό έχει ήδη αρχίσει και προχωράει ολοταχώς στα πανεπιστήμια του Αγγλοσαξονικού κόσμου αλλά και σε χώρες του λεγόμενου Τρίτου, ή κάνει τα πρώτα της δειλά βήματα και αλλού, στη δική μας μη εξαιρουμένης.

Βασική μου θέση είναι ότι ο επιδιωκόμενος και συντελούμενος μετασχηματισμός στην Εκπαίδευση είναι σύμφυτος με το Νεοφιλελεύθερο Μοντέλο διάρθρωσης της κοινωνίας, το οποίο και αποτελεί το επικρατούν σχήμα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.

Σαν εισαγωγή στο θέμα θα αναφερθώ επιγραμματικά, για λόγους πληρότητας και μόνον, στα βασικά συστατικά στοιχεία του μοντέλου αυτού, το οποίο εμφανίστηκε στο προσκήνιο την περίοδο που συμπίπτει με τις τελευταίες ώρες της Σοβιετικής Ένωσης (από το 1980 και μετά), και ύστερα από αρκετά χρόνια κυριαρχίας της σοσιαλδημοκρατίας, όχι φυσικά συνεχώς, αλλά εναλλασσόμενης στην εξουσία με δεξιές κυβερνήσεις. Σήμερα η σοσιαλδημοκρατική εκδοχή έχει πάψει να λειτουργεί σαν αυτόνομη εναλλακτική λύση, μιας και τα επονομαζόμενα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα δεν διαφέρουν στο ελάχιστα από εκείνα τα οποία εφαρμόζουν νεοφιλελεύθερες πολιτικές.

Το ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Για να μην υπάρξει περαιτέρω παρεξήγηση θα πρέπει να τονίσω, αν και έχει ειπωθεί κατά κόρον, ότι είναι άλλο πράγμα ο Φιλελευθερισμός και άλλο ο Νεοφιλελευθερισμός, με τον Νεοφιλελευθερισμό να μην αποτελεί μια απλή μετεξέλιξη ή βελτίωση του προηγούμενου.

Βασικές αρχές του αποτελούν:

1. η υποχώρηση των ορίων του κράτους, στη βάση ότι ο χωρίς ρυθμίσεις καπιταλισμός της αγοράς θα επιφέρει αποτελεσματικότητα, ανάπτυξη και γενική ευημερία. Γενικώς, «ό,τι ιδιωτικό καλό, ό,τι δημόσιο κακό»,

2. η επικράτηση του οικονομισμού και της επιχειρηματικής κουλτούρας, δηλαδή η επιβολή και υιοθέτηση από την κοινωνία και τα άτομα αξιών της αγοράς, όπως κτητικός ατομικισμός, αποτελεσματικότητα, ανταγωνιστικότητα, κερδοφορία,

3. η θεοποίηση των «αγορών», σαν των μοναδικών χώρων δια μέσου των οποίων μπορούν να παραχθούν και να διανεμηθούν από διαρκή αγαθά, μέχρι πνευματικές αξίες, από κεφάλαια μέχρι κοινωνική δικαιοσύνη,

4. η απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων

5. η άκρατη ιδιωτικοποίηση αγαθών νοούμενων ως δημόσιων

6. η σταδιακή κατάργηση της έννοιας του Δημόσιου Αγαθού

Με κύριες συνέπειες

1. την αντικατάσταση των πολιτικών ελευθεριών από ελευθερίες σχετιζόμενες με καταναλωτικές επιλογές, την αντικατάσταση της ιδιότητας του πολίτη από αυτή του καταναλωτή,

2. την αποσάθρωση του δημόσιου χώρου σαν χώρου πολιτικής αντιπαράθεσης και διαμόρφωσης συλλογικοτήτων και ταυτότητας, την αδυναμία μετάφρασης ατομικών δυσπραγιών σε συλλογική πάλη,

3. την πλήρη απολιτικοποίηση και απαξίωση της πολιτικής δράσης

4. τη δημιουργία παθητικών πολιτών, που κοινώς δεν ξέρουν τι τους γίνεται, που πιθηκίζουν ένα χαρμάνι από μυστικιστικά, ανατολικά και εταιρικά λεξιλόγια,

5. την κοινωνική αποσάθρωση λόγω μεγέθυνσης των ανισοτήτων και της αυξανόμενης περιθωριοποίησης όλο και περισσότερων κοινωνικών στρωμάτων και μάλιστα αυτών της μεσαίας τάξης, τα οποία στα προηγούμενα μεταπολεμικά χρόνια είχαν συμβάλει καθοριστικά στο οικονομικό θαύμα της Ευρώπης και στα «χρυσά χρόνια» της ανάπτυξης.

Το ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Οι βασικές του παραδοχές, συνεπείς προς τις νεοφιλελεύθερες αρχές όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω είναι ότι:

1. η παροχή της εκπαίδευσης θα πρέπει να λειτουργεί με βάση την ανταποδοτικότητα και με θετικούς ισολογισμούς,

2. τα πανεπιστήμια, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης θα πρέπει να γίνουν ανταγωνιστικά και να συνδεθούν με επιχειρήσεις για την εξεύρεση πόρων,

3. η εκπαίδευση είναι ένα οποιοδήποτε προϊόν με ανταλλακτική αξία

4. η εκπαίδευση δεν αποτελεί Δημόσιο Αγαθό,

5. ο έλεγχος της απόδοσης να γίνεται με τυποποιημένους μηχανισμούς και με μετρήσιμες ποσότητες,

6. η εκπαίδευση να προσανατολίζεται σε δεξιότητες που υπαγορεύονται από την αγορά και τις επιχειρήσεις,

7. το σύστημα να πριμοδοτεί και να επιβραβεύει τους νικητές ενώ θα αφήνει πίσω τους χαμένους και τους απροσάρμοστους,

Οι παραπάνω προγραμματικές, τρόπον τινά αρχές μεταφράζονται σε συγκεκριμένες ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ όπως

1. Το κλείσιμο σχολών που παρέχουν γενική παιδεία και δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επιχειρήσεων

2. Το άνοιγμα και χρηματοδότηση σχολών είτε από τις επιχειρήσεις τις ίδιες εντός των πανεπιστημίων, είτε από τα πανεπιστήμια με μόνο σκοπό την εξυπηρέτηση στενών επιχειρηματικών αναγκών,

3. Αποδυνάμωση ή συκοφάντηση του παιδευτικού ρόλου της διδασκαλίας με την υιοθέτηση μεθόδων computer learning και distance learning όπου τα μαθήματα προσφέρονται τυποποιημένα εν είδη κονσέρβας, και προφανώς αποκλείουν το διάλογο και την κριτική αποτίμηση.

ΣΧΟΛΙΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εφ όσον τα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα αποτελούν τα νέα πρότυπα, τους κοινούς τόπους, τα νέα αυτονόητα και ενέχουν θέση θέσφατων, ιστορικής αναγκαιότητας ή ακόμη και νόμων της φύσης, που έχουν εμποτίσει τη σκέψη των ανθρώπων, είναι λογικό να περιμένουμε ότι η νέα αυτή αντίληψη για την ουσία, τη δομή και τον ρόλο της εκπαίδευσης δεν μπορεί παρά να καθρεφτίζει τη γενικότερη τάση στην κοινωνία.

Πιστεύω ότι, όπως έχουν σήμερα τα πράγματα η νεοφιλελεύθερη σκέψη αποτελεί μονόδρομο παγκοσμίως, παρά τις όποιες αντιστάσεις προβάλλονται και ότι η εξέλιξη αυτή θα αναχαιτιστεί μόνο με την συνειδητοποίηση και προβολή συντονισμένης αντίστασης σε ποικίλα κοινωνικά μέτωπα και όχι μόνο στο συγκεκριμένο. Ακόμα θεωρώ σαν πρωταρχικό μέλημα

1) να αναλύσουμε και να ξεσκεπάσουμε τις ιδεολογικές μεταμφιέσεις του νεοφιλελευθερισμού που μολύνουν τη σκέψη και παρασέρνουν το μυαλό, ώστε να θεωρεί σαν τη μόνη λογική, τη λογική και τις αξίες των επιχειρήσεων,

2) να επεξεργαστούμε και να σκιαγραφήσουμε εναλλακτικά μοντέλα εκπαίδευσης και να προβάλλουμε επιτυχημένες πρωτοβουλίες σε διάφορα μέρη του κόσμου,

3) να ξαναστήσουμε στα πόδια της μια ουμανιστική παιδεία


Η υποστήριξη θέσεων ότι η Ιδιωτική Εκπαίδευση αποτελεί δικαίωμα επιλογής νομιμοποιημένο από τις κλασικές φιλελεύθερες αξίες φαντάζει ΑΦΕΛΗΣ σε συνθήκες άγριου και ανεξέλεγκτου καπιταλισμού. Αμάν εσείς οι φιλελεύθεροι, σε ποιον κόσμο νομίζετε πια ότι ζείτε;

A. Για να δώσω μόνο ένα παράδειγμα, φανταστείτε ότι το κράτος εκχωρεί σε κάποια επιχείρηση τη διαχείριση και την εκμετάλλευση ενός αριθμού δημόσιων σχολείων. Ποια θα ήταν η πρώτη κίνηση που θα έκανε η εν λόγω επιχείρηση; Θα απαιτούσε δια της δικαστικής οδού τον τερματισμό της κρατικής επιχορήγησης στα υπόλοιπα σχολεία για να μη νοθευτεί ο ανταγωνισμός της αγοράς. Το παράδειγμα της ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ, γιατί να είναι διαφορετικό;

B. Ένα άλλο επιχείρημα που κυκλοφορεί περί της ανωτερότητας της ιδιωτικής ανώτατης εκπαίδευσης ή των κρατικών πανεπιστημίων που λειτουργούν όμως με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια (Αγγλία, Αμερική) είναι ότι βρίσκονται πρώτα στις λίστες των καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου.

Πράγματι, όπως έχω γράψει τόσες φορές, το θέμα δεν είναι ποιο πανεπιστήμιο πληροί ποια κριτήρια, αλλά ΠΟΙΟΣ βάζει τα κριτήρια και ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ είναι αυτά. Είναι λογικό ότι αυτός που βάζει τα κριτήρια να έχει και τις μεγαλύτερες προϋποθέσεις και πιθανότητες να τα ικανοποιήσει. Το «καλό» δεν είναι μια έννοια για την οποία όλοι συμφωνούν, αλλά προκύπτει από κριτήρια ιδεολογικά προσδιορισμένα.

Έτσι, αν κοιτάξουμε τις εν λόγω λίστες βλέπουμε ότι στα 100 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου φιγουράρουν 58 αγγλοσαξονικά και μόνο 3 γερμανικά. Και όταν το έτοιμο επιχείρημα είναι ότι τα Γερμανικά πανεπιστήμια έχουν «χαλάσει», αυτό να ξέρετε ότι μεταφράζεται ότι τα γερμανικά πανεπιστήμια δεν λειτουργούν σύμφωνα με τα αγγλοσαξονικά, δηλαδή με τα νεοφιλελεύθερα κριτήρια.

Γ. Ένας άλλος Μύθος είναι αυτός των υποτροφιών που τα καλά ιδιωτικά (το ‘καλά’ εδώ εξυποννοεί ότι υπάρχουν και κακά ιδιωτικά) διαθέτουν στους καλούς, αλλά φτωχούς φοιτητές. Η θέσπιση ενός ποσοστού υποτροφιών που θα δοθούν τί άλλο μπορεί να σημαίνει παρά το ότι αυτοί οι οποίοι διαθέτουν τις υποτροφίες ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΝ την ίδια στιγμή, βάζουν δηλαδή πλαφόν, και για το ποσοστό κοινωνικής κινητικότητας από τα κατώτερα στα ανώτερα στρώματα;

ΘΑ ΕΠΑΝΕΛΘΩ!