Προσλήψεις της φτώχειας

Η κυνική ρήση της Θάτσερ, ότι “Δεν υπάρχει αυτό που αποκαλούν Κοινωνία, παρά μόνο άτομα και οι οικογένειές τους”, ούτε ήρθε ξαφνικά από τον ουρανό, ούτε από την άλλη έπεσε σε ξερό έδαφος. Βλέποντας σήμερα το είδος του ανθρώπου που κυριάρχησε τις τελευταίες δεκαετίες, η Θάτσερ ήταν μάλλον μπροστά από την εποχή της. Ο οικονομικός φιλελευθερισμός στην πιο ακραία του μορφή, δεν θα κατόρθωνε να επιβιώσει για τόσο πολύ, αν δεν μπόλιαζε με τις αξίες του, τις αγοραίες αξίες, τα μυαλά και τις νοοτροπίες μεγάλου τμήματος των δυτικών κοινωνιών. Ο νεοφιλελευθερισμός σαν κυρίαρχη ιδεολογία πλέον, απομόνωσε τον άνθρωπο από τον κοινωνικό του περίγυρο, σε ρόλο μάλιστα ανταγωνιστή και όχι συμμάχου, και τον κατέστησε τον μόνο υπεύθυνο τόσο για τις επιτυχίες όσο και για τις αποτυχίες του. Κρύο σύμπαν, θα μου πείτε, και γυμνό, αλλά όσο η ανάπτυξη μπορούσε ακόμα να δανείζεται από το μέλλον, χρήματα και ψευδαισθήσεις, το δόγμα της ΤΙΝΑ θα παρέμενε ακλόνητο. Μόνο μέσα σ’ ένα τέτοιο κλίμα θα μπορούσαν ν’ ανθίσουν η απόλυτη βουλησιαρχία του Νew Age, και συγγραφείς σαν τον Κοέλιο, που έκαναν τον κόσμο να πιστεύει ότι εφ όσον η θέλησή του ήταν ισχυρή, ακόμα κι ολόκληρο το σύμπαν θα μπορούσε να κινητοποιηθεί για να την ικανοποιήσει. Έτσι όσοι δεν κατάφερναν να κινητοποιούν το σύμπαν και ως εκ τούτου, συνέχιζαν να διάγουν βίο δυσμενή, δεν είχαν κανέναν άλλον να κατηγορούν, παρά μόνο την αδύνατή τους θέληση και φύση.

Αυτή λίγο πολύ ήταν και η εικόνα που είχαν οι αμερικανοί, εκεί πίσω στο 2001, για τους φτωχούς. Σε μια δημοσκόπηση του National Public Radio, του Kaiser Family Foundation, και του Kennedy School of Government του Πανεπιστημίου του Harvard, περίπου οι μισοί από τους ερωτηθέντες είχαν απαντήσει ότι οι φτωχοί δεν κάνουν και πολλά πράγματα για να βγάλουν τους εαυτούς τους από τη φτώχεια. Σαν κύριες δε αιτίες φτώχειας αναφέρθηκαν η χρήση ναρκωτικών, η έλλειψη κινήτρων, η κακή ποιότητα της δημόσιας εκπαίδευσης, το δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας, η παρακμή των ηθικών αξιών, ενώ πολύ λίγοι ονομάτισαν την έλλειψη θέσεων εργασίας, σαν τη βασική αιτία.

Θα περίμενε κανείς η πρόσφατη οικονομική κρίση, που οδηγεί όλο και περισσότερους ανύποπτους στη φτώχεια, να είχε κάνει πολλούς να αλλάξουν γνώμη, ώστε οι ευθύνες να καταλογίζονται περισσότερο στα αίτια και τις συνθήκες της κρίσης, παρά στους ίδιους τους φτωχούς. Παρά ταύτα η κοινή γνώμη φαίνεται να παραμένει εγκλωβισμένη στις παλιές της εκτιμήσεις. Στη Μ. Βρετανία που τέθηκε το ερώτημα, σχετικά με το ποιες είναι οι αιτίες που οδηγούν στη φτώχεια, ο παράγοντας «τεμπελιά» ενώ το 1986 συγκέντρωνε το 19% των εκτιμήσεων, το 2009 συγκέντρωνε το 26%. Αντίθετα, ο παράγοντας «κοινωνική αδικία», ο οποίος το 1986 έπαιρνε ένα 25%, το 2009 μετά βίας έπιανε το 19%.

Παρόμοια αποτελέσματα, σχετικά με την πρόσληψη που έχει η βρετανική κοινωνία για το ύψος των κοινωνικών επιδομάτων έδειξε και μια άλλη δημοσκόπηση του μη κερδοσκοπικού οργανισμού NatCen. Από το 1983 μέχρι το 2009 που συλλέγονται στοιχεία, όλο και περισσότεροι βρετανοί θεωρούν ότι οι κοινωνικές παροχές είναι αρκετά υψηλές και ότι αυτός είναι ο λόγος που οι άνεργοι δεν μπαίνουν καν στον κόπο να ψάξουν για δουλειά. Ενώ το 1983 το ποσοστό αυτό ήταν 35%, το 2009 αυξήθηκε στο 54%.

Στις ΗΠΑ, η κοινή γνώμη δεν είναι επίσης πολύ διαφορετική. Δημοσκόπηση της εταιρίας Rasmussen τον περασμένο Αύγουστο, έδειξε ότι ένα 49% των αμερικανών πιστεύει ότι τα κυβερνητικά προγράμματα αυξάνουν το επίπεδο της φτώχειας, ενώ μόνο το 20% πιστεύει το αντίθετο. Ένα 61% πιστεύει ότι για την ανεργία φταίνε οι μετανάστες και ένα 71% ότι τα κοινωνικά κονδύλια τα καρπούνται δικαιούχοι με υψηλά προσόντα.

Στην Ελλάδα οι κοινωνικές παροχές είναι ήδη ελάχιστες, και το επίδομα ανεργίας πενιχρό, ώστε οι ενδοιασμοί των αγγλοσαξονικών κοινωνιών να μην βρίσκουν άμεση εφαρμογή. Όχι ότι η εγχώρια κοινή γνώμη δεν έχει προβληματιστεί για τα αίτια της φτώχειας. Θα μπορούσε να την αποδώσει και στους ίδιους τους φτωχούς, αν δεν υπήρχαν οι Δημόσιοι Υπάλληλοι. Α! Και οι μετανάστες...

Ζωάκια, αστέρια στην αριθμητική

Ευτυχώς που ήρθαν οι γιορτές και τα δελτία μας έκαναν τη χάρη ν’ ανασάνουμε λιγάκι από το καθημερινό σφυροκόπημα. Το θρίλερ μπορεί να περιμένει ακόμα μερικές ημέρες. Προς το παρόν λίγος Εφραίμ, είναι ο,τι πρέπει για να ξαναθυμηθούμε πώς είναι να χαλαρώνεις τα βράδια μπροστά στο «χαζοκούτι», αλλά και ν’ αποδεσμεύεις το μυαλό από την πιεστική πραγματικότητα του μνημονίου και της λιτότητας.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο κάποιες ειδήσεις που πριν λίγο καιρό θα τις θεωρούσαμε off-center ξαναποκτούνε αξία. Για παράδειγμα με ενδιαφέρον διάβασα ότι ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Otago στη Ν. Ζηλανδία σχεδίασαν κάποια πειράματα με περιστέρια από τα οποία συνήγαγαν πως τα πετεινά αυτά του ουρανού, διαθέτουν καταπληκτικές μαθηματικές ικανότητες. Τα έστηναν δηλαδή μπροστά σε μια οθόνη με τρεις εικόνες, κάθε μια εκ των οποίων περιείχε από ένα έως τρία αντικείμενα. Με λίγη εκπαίδευση, που συνίστατο σε μια περιποιημένη περιστερο-λιχουδιά μετά από κάθε επιτυχία, τα περιστέρια μπορούσαν να διατάξουν τις εικόνες σε σειρά, πρώτα αυτή με το μικρότερο αριθμό αντικειμένων, μέχρι αυτή με το μεγαλύτερο, απλά χτυπώντας με το ράμφος τους την αντίστοιχη εικόνα στην οθόνη. Τα περιστέρια δεν λάθευαν στο μέτρημα όσα τρικ και να επινοούσαν οι εκπαιδευτές τους, αλλάζοντας για παράδειγμα το σχήμα, το χρώμα και το είδος των υπό μέτρηση αντικειμένων σε κάθε εικόνα.

Κατόπιν, αφού τα περιστέρια είχαν περάσει με επιτυχία το Lower της αριθμητικής, οι εικόνες έγιναν εννιά και η κατάταξη πιο δύσκολη. Κι όμως, πολύ γρήγορα το κατάφεραν κι αυτό, παίρνοντας επάξια το Proficiency, περνώντας μάλιστα και τις μαϊμούδες που κρατούσαν μέχρι πρότινος τα σκήπτρα της μαθηματικής ιδιοφυίας.

Κουφό; Καθόλου! Μια βόλτα στο ιντερνέτ γρήγορα φανέρωσε ότι η μαθηματική σκέψη(!) δεν αποτελεί προνόμιο μόνο των ανθρώπων, άντε και των ανώτερων θηλαστικών, αλλά και μερικών από τα πιο ταπεινά ζωντανά.

Για παράδειγμα ένα είδος σαύρας, η κοκκινό-ραχη, μπορεί να βρει τη διαφορά ανάμεσα σε 1, 2, και 3 μύγες, αλλά δυστυχώς όχι ανάμεσα σε 3 και 4.

Κάποια ψάρια όμως (τα λεγόμενα κουνουπόψαρα) μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα στο 1 και δύο και 3, αλλά και ανάμεσα στο 3 και 4. Να, για παράδειγμα είχε βρεθεί ότι όταν ένα θηλυκό κουνουπόψαρο υφίστατο sexual harassment από τον σύζυγό του, αμέσως την κοπανούσε από την συζυγική φωλιά και κοίταζε να τρυπώσει στο μεγαλύτερο κοπάδι ψαριών που βρισκόταν τριγύρω του. Όταν είχε να διαλέξει ανάμεσα σε ένα ψάρι και σε δυο, πήγαινε πάντα στην παρέα των δυο. Όταν είχε να διαλέξει ανάμεσα σε κοπάδι τριών ψαριών και σ’ ένα άλλο τεσσάρων, προτιμούσε σαφώς την παρέα των τεσσάρων. Από κει και πάνω όμως το θηλυκό φαίνεται να τα έχανε. Αλλά όχι και την ικανότητα να διαλέγει το μεγαλύτερο κοπάδι όταν η διαφορά του από το αμέσως μικρότερο ήταν μεγαλύτερη του λόγου 2:1.

Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι η απόδοση των εν λόγω ψαριών είναι συγκρίσιμη με αυτή ενηλίκων ανθρώπων οι οποίοι έχουν ένα πολύ περιορισμένο αριθμητικό λεξιλόγιο. Για παράδειγμα η γλώσσα Munduruku του Αμαζονίου δεν έχει λέξεις για αριθμούς μεγαλύτερους του πέντε. Κι αυτό που βρέθηκε είναι ότι οι αριθμητικές τους δυνατότητες δεν ξεπερνούν αυτές των ψαριών!

Τα λεμούρια μπορούν να βάλουν στη σειρά αριθμητικά μεγέθη, όπως και οι μαϊμούδες ρέζους, αλλά όπως και τα περιστέρια. Το ίδιο κάνουν και οι μέλισσες. Αλλά οι δυστυχείς τους κόβει να μετρήσουν μόνο μέχρι το πέντε. Ντιπ, παραπάνω!

Ικανότητα να εκτελούν αριθμητικές πράξεις έχουν και τα ποντίκια, τα ρακούν, οι παπαγάλοι, τα κουνάβια, τα δελφίνια, και όπως είπαμε και οι μαϊμούδες οι οποίες επιπλέον μπορούν όχι μόνο να προσθέτουν αλλά και να αφαιρούν.

Πώς συμβαίνει λοιπόν και τα ζώα μπορούν και μετρούν; Μα εξ αιτίας της εξελικτικής διαδικασίας για λόγους επιβίωσης. Δεν είναι ότι τα ζώα αυτά έχουν μια γλωσσική αίσθηση των αριθμών, δηλαδή δεν κάθονται να μετράνε 1,2,3, κλπ με το μυαλό τους. Απλά, αθροίζουν ομάδες αντικειμένων χωρίς να χρησιμοποιούν αριθμούς, και τούτο για να μπορούν να εκτιμούν τα μεγέθη των ανταγωνιστικών κοπαδιών και να αποφασίζουν αν τους παίρνει να μείνουν ή να την κοπανήσουν.

Το παράδοξο των εκλογών στην εποχή της Τρόικα

Η κρίση δεν άλλαξε μόνο το οικονομικό τοπίο των περισσοτέρων χωρών της ευρωπαϊκής ένωσης, αλλά επηρέασε καθοριστικά και την εκλογική συμπεριφορά όσων εκλογικών σωμάτων μπήκαν στην περιπέτεια της αλλαγής των κυβερνήσεών τους την χρονιά που διανύσαμε. Συγκεκριμένα τόσο τα εκλογικά σώματα της Ιρλανδίας, στο τέλος Φεβρουαρίου, όσο και της Πορτογαλίας στις αρχές Ιουνίου, και της Ισπανίας τον περασμένο μήνα, κλήθηκαν να αποφασίσουν για μια νέα κυβέρνηση, η οποία όμως δεν θα έφερνε τίποτε το νέο και το ελπιδοφόρο, μιας και απαράβατη προϋπόθεση της εκταμίευσης των κονδυλίων «διάσωσης» από την Τρόικα, ήταν η νέα κυβέρνηση που θα προέκυπτε, και ήταν λίγο πολύ γνωστή ποια θα ήταν αυτή, να είχε εκ των προτέρων δεσμευτεί, και μάλιστα εγγράφως, στους «διασώστες» ότι θα εφάρμοζε πιστά τους σκληρούς όρους που τα συνόδευαν.

Έτσι οι δεξιές κυβερνήσεις των Enda Kenny στην Ιρλανδία, Coelho στην Πορτογαλία, και Rajoy στην Ισπανία, που προέκυψαν είχαν ήδη ένα βαρύ συμβόλαιο λιτότητας να εκτελέσουν, συμβόλαιο, το οποίο και επικύρωσαν, εν γνώσει τους, οι ψηφοφόροι εκλέγοντάς τους.

Το καινούργιο, όσο και παράδοξο στοιχείο των εκλογικών αυτών αναμετρήσεων ήταν ότι οι ψηφοφόροι καλούνταν να επιλέξουν όχι ανάμεσα σε διαφορετικά πολιτικά προγράμματα, όπως γίνεται συνήθως, αλλά να αναδείξουν το πολιτικό εκείνο σχήμα που θα εφάρμοζε το ένα και μοναδικό πρόγραμμα όπως είχε υπαγορευτεί από την Τρόικα. Οι ψηφοφόροι ανταποκρίθηκαν, ψήφισαν με τη θέλησή τους αυτούς που ψήφισαν και δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα, αν λίγους μήνες αργότερα δεν έπαιρναν τους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για τα αποτελέσματα των μέτρων, τα οποία οι ίδιοι είχαν προ ολίγου ψηφίσει.

Οι Πορτογάλοι κατέβηκαν σε γενική απεργία, κάτι που είχαν να κάνουν από αρκετές δεκαετίες πριν, και οι Ιρλανδοί προσφάτως, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, απέσυραν τη στήριξή τους στον Kenny και τον κυβερνητικό συνασπισμό. Για τους Ισπανούς είναι ακόμα νωρίς, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με την καινούργια χρονιά το ίδιο θα συμβεί κι εκεί.

Η ίδια ακριβώς παγίδα οιονεί δημοκρατίας που στήθηκε στις παραπάνω χώρες, στήνεται τώρα και στη χώρα μας, αλλά με κάποια μεγαλύτερη, είναι αλήθεια δυσκολία. Έφτυσαν αίμα οι Τροϊκανοί μέχρι να αποσπάσουν την ενυπόγραφη δέσμευση Σαμαρά ότι θα ασπαστεί την ορθόδοξη οικονομική τους σκέψη. Όχι ότι ο Σαμαράς είχε κάτι διαφορετικό στην ατζέντα του, αλλά η συγκυρία ήταν τέτοια που οι δημοσκοπήσεις τελευταία τού έκλειναν πονηρά το μάτι και τον άφηναν να ελπίζει ότι θα μπορούσε και να γινόταν ο χαλίφης στη θέση του χαλίφη Παπανδρέου.

Οι εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου θα μπορούσαν να ιδωθούν και σαν μια παραχώρηση της τρόικας, ως αντίδοτο, ας πούμε, στο πραξικόπημα Παπαδήμου, μιας και το πραξικόπημα Μόντι, την ίδια ακριβώς περίοδο, δεν συνοδεύτηκε από κάτι τις το ανάλογο. Οι Ιταλοί θα δούνε τις κάλπες μόνο στο κλείσιμο της τετραετίας, απαλλαγμένοι για την ώρα από φιλοσοφικές αναζητήσεις περί του νοήματος των εκλογών σε περιόδους σημαδεμένες από εξωτερικούς οικονομικούς επικυρίαρχους και νομοθέτες.

Οι εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου, κουβαλούν τόσες δεσμεύσεις επάνω τους που αναμφίβολα δεν έχουν να δώσουν κάτι διαφορετικό από τον μνημονιακό μονόδρομο, παρά μονάχα αν τα δυο μεγαλύτερα κόμματα της αριστεράς κάνουν την έκπληξη και ανατρέψουν άρδην το σκηνικό. Οι δημοσκοπήσεις όμως συστηματικά δεν δείχνουν κάτι τέτοιο, κι ούτε υπάρχει κανένα σημάδι στον ορίζοντα για κοινή τους κάθοδο και συνεργασία. Η Νέα Δημοκρατία παίζοντας ανάμεσα στη συμμετοχή, τη συγκυβέρνηση και την αντιπολιτευόμενη συγκυβέρνηση κατορθώνει να συγκρατεί τα ποσοστά της, ενώ δεν θα δυσκολευτεί να βρει τους μαϊντανούς για να σχηματίσει κυβέρνηση όταν έρθει εκείνη η ώρα. Το Πασόκ, ή μάλλον μέρος του Πασόκ, όπως Χρυσοχοΐδης, Λοβέρδος, Βενιζέλος κλπ, προσπαθεί εναγωνίως να απεκδυθεί τον μνημονιακό του μανδύα, και να παρουσιαστεί στις εκλογές με το παλιό «αντεξουσιαστικό» του προσωπείο. Ίσως και να προσδοκά σε ένα θαύμα.

Γι αυτό το λόγο λοιπόν, επειδή το παιχνίδι είναι εξ αρχής σικέ, δεν υπάρχει και μεγάλη προθυμία από τη μεριά των ψηφοφόρων να προσέλθουν σύντομα στις κάλπες. Το ποσοστό αυτών που θέλουν την κυβέρνηση Παπαδήμου να εξαντλεί την τετραετία, με εξαίρεση τη δημοσκόπηση της MRB (15/12) που δίνει ένα 11,8%, είναι αρκετά υψηλό: η MARC (18/12) δίνει ένα 40,3%, η ΜETRON ANALYSIS (9/12), ένα 44,5% και η PUBLIC ISSUE (8/12), ένα 48%. Και δεν είναι γιατί ο Παπαδήμος χαίρει αρκετής δημοφιλίας και καλλιεργεί προσδοκίες. Το χαρτί της προ μηνός ευφορίας έχει ήδη αρχίσει να καίγεται με γοργούς ρυθμούς, όπως οι ίδιες δημοσκοπήσεις δείχνουν.

Οι εκλογές, το μόνο νομιμοποιημένο εργαλείο το οποίο θα μπορούσε να ανατρέψει το σκηνικό της φρίκης, έχει ήδη νοθευτεί με τους περιορισμούς που έθεσε η Τρόικα στα μεγαλύτερα κόμματα ως προς το είδος της πολιτικής που επιτρέπεται να ακολουθήσουν και τους οποίους έχουν ρητά αποδεχτεί. Η δυστυχία είναι ότι στους όρους αυτούς έχει παγιδευτεί και ένα μεγάλο κομμάτι του εκλογικού σώματος, ωστε να αποζητά κυβερνήσεις με κριτήρια αποτελεσματικότητας και συμμόρφωσης προς τις τροικανές επιταγές, όπως συνέβη και στις χώρες που προαναφέραμε. Αν η σύγχυση αυτή δεν διαλυθεί, τότε δεν θα έχουμε να περιμένουμε πολλά από τις επικείμενες εκλογές.

Η κινηματογραφική βιομηχανία της Βορείου Κορέας

ΠΗΓΗ: aljazeera

North Korean leader Kim Jong-Il's love of film is well-documented, but few outsiders know that he is revered as a genius of cinema by his own people.

Now, this groundbreaking film opens a window inside the world's most secretive country and an elite academy, where young actors are hand-picked to serve a massive propaganda machine.

Filmmakers Lynn Lee and James Leong spent more than two years on this project, becoming the first foreigners to film inside Pyongyang's University of Cinematic and Dramatic Arts.

On this edition of 101 East, we gain a rare insight into the beating heart of North Korea's extraordinary film industry.

Click here for more about Lynn Lee's and James Leong's film shooting in North Korea.

Βόρεια Κορέα, όχι και τόσο απομονωμένη τελικά

φωτο: πανεπιστημιο kim il sung

Η επαναφορά της Β. Κορέας στο προσκήνιο, μαζί με τ’ άλλα έφερε και μια ευκαιρία ακόμα, για να τα χώσει κανείς στο ΚΚΕ. Ακόμα και συλλυπητήριο τηλεγράφημα να μην έστελνε, κάποιες πιπεράτες αναφορές του στο καθεστώς σε παρελθόντες χρόνους, όλο και θα ξεθάβονταν. Τώρα δα που πλησιάζουν και οι εκλογές και το ΚΚΕ φαίνεται να «φυσάει», μια υπόμνηση για τα ολέθρια αποτελέσματα όχι του ουτοπικού, μα του εφαρμοσμένου κομμουνισμού θα μπορούσε να ενισχύσει την προπαγάνδα των αντιπάλων του με λαχταριστές φρέσκες εικόνες.

Το να κάθεται κανείς και να αντιπαρατίθεται αν αυτό που συμβαίνει στη Β. Κορέα είναι ο επί της γης κομμουνιστικός παράδεισος, δεν έχει και πολύ νόημα. Όσο και να θέλεις να εξωραΐσεις την πραγματικότητα, αυτή είναι δύσκολο να κρυφτεί. Βέβαια υπάρχουν και πολλά αντεπιχειρήματα, τα οποία ως ένα βαθμό είναι σεβαστά. Η Β. Κορέα είναι ακόμα σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Ν. Κορέα, βρίσκεται, καλώς ή κακώς στο στόχαστρο και της Αμερικής και με τέτοιους εχθρούς, η στρατικοποίηση της κοινωνίας αλλά και η ανάπτυξη πυρηνικών όπλων μπορούν κάλλιστα να δικαιολογηθούν. Τα τελευταία, ως ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί, έχουν ως τα τώρα δράσει αποθαρρυντικά για μια αμερικανική επίθεση. Η καθ’ όλα ρεαλιστική αυτή πιθανότητα δικαιολογεί κι ως ένα βαθμό την ερμητικότητα της βορειοκορεατικής κοινωνίας και την καχυποψία προς τους ξένους και δη τους δυτικούς.

Βλέποντας όμως από πιο κοντά τα πράγματα η Β. Κορέα δεν είναι και τόσο απομονωμένη, όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Απλά διατηρεί σχέσεις, εμπορικές και διπλωματικές με ένα κομμάτι του κόσμου το οποίο εν πολλοίς, είναι αθέατο στη Δύση. Αλλά και μ’ αυτή δεν πάει πίσω. Μέσα στην τελευταία δεκαετία, για παράδειγμα, προχώρησε στη σύναψη διπλωματικών σχέσεων με 66 χώρες. Το 2000 με την Ιταλία, Αυστραλία, Ην. Βασίλειο και τις Φιλιππίνες. Το 2001 με τον Καναδά, και αμέσως μετά με τη Γερμανία, Ν. Ζηλανδία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ισπανία και Λουξεμβούργο. Εν τω μεταξύ συνέχισε να διατηρεί διπλωματικές σχέσεις και με τις χώρες του πρώην συμφώνου της Βαρσοβίας, καθώς και με τη Φινλανδία, Σουηδία και Δανία. Η Πολωνία διατηρεί πρεσβεία στη Β. Κορέα μαζί με τις Τσεχία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Γερμανία, Ην. Βασίλειο, και Σουηδία, η οποία ήταν και η πρώτη, από τις υπόλοιπες χώρες που την άνοιξε.

Επιπλέον η Β. Κορέα συμμετέχει ως μέλος και σε διάφορους διεθνείς οργανισμούς, όπως στα Ην. Έθνη το 1991, το διεθνή οργανισμό τροφίμων και γεωργίας, τη διεθνή ένωση ταχυδρομείων, το διεθνή οργανισμό πολιτικής αεροπορίας, τη παγκόσμια οργάνωση υγείας, το διεθνή οργανισμό μετεωρολογίας, τον ερυθρό σταυρό, την κίνηση των αδεσμεύτων, και για να μην μακρηγορώ στους περισσότερους διεθνείς οργανισμούς υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

Πριν χειροτερέψουν οι σχέσεις με τη Ν. Κορέα το 2009, λόγω αλλαγής πολιτικής του νέου νοτιοκορεάτη προέδρου Bak, νότιοι τουρίστες επισκέπτονταν συχνά βορειοκορεάτικα θέρετρα στα περίφημα βουνά Kumgang για πεζοπορίες, σκι κλπ. Σύμφωνα με έκθεση της βιβλιοθήκης του Αμερικανικού Κογκρέσου, το 2000, για το οποίο υπάρχουν στοιχεία, περίπου 130,000 τουρίστες επισκέφτηκαν τη χώρα. Μέχρι δε τον Οκτώβριο του 2004 η Β. Κορέα κατείχε την έδρα του αντιπροέδρου στον παγκόσμιο οργανισμό τουρισμού για τη Ν.Α. Ασία και τον Ειρηνικό.

Μια παρ’ όλα αυτά κλειστή και προσεκτική στ’ ανοίγματά της, κοινωνία, δεν μπορεί παρά να τραβάει την περιέργεια και την προσοχή. Μια βόλτα στο διαδίκτυο αποκαλύπτει πληθώρα πληροφοριών και οπτικού υλικού, το οποίο ακόμα και αν αποτελεί προπαγανδιστική παραγωγή τόσο από τη Β. Κορέα, όσο και από τη Δύση, δεν παύει να έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Υπάρχει φυσικά και υλικό ουδέτερο, από ξένους μεμονωμένους ταξιδιώτες, οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν τη δική τους καταγραφή. Τέτοιο υλικό, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να βρει στο blog ενός αυστριακού ο οποίος μαζί μ’ ένα φίλο του Ελβετό ταξίδεψαν με τρένο από Αυστρία στην Πιονγιανγκ, μέσω Ρωσίας. Για όσους επίσης ενδιαφέρονται, ταξίδια από Πεκίνο στη Β. Κορέα οργανώνονται από ένα σουηδικό γραφείο ταξιδίων ΕΔΩ.

Η Β. Κορέα την προηγούμενη δεκαετία έκανε επίσης και κάποια ανοίγματα προς την κατεύθυνση εγκαθίδρυσης μιας οικονομίας της αγοράς. Θέσπισε κίνητρα στα εργοστάσια ώστε να λειτουργούν με βάση το κέρδος και προέβη σε ανάλογες αυξήσεις μισθών, αλλά και τιμών. Το σύστημα της επιδότησης μέσω κουπονιών εγκαταλείφθηκε, και οι ισοτιμίες με ξένα νομίσματα τροποποιήθηκαν με σκοπό την αύξηση της εσωτερικής κατανάλωσης. Υιοθετήθηκαν τεχνικές management και λειτούργησαν ιδιωτικές αγορές αγροτικών προϊόντων, μέσω των οποίων μετριάστηκε το πρόβλημα της πείνας.

Δεν μου είχε περάσει απ’ το μυαλό να ασχοληθώ με την Παιδεία και την κατάσταση των πανεπιστημίων της, αν δεν έπεφτα σε μια φωτογραφία από την εσωτερική πισίνα του αρχαιότερου και πιο φημισμένου πανεπιστημίου της χώρας, το Kim Il Shung, στην Pyongyang. Όπως βλέπετε είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακή. Ακόμα περισσότερο όμως είναι το καινούργιο συγκρότημα που τη στεγάζει.

Η wikipedia καταγράφει 23 πανεπιστήμια, με την υποσημείωση ότι η λίστα δεν είναι πλήρης.

Ψάχνοντας κάποια από αυτά στις ιστοσελίδες τους, αντιλαμβάνεται κανείς ότι πρόκειται για εντυπωσιακά και αξιοπρεπή ιδρύματα, όσο τουλάχιστον μπορεί να κρίνει από τις περιγραφές και τις φωτογραφίες των βιβλιοθηκών, εργαστηρίων, και υποδομών. Φοιτητές επίσης εκπαιδεύονται σε πανεπιστήμια της Ινδίας, κυρίως σε θέματα πληροφορικής. Με του 2000, γύρω στα 2 εκατ. φοιτητές παρακολούθησαν περισσότερα από 300 κολέγια και πανεπιστήμια. Ο δε γενικός πληθυσμός είναι εγγράμματος σε ποσοστό 99%, σύμφωνα πάλι με την Αμερικανική Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου.

Αλλά το πιο κουφό, είναι ότι η Β. Κορέα έχει εδώ και ένα χρόνο και το πρώτο της ιδιωτικό πανεπιστήμιο, το Pyongyang University of Science and technology, (PUST), με κεφάλαια από Βόρεια και Νότια Κορέα, καθώς και από Κίνα και ΗΠΑ. Θα εκπαιδεύει γύρω στους 200 φοιτητές το χρόνο και θα απονέμει πτυχία, masters, διδακτορικά, καθώς και MBA σε business administration! Το όλο project είναι στα πλαίσια της διαδικασίας μιας μελλοντικής επανένωσης των δυο χωρών.

Λιγότερη Γνώση, Μεγαλύτερη Δύναμη

Μπορεί ως τα τώρα να πιστεύαμε, κυρίως διαισθητικά, ότι η Κτηνώδης Δύναμη προέρχεται από την Ογκώδη Άγνοια, αλλά δεν είχαμε και κάποιο τρόπο να το τεκμηριώσουμε επιστημονικά. Πέρα από κάθε λογική θα που πείτε. Πώς είναι δυνατόν, σε μια κοινωνία που από το πρωί ως το βράδυ λιβανίζει σε υπερθετικό βαθμό την αξία της γνώσης ως την πεμπτουσία της ευημερίας και της προόδου, να έρχεται κάποιος και να υποστηρίζει το αντίθετο; Ότι δηλαδή η άγνοια και η έλλειψη πληροφόρησης μπορεί και να σώζουν;


Tα στερεότυπα αυτά έρχεται να ανατρέψει μια πρόσφατη μελέτη από το εργαστήριο οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας του Princeton, την οποία θα είχα αφήσει να περάσει ασχολίαστη, κυρίως λόγω της μεγάλης καχυποψίας που τρέφω στους διάφορους «εξελικτικούς» και τα αυθαίρετα συμπεράσματά τους, αν δεν ήταν δημοσιευμένη στο εγκυρότατο περιοδικό «Science»[1].



Το ρεζουμέ της ιστορίας είναι ότι υποκείμενα με τη μικρότερη πληροφόρηση και γνώση και με το λιγότερο ενδιαφέρον για ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα μπορούν στην πραγματικότητα να παίζουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη δημοκρατικής συναίνεσης! Και τούτο, διότι με το να συντάσσονται με την αριθμητική πλειοψηφία, απλά εξασθενίζουν την επιρροή δυναμικών μειοψηφικών φατριών, οι οποίες διαφορετικά θα μπορούσαν να κυριαρχούν.


«Η κλασσική άποψη», λένε οι ερευνητές, «είναι ότι οι αδαείς δίνουν τόπο στις εξτρεμιστικές ιδέες να πολλαπλασιαστούν. Εμείς όμως βρήκαμε το ακριβώς αντίθετο. Ακόμα κι ένας μικρός πληθυσμός αδιάφορων υποκειμένων, μπορεί να δράσει αντισταθμιστικά και να αποκαταστήσει την κυριαρχία της πλειοψηφίας. Παρ’ όλα αυτά, όμως υπάρχουν και όρια. Όταν οι αδαείς γίνουν τόσοι πολλοί, η ομαδοποίησή τους παύει να είναι συνεκτική και τότε αυτό που παρατηρείται είναι λευκός θόρυβος, χωρίς καμιά ομάδα να μπορεί να κυριαρχήσει».


Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε από μελέτη της συμπεριφοράς ψαριών, και συγκεκριμένα ενός είδους το οποίο έχει εγγεγραμμένη στο γενετικό του υλικό την προτίμηση για το κίτρινο χρώμα. Οι ερευνητές εκπαίδευσαν ένα μεγάλο κοπάδι από τα εν λόγω ψάρια να έλκεται και να κολυμπά προς ένα μπλε στόχο, εκπαιδεύοντας ταυτόχρονα και ένα μικρότερο ώστε να κολυμπά προς το φυσικό του χρώμα προτίμησης, το κίτρινο.


Μετά το τέλος της διδασκαλίας στο ψαροσχολείο, και αφού όλα τα ψαράκια είχαν αποφοιτήσει με άριστα, οι ερευνητές αποφάσισαν να ρίξουν στο ενυδρείο κι ένα κοπάδι από ανεκπαίδευτα ψάρια. Ενώ κανείς θα υπέθετε ότι θα κατευθύνονταν προς τον φυσικό τους κίτρινο στόχο, αυτά τον αγνόησαν και προτίμησαν να συνταχθούν με το μεγαλύτερο κοπάδι των «μπλε» ψαριών.


«Το να συντάσσεσαι με την πλειοψηφία, είναι μια απλή και γρήγορη απόφαση, ευεργετική για την επιβίωση, και δείχνει πώς η έλλειψη πληροφόρησης μπορεί να αποτελεί και πλεονέκτημα», λένε οι ερευνητές, χωρίς να λένε όμως και τίποτε το θεμελιακά καινούργιο.


Από την άλλη μεριά ο καθηγητής μαθηματικών και οικονομικών Saari από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια- Irvine, βρίσκει ότι τα συμπεράσματα αυτά, δηλαδή η μετάβαση από την κυριαρχία ισχυρών μειοψηφικών απόψεων στον πλουραλισμό, μπορούν να εφαρμοστούν και στην περίπτωση των αποφάσεων του εκλογικού σώματος. Στις εκλογικές αναμετρήσεις με μικρή συνολικά συμμετοχή, αλλά με μεγαλύτερη παρουσία δυναμικών μειοψηφικών ομάδων, όπως για παράδειγμα οι προκαταρκτικές και οι ενδιάμεσες, είναι αυτές οι δεύτερες ομάδες οι οποίες κυριαρχούν. Στις προεδρικές όμως εκλογές, όπου η συμμετοχή είναι μεγαλύτερη, όπως και η συμμετοχή λιγότερο πληροφορημένων ψηφοφόρων, οι δυναμικές μειοψηφίες παύουν να ασκούν επιρροή.


Σ’ ένα από τα μοντέλα της, η ομάδα του Princeton θεώρησε δυο ομάδες ζώων, μια πλειοψηφική και μια μειοψηφική από άποψη μελών, αλλά με κάθε μια τους να έχει ισχυρή άποψη για κάποιο σκοπό, ας πούμε για το ποια κατεύθυνση θα έπρεπε να ακολουθήσει η αγέλη. Ο βαθμός αφοσίωσης κάθε ομάδας στο συγκεκριμένο στόχο καθοριζόταν από μια μεταβλητή παράμετρο, η οποία αντιπροσώπευε όλη τη γκάμα των δεσμεύσεων. Στο τέλος του υπολογιστικού αυτού πειράματος, όλα τα ζώα ακολουθούσαν την ομάδα εκείνη που επεδείκνυε την ισχυρότερη δέσμευση στο στόχο, ανεξάρτητα αν η ομάδα αυτή ήταν η πλειοψηφική ή η μειοψηφική. Η εισαγωγή όμως στο πείραμα μια τρίτης ομάδας ζώων χωρίς καμιά ιδιαίτερη άποψη έδειξε ότι τα προηγούμενα αποτελέσματα μπορούσαν να ανατραπούν. Ακόμα και στην περίπτωση που η μειονοτική ομάδα είχε την ισχυρότερη προβλεπόμενη δέσμευση στο σκοπό, αρκούσαν μόνο 10 «αδέσμευτα» και χωρίς άποψη ζώα, ώστε ο έλεγχος να περιέλθει από τη μειοψηφία στην πλειοψηφία, εξασφαλίζοντας, αυτό που λέμε δημοκρατική συναίνεση.


Το προηγούμενο, αλλά και διάφορα άλλα μαθηματικά μοντέλα της ομάδας του Princeton προσπαθούν να καταδείξουν τις διαδικασίες με τις οποίες οι άνθρωποι επηρεάζουν ο ένας τον άλλον. Οι υπολογισμοί έδειξαν ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της απόφασης τα υποκείμενα τείνουν να ακολουθήσουν αυτό το οποίο θεωρούν ως την κυριαρχούσα άποψη, εκτός από αυτά τα οποία έχουν ήδη μια ισχυρή άποψη, ας πούμε τα δογματικά, τα οποία είναι περισσότερα ανθεκτικά στην κοινωνική πίεση.


Η ύπαρξη των ισχυρών αυτών απόψεων, δίνει την εντύπωση ότι είναι και οι κυριαρχούσες. Τα αδαή όμως υποκείμενα, μη έχοντας συγκεκριμένη άποψη, τείνουν να αναχαιτίσουν αυτή τη διαδικασία διότι ανταποκρίνονται καλύτερα σε αριθμητικές παρά σε σημασιολογικές διαφορές, και με τον τρόπο αυτό χαλιναγωγούν την επιρροή των δογματικών.


Μετά απ' αυτά, τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε για τα καθ' ημάς; Να, ότι όσο και να φωνάζουν οι αριστερές και ακροδεξιές μειοψηφίες, στο τέλος οι απληροφόρητοι, που είναι και οι περισσότεροι, θα ψηφίσουνε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ.


[1]. D. Couzin, C. C. Ioannou, G. Demirel, T. Gross, C. J. Torney, A. Hartnett, L. Conradt, S. A. Levin, N. E. Leonard.Uninformed Individuals Promote Democratic Consensus in Animal Groups. Science, 2011; 334 (6062): 1578 DOI: 10.1126/science.1210280।

Από τη Βαϊμάρη στο CERN

Φαίνεται ότι οι περίοδοι κρίσης κρύβουν κάτι το ιδιαίτερο, κάτι που γονιμοποιεί τον εγκέφαλο και τον κινητοποιεί να παράγει έργο πρωτότυπο, φιλοσοφικό, λογοτεχνικό, επιστημονικό. Έτσι δείχνει τουλάχιστον η ιστορική εμπειρία. Στον προηγούμενο αιώνα, η περίοδος της δημοκρατίας της Βαϊμάρης έμεινε γνωστή σαν μια με το υψηλότερο επίπεδο διανοητικής παραγωγής. Στη φιλοσοφία, με τα έργα του Χούσερλ του Χάιντεγκερ, και τη Σχολή της Φρανκφούρτης, στην αρχιτεκτονική με τον Γκρόπιους και το Βauhaus, στο θέατρο με τον Μπρεχτ, και στη Φυσική με τον Ηeisenberg, και την περίφημη αρχή της αβεβαιότητας και τους Born, Pauli, κ.α. με την ουσιαστική συμβολή τους στην θεμελίωση της κβαντικής φυσικής.

Η περίοδος της γερμανικής κατοχής πάλι, είδε την άνθηση μιας νέας γενιάς λογοτεχνών, τη λεγόμενη γενιά του 1940, καθώς επίσης και τη γέννηση σημαντικών έργων από την προηγούμενη γενιά, τη λεγόμενη του μεσοπολέμου.

Το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου μάς βρίσκει σε μια καινούργια κρίση, και θέλοντας θαρρείς να επιβεβαιώσει την αρχική μας παρατήρηση, μάς φέρνει σε καινούργιες θεμελιακές ανατροπές. Αυτή τη φορά αποκλειστικά στις επιστήμες και δη στη Φυσική. Το 2011 ίσως μείνει στην ιστορία σαν η χρονιά που οι φυσικοί βάλθηκαν να ξεθεμελιώσουν ό,τι σίγουρο και σταθερό είχε χτιστεί από τον προηγούμενο επαναστατικό, σε σχέση με τις επιστήμες. Και οι ανατροπές που επιχειρήθηκαν δεν ήταν μια, δεν ήταν δυο, αλλά τρεις.

Τέτοια εποχή πέρσι, είχαμε το πρώτο παγκόσμιο σούσουρο από την επικείμενη ανακοίνωση της NASA, ότι μπορεί να υπάρχει ζωή και σε άλλους πλανήτες, όχι τόσο φιλόξενους όσο ο δικός μας. Όπως είχαμε γράψει και τότε, η ανακάλυψη αφορούσε στην ενσωμάτωση του άκρως τοξικού αρσενικού στο DNA μικρο-οργανισμών που αφθονούν στα λασπώδη έγκατα της λίμνης Mono, στην Καλιφόρνια. Μια τέτοια προοπτική θα άλλαζε για πάντα την αντίληψή μας για το τι συνιστά ζωή και για το πού αυτή μπορεί να ευδοκιμήσει. Δυστυχώς όμως, η ανακοίνωση φαίνεται ότι ήταν βιαστική, η υποδοχή που υπέστη από την επιστημονική κοινότητα ήταν άκρως επικριτική, και έτσι το αντίστοιχο εργαστήριο αναγκάστηκε να τα μαζέψει και ν’ αποσυρθεί, ως όφειλε, για περαιτέρω πειράματα και επαναθεωρήσεις.

Η δεύτερη ανατροπή ήρθε αρκετά αργότερα, τον Σεπτέμβρη, όταν ομάδα από το CERN ανακοίνωσε ότι κάποια νετρίνα που είχαν σταλεί από τη Γενεύη στο Gran Sasso της Ιταλίας, 720 χμ μακριά, είχαν φτάσει στον προορισμό τους πριν την ώρα τους κατά 60 περίπου ns, (1 ns=10^-12 s), χρονική απόκλιση που προκάλεσε δικαίως πολύ θόρυβο. Και τούτο, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι η ταχύτητα του φωτός, (μια απ’ τις ελάχιστες βεβαιότητες που είχαμε σ’ αυτόν τον κόσμο), θα μπορούσε και να μην ήταν η μεγαλύτερη στο σύμπαν, όπως είχε δείξει ο Αϊνστάιν με την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας. Πρακτικά, αν αυτό συνέβαινε, η αντίληψή μας για την φυσική τάξη των πραγμάτων θα έπαυε να είναι η ίδια, καθ’ ότι θα μπορούσε κανείς να στέλνει μηνύματα στο παρελθόν, και η χρονική ακολουθία μεταξύ αιτίου και αποτελέσματος να αντιστρεφόταν.

Αλλά όπως είχε πει και ο Carl Sagan, «ασυνήθιστες αξιώσεις, απαιτούν και εξονυχιαστικές αποδείξεις». Έτσι το πείραμα με τα νετρίνα, επαναλήφθηκε δυο μήνες μετά, με πιο ακριβείς προϋποθέσεις, όπως στενότερος αρχικός παλμός, και καλύτερος συγχρονισμός των ρολογιών, αλλά και πάλι αυτά έφτασαν στο Gran Sasso νωρίτερα απ’ ότι τα περίμεναν. Διατυπώθηκαν διάφορες υποθέσεις, από εξωτικές, ότι πιθανόν να πέρασαν κάτω από τις Άλπεις καβαλώντας μια άλλη πέμπτη διάσταση, έως πιο προσγειωμένες, ότι δηλαδή η μέτρηση με GPS μπορεί και να επηρεάζεται από το βαρυτικό πεδίο, οπότε και θα πρέπει να διορθωθεί αναλόγως. Εν πάση περιπτώσει τα πειράματα θα επαναληφθούν και ως τότε θα διατελούμε εν αγωνία.

Η τρίτη ανατροπή ήρθε πριν λίγες μέρες, με την ανακοίνωση πάλι από το CERN, ότι πιθανόν να εντοπίστηκε το περίφημο σωματίδιο Higgs, και του Θεού επονομαζόμενο. Παρ’ όλο το Διαφωτισμό και το υλιστικό υπόβαθρο της Δύσης, το φάντασμα του Θεού συνεχίζει, απ’ ότι φαίνεται, να στοιχειώνει το υποσυνείδητό της. Γιατί όμως έχει τόση μεγάλη σημασία το σωματίδιο αυτό; Διότι ο εντοπισμός του θα δώσει την τελική επιβεβαίωση του πιο θαυμαστού μοντέλου, του Standard Model, (1970), που έχει φτιαχτεί μέχρι σήμερα για την ενοποίηση των τριών εκ των τεσσάρων βασικών δυνάμεων της φύσης, (λείπει η βαρύτητα, ως ειδική περίπτωση) και για την περιγραφή και εξήγηση σχεδόν των πάντων! Το Standard Model, ουσιαστικά περιγράφει την συγχώνευση της ηλεκτρομαγνητικής με την ασθενή δύναμη, γάμος ο οποίος επιβεβαιώθηκε και πειραματικά το 1981 με την ανακάλυψη των σωματιδίων W και Ζ, που κάνουν εφικτή αυτή τη συνένωση, και με μάζες, όπως ακριβώς είχαν προβλεφτεί. Το ίδιο μοντέλο επίσης προέβλεψε και την ύπαρξη των quarks από τα οποία συντίθενται τα πρωτόνια και νετρόνια του πυρήνα.

Το σωματίδιο Higgs αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο του Standard Model, μιας και χωρίς αυτό ο κόσμος μας θα ήταν άυλος. Κι επειδή αποτελεί μια κάπως ad hoc παραδοχή, θα έπρεπε πάση θυσία να ανακαλυφτεί. Ο καινούργιος επιταχυντής του CERN σχεδιάστηκε γι αυτόν ακριβώς το σκοπό, επιτυγχάνοντας ενέργειες κατάλληλες για την εμφάνιση του πολυπόθητου για την αξιοπιστία της θεωρίας, σωματιδίου. Οι ανακοινώσεις από δυο χωριστές ομάδες του CERN φαίνεται να συμφωνούν σε πολλά, αν και παραδέχονται ότι υπάρχουν ακόμα αρκετά ανοιχτά ερωτήματα. Αν όλα πάνε καλά, οι σαμπάνιες θ’ ανοιχτούν το 2012.

Δεν πειράζει. Και τότε πάλι κρίση θα έχουμε…

Η Ψυχαναγκαστική Ιδεοληπτική Διαταραχή των Τόμσεν, Βενιζέλου και σια....

Στο κυνήγι για το πιάσιμο των στόχων, όπως αυτοί τίθενται από τις δυνάμεις που μάς επιτροπεύουν, δεν μένει χρόνος ώστε η κοινή γνώμη να καθίσει και να αναρωτηθεί γιατί αυτοί οι στόχοι κι όχι άλλοι. Γιατί, θα πρέπει δηλαδή το έλλειμμα να πάει τόσο και όχι άλλο, γιατί οι μισθοί να πέσουν τόσο κι όχι λιγότερο ή περισσότερο, και πάει λέγοντας. Υπήρξε καμιά αιτιολόγηση γι αυτό; Απ’ όσο ξέρω, όχι, αλλά υποπτεύομαι ότι είναι αδύνατο να μπορέσει καν να υπάρξει μια.

Επίσης, είναι απορίας άξιο γιατί κανείς την ώρα που ετίθεντο, δεν είχε βρεθεί να αναρωτηθεί γιατί το Σύμφωνο Σταθερότητας επέβαλε τα συγκεκριμένα όρια του 3% και 60% για το έλλειμμα και χρέος αντίστοιχα. Έπρεπε να φτάσουμε ως εδώ, για να αρχίσουν να κοιτιούνται οι ιθύνοντες αλλήλοις και να παραδέχονται ότι τα νούμερα αυτά λίγο πολύ παιχτήκανε στα ζάρια. Γι αυτό άλλωστε και από το 2003 και μετά παραβιάζονταν σωρηδόν, με την πρώτη να τα έχει παραβιάσει, μαντέψτε, να είναι η Γερμανία.

Η Τρόικα λοιπόν πορεύεται ως εξής:

1) καθορίζει ποσοτικούς μακρο-οικονομικούς στόχους οι οποίοι είναι αυθαίρετοι, (αλλά προς το παρόν ας το ξεχάσουμε αυτό),

2) επιβάλει συγκεκριμένα μέτρα για την επίτευξη αυτών των αυθαίρετων στόχων, και

3) προβαίνει σε εκτιμήσεις / προβλέψεις για την πορεία των μακρο-οικονομικών δεικτών, βάση των μέτρων που λαμβάνονται για την εξυπηρέτηση των στόχων, όπως έχουν αρχικά τεθεί.

Όταν οι πραγματικοί δείκτες δεν συμπίπτει με τους προβλεπόμενους, αυτό που κάνει κάθε λογικός άνθρωπος είναι να πηγαίνει πάλι πίσω στο πεδίο (2) και να αλλάζει τα μέτρα, μέχρις ότου υπάρξει σύγκλιση του (1) με το (3), δηλαδή μέχρι ότου ο στόχος επαληθευτεί από την πραγματικότητα.

Είναι η τρόικα λογική; Το συμπέρασμα είναι μάλλον όχι, όπως δείχνει το παρακάτω διάγραμμα. Εδώ απεικονίζονται οι προβλέψεις που κάνει περιοδικά (δείτε στον οριζόντιο άξονα) για το ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας το 2011 (μαύρη καμπύλη) και 2012 (κόκκινη καμπύλη).

Πηγή: European Commission (2010a, 2010b, 2010c, 2011a, 2011b, 2011c)

Ο αρχικός στόχος (1), όπως τέθηκε τον Μάιο του 2010, όταν πρωτοκατέθεσε το Μνημόνιο ήταν -2,6% ύφεση για το 2011 και 1,1% ανάπτυξη για το 2012. Τα μέτρα (2), ελήφθησαν για την ικανοποίηση αυτού του συγκεκριμένου στόχου. Η δεύτερη πρόβλεψη, τον Αύγουστο του ιδίου χρόνου, (2010), ήταν πάλι για -2,6% ύφεση για το 2011. Μέχρι εδώ καλά, γιατί ακόμα βρισκόμασταν στο 2010, δεν είχε έρθει ο καιρός της αλήθειας και τα μέτρα συνέχιζαν να τρέχουν προς την ίδια κατεύθυνση της ολοένα και βαθύτερης λιτότητας.

Από το 2011 όμως και μετά, οι προβλέψεις της Τρόικας αρχίζουν να γίνονται δυσμενέστερες, πράγμα που σημαίνει ότι αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει απόκλιση από τον αρχικό στόχο του Μαΐου του 2010, για ύφεση -2,6%. Ειδικά δε τον Ιούλιο του 2011 δίνει πρόβλεψη για -3,8% και τον Οκτώβριο του 2011, για -5,5%. Δηλαδή προβλέπει όλο και μεγαλύτερες αποκλίσεις από τον αρχικό της στόχο.

Τι κάνει ένας λογικός άνθρωπος, όταν οι αποκλίσεις από τον στόχο γίνονται όλο και μεγαλύτερες, κι όταν μάλιστα πηγαίνουν μονότονα προς την ίδια κατεύθυνση; Αλλάζει τα μέτρα, καθ ότι το να αλλάξεις το στόχο, ώστε να ταυτιστεί με το αποτέλεσμα που εκ των ενόντων προκύπτει, δεν είναι και πολύ τίμιο, ούτε καν επιστημονικό. Κοινώς είναι σαλταδόρικο! Αν τα μέτρα σε βγάζουν εκτός στόχου, τα μετατρέπεις ώστε οι δείκτες να αρχίσουν να πλησιάζουνε το στόχο, που έχεις εξ αρχής εσύ θέσει.

Από το Μάιο λοιπόν του 2010, η Τρόικα είχε αρκετό καιρό στη διάθεσή της ώστε να εκτιμήσει την αποδοτικότητα των μέτρων της. Αντίθετα θεώρησε ότι κάνοντας το ίδιο, οι δείκτες θα άλλαζαν φορά από μόνοι τους. Φυσικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον να συμβεί, όσο τουλάχιστον ισχύει το αιτιατό να έπεται του αιτίου.

Αν υποθέσουμε ότι οι Τόμσεν, Μαζούχ, κ.α. δεν έχουν δόλιους σκοπούς και ότι το μόνο που επιθυμούν είναι να πετύχουν το στόχο της ανάπτυξης, τι διάγνωση θα έβγαζε ένας ψυχίατρος γι αυτούς; Το λέει ο τίτλος. Και επειδή η διαταραχή τους έχει και θύματα, δεν θα έφτανε μόνο ο ψυχίατρος. Από δίπλα καλό είναι να υπήρχε και ένας δήμιος.

Η στύση της στρουθοκαμήλου

Μην είναι τίτλος από ταινία της Ο’ Μαλλέα; Μην είναι τίτλος από κανένα ξεχασμένο θεατρικό του Ιονέσκο; Μην είναι τίτλος από κανένα καταχωνιασμένο πίνακα του Νταλί; Μην είναι κανένα ποίημα του Εμπειρίκου; Μην είναι το θέμα καμιάς παράστασης του Τζαρά που μας διέφυγε;

Τίποτε απ’ όλα αυτά! Είναι το νέο επαναστατικό επιστημονικό πόνημα των Βρετανών, που έρχεται να δώσει την τελειωτική απάντηση στο καλά φυλαγμένο μυστήριο της φύσης για το πώς πηδάνε τα πουλιά, και ειδικά η στρουθοκάμηλος.

Είναι αλήθεια, απ’ όσο δείχνει τουλάχιστον η εμπειρία, ότι οι τέχνες και τα γράμματα παίρνουν τα πάνω τους σε περιόδους κρίσης. Κάτι συμβαίνει στο μυαλό των ανθρώπων και αρχίζουν να οργάζονται και να γεννάνε ιδέες, ιστορίες και παιδιά. Έχουμε το προηγούμενο της Βαϊμάρης, έχουμε και την περίοδο της κατοχής. Και τώρα έχουμε την περίοδο της κρίσης και της αυξανόμενης ανέχειας. Όπως όλα δείχνουν, φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στη μαλθακότητα των καιρών και τη μαλθακότητα του πνεύματος, στη λειτουργία του εντέρου και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Όταν το αίμα κάθεται όλη την ώρα στο στομάχι για να χωνέψει την τροφή, μάλλον θα εξασθενεί και θα βαριέται να πάρει τον ανηφορικό δρόμο προς τον εγκέφαλο. Όταν όμως το στομάχι μένει αδειανό, απελευθερώνονται φαίνεται, οι δυνάμεις που το κρατούνε δεσμευμένο, με αποτέλεσμα, αυτό να βρίσκει ανενόχλητο το δρόμο του για τον εγκέφαλο, να τον γονιμοποιεί και να γεννάει.

Πολλά μυστήρια και ανατροπές συνάντησε το 2011 στην ετήσια πορεία του. Ήταν η περίφημη ανακοίνωση της ΝΑΣΑ για την πιθανότητα ύπαρξης ζωής σε δύσκολα περιβάλλοντα και εξ αυτού σε άλλους πλανήτες, ήταν η ανακοίνωση ότι το φως μπορεί και κάπου κάπου ν’ αφηνιάζει (κακόμοιρε Αϊνστάιν, εσύ που τόθελες καθηλωμένο σε μια μόνιμη βαρετή ταχύτητα), ήταν και η πιθανότητα να μας έχει κάνει επιτέλους τη χάρη ο Θεός να μας δείξει το πρόσωπό του, όχι στους ουράνιους καθρέφτες, αλλά στο φευγαλέο ίχνος, στην πτυχή μιας ασήμαντης και μικροσκοπικής διακύμανσης στον υπόγειο σωλήνα του CERN.

Παρ’ όλα αυτά τίποτε δεν μπορεί να σταθεί μπροστά και να συγκριθεί με την επίλυση του μυστηρίου της στύσης της στρουθοκαμήλου. Τώρα η ανθρωπότητα μπορεί επιτέλους να γυρίσει απ’ την άλλη πλευρά, να νανουριστεί από την παραμυθία της επιστήμης και ήσυχα ήσυχα να κοιμηθεί.

Η δυσάρεστη θέση της Γερμανίας από ενδεχόμενη διάλυση της ΕΖ

Η πολιτική της Γερμανίας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια όχι μόνο στην έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, αλλά και ολόκληρης της περιφέρειας των PIIGS και όχι μόνο. Ως τα τώρα δεν έχω δει κανένα να δικαιολογεί την πολιτική αυτή με κάποια αξιόπιστη μελέτη, ή ευλογοφανή δικαιολόγηση. Αν όλα αυτά γίνονται υποτίθεται για να ευχαριστηθούν οι αγορές, τα ταμπλό των χρηματιστηρίων μαρτυρούν ότι ο κόπος είναι εντελώς άδικος.

Αν υποτεθεί ότι η περιφέρεια θα χάσει από μια έξοδο από την ΕΖ, γιατί θα πρέπει η Γερμανία να βγει κερδισμένη; Διότι, αν δεν προσδοκά σε κέρδος, γιατί να ακολουθεί αυτή την τακτική;

Έχουν γραφτεί πολλές μελλοντολογίες ότι μια αποκόλληση του Νότου θα ισχυροποιήσει το νέο Γερμανικό μάρκο που θα προκύψει και ότι το γεγονός αυτό σταδιακά θα καταργήσει το μοναδικό πλεονέκτημα της Γερμανίας, που είναι το αξιοζήλευτο εμπορικό της πλεόνασμα. Η άποψη αυτή φαίνεται λογική και συμφωνώ.

Αν σπάσει κανείς τα εμπορικά πλεονάσματα της Γερμανίας σε ζώνες χωρών θα παρατηρήσει ότι αυτά προέρχονται αποκλειστικά από τις χώρες των PIIGS, όπως φαίνεται ανάγλυφα στο παρακάτω διάγραμμα, και ότι αυτά με την καθιέρωση του ευρώ έβαιναν συνεχώς αυξανόμενα. Ο μηχανισμός είναι απλός. Η Γερμανία δάνειζε κατά κόρον ώστε η περιφέρεια να καταναλώνει τα προϊόντα της.

Αλλά δεν ήταν αυτός ο μόνος τρόπος. Η Γερμανία χρησιμοποιούσε και αήθεις πρακτικές, κάθε άλλο ταιριαστές με την εικόνα της αμέμπτου Μαρίας που θέλει να παρουσιάζει. Και η πρακτική αυτή, που γινόταν κατ’ εξακολούθηση, προωθείτο όχι μόνο στην Ελλάδα με εταιρίες όπως Μαν, Ζήμενς, Φέροσταλ κλπ, αλλά και στις ΗΠΑ, και πρόσφατα μάθαμε και στην Αργεντινή. Η είδηση είναι από τους χθεσινούς ΝΥΤ,

«...Shell companies, Swiss bank accounts, double-crossing middlemen and cash being smuggled across borders were all part of a decade-long bribery scheme aimed at helping Siemens, the German industrial giant, secure a $1 billion contract to produce national identity cards for Argentina, the Justice Department said Tuesday...»

κατά την οποία οκτώ πρώην στελέχη της Ζήμενς κατηγορούνται για δωροδοκία $100 εκατομμυρίων σε Αργεντινούς αξιωματούχους.

Το πώς το ευρώ εκτόξευσε τα γερμανικά εμπορικά πλεονάσματα με το Νότο, μας το εξηγεί και πρόσφατο άρθρο στο Foreign Affairs, όπου ανάμεσα στο 2000 και 2007 το πλεόνασμα πήγε από 46,5 δις ευρώ στα 126,5 δις ευρώ. Συγκεκριμένα το πλεόνασμα σε σχέση με την Ελλάδα, για το ίδιο διάστημα μεγάλωσε από 3 δις στα 5,5 δις. με την Ιταλία από 9,6 δις στα 19,6 δις, με την Ισπανία, σχεδόν τριπλασιάστηκε, από 11 δις στα 27,2 δις, ενώ με την Πορτογαλία τετραπλασιάστηκε, από το 1 δις στα 4,2 δις.

Ενώ στο εσωτερικό της Γερμανίας, από το 2001 ως το 2009 η κατανάλωση έπεσε από το 78,5% του ΑΕΠ στο 74,5% του ΑΕΠ.

Αν λοιπόν διαλυθεί η ΕΖ, ή η Γερμανία αποχωρήσει μονομερώς, από πού θα αντλεί τα πολύτιμά της πλεονάσματα; Η απάντηση είναι από τον υπόλοιπο κόσμο, δηλαδή από την Κίνα και τις ΗΠΑ, διότι πέραν αυτών δεν υπάρχει υπόλοιπος κόσμος.

Αμ δε! Η Γερμανία διατηρεί εμπορικά ελλείμματα με την Κίνα, καθώς και με την υπόλοιπη Ασία, τα οποία για κακή της τύχη βαίνουν συνεχώς αυξανόμενα, όπως φαίνεται στο επόμενο διάγραμμα. Ενδεικτικά για το 2007 το έλλειμμα με την Κίνα ήταν γύρω στα 25 δις, το οποίο προς το παρόν υπερκαλύπτεται από το εμπορικό πλεόνασμα με τα άλλα PIIGS. Το τι θα συμβεί στη Γερμανία όταν χάσει τα PIIGS, δεν χρειάζεται πολύ σκέψη...

Από την άλλη μεριά η Γερμανία διατηρεί κάποιο εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ, αλλά είναι πολύ μικρό, της τάξης των $3-$4 δις, ποσό που πάλι δεν αντισταθμίζει τα PIIGS.

Βάσει λοιπόν των ανωτέρω, η θέση της Γερμανίας εκτός της ΕΖ είναι αρκετά επισφαλής ώστε να την επιδιώκει συνειδητά. Εκτός κι αν υπάρχει κάτι άλλο, που παραμένει προς το παρόν κρυφό.

Τύπωμα και Πληθωρισμός: Όχι πάντα σε αναλογία

Η εναντίωση που προβάλει το κλαμπ του Βερολίνου στην προοπτική καταφυγής σε ένα quantative easing, αγγλοσαξονικού τύπου, και δη αμερικανικού, είναι ότι η προσφορά μιας μεγάλης ποσότητας χρήματος στην αγορά θα προκαλέσει εκτίναξη του πληθωρισμού. Αυτό άλλωστε λένε η λογική και τα οικονομικά textbooks.

Θα μπορούσε, όμως πρώτα να κοιτάξει κατά την αντιπέρα όχθη του Ατλαντικού, και να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι την πορεία του αμερικανικού πληθωρισμού, μετά το τύπωμα ποσότητας χρήματος ίσης με περίπου 3 τρις. Ανέβηκε ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ; Όχι. Κινδυνεύει να πλημμυρίσει η Αμερική; Η απάντηση είναι και πάλι όχι.

Ιδού και το παρακάτω διάγραμμα, το οποίο δείχνει την χρονική εξέλιξη της ποσότητας χρήματος στην οικονομία (κόκκινη καμπύλη), η οποία είναι ανοδική και με μεγάλη μάλιστα κλίση, ενώ η μπλε καμπύλη απεικονίζει τη χρονική εξέλιξη της μέσης τιμής της συναλλαγματικής ισοτιμίας (Trade Weighted Index), η πορεία της οποίας δεν φαίνεται να έχει επηρεαστεί από την κρίση. Η αντίστοιχη χρονική περίοδος είναι η γκριζαρισμένη περιοχή.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Η εξήγηση που δίνεται, δείτε για παράδειγμα εδώ, είναι ότι το χρήμα αυτό δίνεται στις τράπεζες κατά κύριο λόγο για να ισοσκελίσουν τα βιβλία τους, και δεν είναι χρήμα το οποίο κυκλοφορεί στην αγορά. Άλλωστε, οι περισσότεροι είναι εξ ίσου χρεωμένοι μέχρι τ’ αυτιά και στη φάση αυτή το τελευταίο που θα ήθελαν, θα ήταν ένας νέος δανεισμός.

Τι θα γίνει όμως στο μετέπειτα της κρίσης, όταν το χρήμα αυτό θα αρχίζει να κυκλοφορεί; Τότε, θα υπάρξει πρόβλημα και η FED θα πρέπει να το ξαναμαζέψει. Πώς; Φαντάζομαι, με κάποιο τρόπο αυξάνοντας τα επιτόκια. Αλλά, ακόμα κι αν δεν είναι έτσι, όλο και θα υπάρχουν μηχανισμοί συμμαζέματος.

Το δίδαγμα αυτού του ποστ, είναι ότι η δικαιολογία του πληθωρισμού που προβάλει η Μέρκελ και συμμερίζεται η ΕΚΤ δεν πολυστέκεται. Εκ του παραδείγματος, φυσικά...

Υ.Γ. Τώρα ειδα, 14/2, στους ΝΥΤ οτι τα ιδια γραφει και ο Krugman.

Η θηλιά του σκληρού νομίσματος

Όταν μια χώρα αναγκάζεται να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της, έχει στη διάθεσή της, τυπικά δυο δρόμους: αυτόν της εσωτερικής υποτίμησης κι αυτόν της νομισματικής υποτίμησης. Όταν δεν μπορεί να κάνει το δεύτερο, όπως η Ελλάδα λόγω ευρώ, και η Αργεντινή, μια δεκαετία πρωτύτερα λόγω ενός πέσο, δεμένου σφιχτά στο δολάριο, τότε κάνει το πρώτο.

Η Ισλανδία και η Λετονία αποτελούν δυο διακριτά παραδείγματα χωρών οι οποίες ευρισκόμενες στη δίνη της κρίσης την ίδια περίπου εποχή, αποφάσισαν να την αντιμετωπίσουν η κάθε μια με το δικό της διαφορετικό τρόπο. Αν και αμφότερες είχαν την ελευθερία ενός δικού τους νομίσματος για να υποτιμήσουν, εν τούτοις μόνο η Ισλανδία το έπραξε, ενώ η Λετονία προτίμησε να κρατήσει ανέγγιχτη τη συναλλαγματική ισοτιμία του νομίσματός της ως προς το ευρώ, (καθ’ ότι προσβλέπει πεισματικά στο 2014 για την είσοδό της στην ΟΝΕ), και να προβεί στη λεγόμενη «εσωτερική υποτίμηση», όρος βέβαια, καθαρά ευφημιστικός, όπως και τόσοι άλλοι άλλωστε που εφευρίσκει ο σύγχρονος καπιταλισμός για να σκεπάζει τις βρωμιές του, μιας και η «εσωτερική υποτίμηση» δεν είναι άλλη από την ανεπίστρεπτη εσωτερική κοινωνική καταστροφή, η οποία μεταφράζεται σε υψηλή ανεργία, εξευτελιστικούς μισθούς, διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών και άλλα τινά, για τα οποία άλλωστε, έχουμε ιδία πείρα.

Ας υποθέσουμε ότι αυτοί που χαράσσουν τις πολιτικές έχουν αγαθές προθέσεις, και ότι η επιλογή τους, της ανάκτησης της ανταγωνιστικότητας δια της «εσωτερικής υποτίμησης» γίνεται για λόγους μεγιστοποίησης του οφέλους, στο μικρότερο χρονικό διάστημα. Επειδή, όλες οι προβλέψεις στα οικονομικά γίνονται πάντοτε εκ των υστέρων, ως αποτίμηση δηλαδή των γεγονότων που έχουν ήδη συμβεί, ας δούμε λοιπόν κι εμείς εκ των υστέρων κατά πόσον η μέθοδος αυτή έφερε τους πολυαναμενόμενους καρπούς.

Η Αργεντινή ως το πιο τρανταχτό παράδειγμα, με πολλές ομοιότητες σε σχέση με την Ελλάδα, έφτασε στη χρεοκοπία αφού έζησε κι αυτή για μια δεκαετία συντροφιά μ’ ένα σκληρό νόμισμα, το οποίο όλο αυτό το διάστημα τής ροκάνισε όση ανταγωνιστικότητα της είχε απομείνει, τής αύξησε τα εσωτερικά και εμπορικά ελλείμματα, κι ανάγκασε τις επιχειρήσεις της να μεταναστεύσουν στη γειτονική Παραγουάη. Όταν τον Δεκέμβρη του 2001, η Αργεντινή χρεοκόπησε και αποδεσμεύτηκε απ’ το δολάριο, η πορεία της οικονομίας της άρχισε ήδη από το πρώτο μισό του 2002 να παίρνει την ανιούσα, πορεία η οποία κρατήθηκε σταθερά ανοδική μέχρι σήμερα.

Η Ισλανδία, σε αντιπαράθεση με τη Λετονία, τόσο στο οικονομικό όσο και το κοινωνικό πεδίο, βγαίνει για πολλούς λόγους κερδισμένη, καθ’ ότι οι Ισλανδοί με το δικό τους νόμισμα εν είδη αμορτισέρ, βίωσαν την κρίση πολύ πιο μαλακά. Συγκεκριμένα, η μέγιστη πτώση του Ισλανδικού ΑΕΠ, που έλαβε χώρα ανάμεσα στο τρίτο τρίμηνο του 2008 και στο δεύτερο τρίμηνο του 2010, ήταν στο 13,5%, ενώ το ΑΕΠ της Λετονίας, ανάμεσα στο τελευταίο τρίμηνο του 2007 και το αντίστοιχο του 2009, καταποντίστηκε κατά 25,1%, το μεγαλύτερο ποτέ στην ιστορία. Αν η ανεργία στην Ισλανδία τη διετία 2009-2010 έπαιξε γύρω στο 8%, στη Λετονία τα αντίστοιχα επίσημα νούμερα για το ίδιο διάστημα ήταν κοντά στο 20% Επιπλέον, σε σχέση με τη διατήρηση του κοινωνικού κράτους, ακόμα και το ίδιο το ΔΝΤ παραδέχτηκε ότι η Ισλανδία κατόρθωσε να το περάσει μέσα από τον κυκλώνα της κρίσης αλώβητο, σε αντίθεση με τη Λετονία, αλλά και τις υπόλοιπες Βαλτικές, που το έκαναν σμπαράλια. Για να μην μιλήσουμε και για την απαράμιλλη αιμορραγία ανθρώπινου δυναμικού λόγω μετανάστευσης, που πλήττει για τόσες συνεχόμενες χρονιές τη Λετονία.

Στην έξοδο του 2011, αμφότερες οι οικονομίες δείχνουν λίγο πολύ τα ίδια σημάδια ανάκαμψης, αλλά με κόστος πολύ διαφορετικό για το ίδιο ας πούμε αποτέλεσμα. Ένα κόστος, το οποίο εν τέλει δεν μπορεί να αγνοηθεί αν θέλουμε να προδικάσουμε την εξέλιξη που θα έχουν οι δυο αυτές χώρες μελλοντικά.

Κι ένα τελευταίο, πρόσφατο πάλι παράδειγμα έρχεται από τη σύγκριση της Ιταλίας με τη Μ. Βρετανία. Η Ιταλία, σαν μέλος της ΟΝΕ, δεν μπορεί να προβεί σε νομισματική υποτίμηση, ενώ η Μ. Βρετανία μπορεί. Η Ιταλία με σαφώς μικρότερο έλλειμμα και χρέος βρίσκεται στα όρια αποκλεισμού από τις αγορές, ενώ η Μ. Βρετανία με την υποτίμηση της λίρας κατά περίπου 15% συνεχίζει ν’ απολαμβάνει το τριπλό της ΑΑΑ, χωρίς προς το παρόν να ενοχλείται από κάποιο δύστροπο οίκο. Τουναντίον, η Ιταλία αναγκάζεται να προβεί σε «εσωτερική υποτίμηση», λαμβάνοντας μέτρα, τέτοια που κάνουν ακόμα και την ίδια την Υπουργό Φορνέρο που τα εισήγαγε, να ξεσπάσει σε λυγμούς, χαλώντας έτσι με τα πικρά της δάκρυα το μέχρι πρότινος ωραίο πρόσωπο της Ιταλίας.

Όταν η Μέρκελ συνάντησε τον Πτολεμαίο

Όπως άλλωστε αναμενόταν, η Δευτέρα ξημέρωσε σκοτεινή, μιας και ο Ήλιος αρνήθηκε να προβάλει πάνω από τις αγορές. Το ευρώ έσκυψε ακόμα παραπάνω το κεφάλι, οι μετοχές συνέχισαν να πέφτουν, τα ιταλικά και ισπανικά ομόλογα συνέχισαν να αυξάνουν τις αποδόσεις τους στο πάνω από 7%. Όλα δηλαδή, στην ίδια ακάθεκτη τροχιά του «πριν». Της ανοησίας, της προχειρότητας, και των μεταφυσικών προσδοκιών.

Και πώς να μην είναι;

«Κατά το Spiegel, (όπως αναφέρει η Ελευθεροτυπία), η συμφωνία των 17 μελών της ευρωζώνης και των 9 μη μελών της, για την προώθηση μιας βαθύτερης δημοσιονομικής ενοποίησης, προσκρούει σε ορισμένα θεσμικά και νομικά εμπόδια. Κατά το σκεπτικό των ευρωπαϊκών νομικών υπηρεσιών, το οποίο επικαλείται το δημοσίευμα, η ρύθμιση της λειτουργίας της νομισματικής ένωσης προβλέπεται αναλυτικά στη συνθήκη της Λισσαβόνας, επομένως οι αναθεωρήσεις αυτών των ρυθμίσεων θα πρέπει να γίνουν εντός του ίδιου νομικού πλαισίου και με διαδικασίες που απαιτούν ομοφωνία. Το μόνο που μπορεί να γίνει με ασφάλεια, είναι μια «πολιτική δήλωση προθέσεων» η οποία όμως δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα ενώ μπορεί να ανακληθεί από μια επόμενη κυβέρνηση της χώρας που αρχικά την είχε συνυπογράψει».

Αλλά, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι η επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων για όσους παραβιάζουν τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, μπορεί να αποκτήσει με κάποιο κόλπο δεσμευτική νομική ισχύ, από πού βγαίνει ότι αυτοί θα επιφέρουν και σύγκλιση των οικονομιών των χωρών που θα περνάνε με άριστα τις εξετάσεις, όπως ρητορεύει θριαμβολογώντας ο Σαρκοζ-ίκος;

Από την προηγούμενη πεποίθηση ότι το κοινό νόμισμα θα δρούσε σαν συγκολλητής οικονομιών, περάσαμε στη χθεσινή, εξίσου φρούδα με την προηγούμενη θέση, ότι τώρα τη θέση του συγκολλητή θα την πάρει όχι ένα οικονομικό ή πολιτικό μέτρο, αλλά ένα Νομικό(!).

Αυξάνουν οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί την αναταγωνιστικότητα; Δεν νομίζω. Το μόνο που κάνουν είναι να ασκούν μεγάλη πίεση στην εργασία. Αν αυτό τίθεται σαν κύρια προϋπόθεση για αύξηση της ανταγωνιστικότητας, τότε η Ζιμπάμπουε θα έπρεπε να ήταν η πλέον ανταγωνιστική.

Αυξάνουν τη σύγκλιση; Είναι δυνατόν να αυξηθεί η σύγκλιση αποκλινουσών οικονομιών όταν σαν προϋπόθεση σύγκλισης τίθεται η μεγαλύτερη απόκλιση, μέσω της επιταγής της καθολικής αύξησης της ανταγωνιστικότητας; Είναι σαν να απαιτείς από αυτούς που μένουν πίσω σε ένα αγώνα δρόμου, να προφτάσουν τους προπορευόμενους, όταν το γενικό πρόσταγμα συνίσταται στο όλοι να τρέχουν γρηγορότερα. Είναι φανερό ότι το χάσμα αντί να κλείνει θα επιτείνεται.

Θα μου πείτε γιατί τόσο μεγάλη πρεμούρα για μείωση των ελλειμμάτων; Μα γιατί έτσι ελαττώνεται η ανάγκη εξωτερικού δανεισμού. Αυτό είναι σωστό. Αλλά μειώνοντας την πιθανότητα συσσώρευσης νέου χρέους, μειώνεται ταυτόχρονα και η πιθανότητα εξόφλησης του παλαιού, τουλάχιστον στο βραχυπρόθεσμο. Είναι όμως το βραχυπρόθεσμο, αυτό που ρίχνει τη σκιά του στο μεσο-μακροπρόθεσμο και είναι αυτό που αυξάνει την πιθανότητα το «μεσο-μακροπρόθεσμο διάστημα να μην προκάνει ποτέ του να εμφανιστεί στο χρονικό ορίζοντα.

Όλη αυτή η ιστορία, του σταδιακού μπαλώματος, το φόρτωμα με μπάλωμα πάνω στο μπάλωμα, μιας κατ’ αρχήν δομικής παθογένειας, μού φέρνει στο νου τους κύκλους και επίκυκλους του Πτολεμαίου, ο οποίος έχτισε το πιο τερατόμορφο σχήμα προσομοίωσης του πλανητικού μας συστήματος στην ιστορία, μόνο και μόνο για να μην τολμήσει να σκεφτεί ότι η Γη μπορεί και να κουνιέται.

Το αδιέξοδο της Ευρωζώνης

Η ευρωζώνη υπό την παρούσα της μορφή είναι καταδικασμένη να διαλυθεί. Κανείς πλέον δεν το αμφισβητεί, ακόμα και η ίδια η Μέρκελ, η διαφορά με τους υπόλοιπους, όσον αφορά στην αποτροπή της διάλυσης βρίσκεται απλά στο βηματισμό, στο ρυθμό δηλαδή με τον οποίο θεωρούν οι μεν και η δε ότι πρέπει να προχωρήσουν οι αλλαγές, όπως η μετατροπή της ΕΚΤ σε τελευταίο καταφύγιο δανεισμού και η έκδοση κοινού ευρωομολόγου.

Αλλά και πάλι, ούτε αυτά πρόκειται εντέλει από μόνα τους να τελεσφορήσουν, μιας και γίνεται πλέον ορατό το οξύμωρο του εγχειρήματος, δηλαδή η ύπαρξη κοινού νομίσματος, ορφανού όμως από το κράτος που το εκδίδει. Το τύπωμα χρήματος από την ΕΚΤ και το ευρωομόλογο είναι σε τελευταία ανάλυση κινήσεις που σπρώχνουν τη μπάλα λιγάκι μακρύτερα απ’ ότι οι προηγούμενες αποφάσεις περί EFSF και περί αγοράς περιορισμένης ποσότητας ομολόγων από την ΕΚΤ. Όσον αφορά στο τελευταίο, η λέξη περιορισμένη μάλλον αδικεί την ποσότητα, η οποία στην πραγματικότητα υπερβαίνει τα 400 δις.

πηγή:spiegel

Ουσιαστικά η ΕΚΤ κάνει ήδη στα μουλωχτά αυτό που της ζητείται να κάνει στα φανερά. Να αγοράζει δηλαδή ομόλογα επιτιθέμενων χωρών. Και, θα συνεχίσει να το κάνει ακάθεκτη, μόνο που επειδή πιάστηκε στα πράσα, αυτό συζητείται να γίνεται μέσω ενός άλλου σχήματος πλέον, που θα περιλαμβάνει και το ΔΝΤ, δηλαδή αντί η ΕΚΤ να δανείζει απευθείας, θα στέλνει τα χρήματα με το ένα εισιτήριο στο ΔΝΤ στην άλλη μεριά του ατλαντικού, και με το ίδιο αεροπλάνο αυτά θα επιστρέφουν στη Φρανκφούρτη, τάχατες σαν δανεικά. Βέβαια όλοι γνωρίζουν την κοροϊδία. Ομοίως, και αυτοί που την επινόησαν γνωρίζουν πολύ καλά ότι κι όλοι οι υπόλοιποι γνωρίζουν, αλλά, τι να κάνουμε, αυτό είναι το επίπεδο της πολιτικής σήμερα, πολιτική που ούτε ένα πρόσχημα σοβαροφάνειας δεν μπορεί να κρατήσει.

Η μπάλα σπρώχνεται μεν λίγο μακρύτερα, απέχει όμως πολύ ακόμα από το τέρμα. Για να μπορέσει να διατηρηθεί το μαγαζί ΕΖ, οι ιθύνοντες αντιλαμβάνονται σιγά σιγά ότι το πολυκατάστημα αυτό, από shop-in-shop που είναι τώρα, θα πρέπει να συγχωνευτεί σε ένα ενιαίο megashop, με κοινά βιβλία και κοινό λογιστήριο, δηλαδή κοινό Υπουργείο Οικονομικών και κοινή διακυβέρνηση.

Όλα αυτά εκ των υστέρων φυσικά, ενώ κανονικά, αν μπορούσαν να διαβάζουν το παρελθόν και την ιστορία, η πορεία του εγχειρήματος του κοινού νομίσματος θα μπορούσε να προβλεφτεί εκ των προτέρων. Εκ των πολύ-προτέρων, μάλιστα.

Και τούτο, διότι είχε προϋπάρξει ήδη από το 1979 ο μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών, (Exchange Rate Mechanism), ο οποίος μη καταφέρνοντας να επιβιώσει, διαλύθηκε άδοξα το 1993. Από τον Σεπτέμβριο του 1992 ήδη, η βρετανική λίρα ήταν έξω. Η ιταλική λίρα αποχαιρέτησε τον μηχανισμό τον ίδιο μήνα και τον Νοέμβριο, η ισπανική πεσέτα και το πορτογαλικό εσκούδο τράβηξαν μια υποτίμηση κατά 6%. Τον Ιανουάριο του 1993 η ιρλανδική λίρα υποτιμήθηκε κι αυτή κατά 10%, ενώ τον Μάη πεσέτα και εσκούδο έκαναν το ίδιο. Όπως και τότε, έτσι και τώρα, ήταν οι ίδιες αυτές χώρες που δεν κατάφεραν ν’ αντέξουν τον στενό κορσέ ενός κοινού νομίσματος με τη Γερμανία. Κι όμως στα σαράντα από τον θάνατο του ERM, έβγαινε στον αέρα η συνθήκη του Μάαστριχτ για να κάνει τα ίδια ακριβώς πράγματα και να επαναλάβει τα ίδια ακριβώς λάθη.

Προχωρώντας λοιπόν η Ευρώπη σε ένα δρόμο στρωμένο με λάθη και μεταφυσικές προσδοκίες, ότι κάνοντας τα ίδια μπορεί να προκύψει κάτι το διαφορετικό, φτάνει στη μόνη λύση που θα μπορούσε να τη διασώσει σαν κοινή οντότητα, δηλαδή στη δημιουργία κάποιου μορφώματος, αντίστοιχου των Ην. Πολιτειών της Αμερικής. Είναι αυτό εφικτό; Κατά τη γνώμη μου όχι. Αν ο Τεξανός αισθάνεται πάνω απ’ όλα αμερικανός, ο Γάλλος, ο Γερμανός, ή ο Έλληνας, ποτέ, (τουλάχιστον στο ορατό μέλλον) δεν θα βάλει την ευρωπαϊκή του ταυτότητα πάνω από την εθνική. Ποτέ του δεν θα σταθεί με κατάνυξη κάτω από μια κοινή ευρωπαϊκή σημαία, ούτε οι Βρυξέλλες ποτέ θα γίνουν το αντίστοιχο της Ουάσινγκτον. Δεν χρειάζεται να πάμε μακρύτερα, νομίζω ότι όλοι αντιλαμβανόμαστε το ανέφικτο του εγχειρήματος, μιας και η έννοια ευρωπαϊκή ταυτότητα, αν επινοηθεί θα είναι κάτι το εμβόλιμο και τεχνητό, αποτέλεσμα επιβολής με το στανιό κάποιου πράγματος που δεν υφίσταται. Αυτό που συνέχει την Ευρώπη είναι οι πόλεμοι που διεξήχθησαν στους κόλπους της, παρά τα κοινά της επιτεύγματα. Και για να μετέχεις, για να γίνεις πολίτης ενός ενιαίου κράτους θα πρέπει να το αισθάνεσαι. Να αισθάνεσαι για πρωτεύουσα τις Βρυξέλες, παρά το Παρίσι, τις Βρυξέλες, παρά την Αθήνα ή τη Μαδρίτη. Αλλιώς δεν συναινείς, δεν συμμορφώνεσαι, δεν παραδίδεις κυριαρχία, κι αποχωρείς.

Νομίζω, ότι αυτό που εικάζεται τώρα ότι αποτελεί την τελική λύση για να παραμείνει η ΕΖ ενιαία οντότητα, θα είναι απλά το σημείο διάλυσής της. Όχι αύριο, ούτε μεθαύριο. Αλλά σίγουρα παραμεθαύριο.