Ο Λοβέρδος κανίβαλος

Ας πούμε ότι μια εταιρία στα πλαίσια υλοποίησης κάποιου καινοτομικού προγράμματος, σάς ανακοινώνει ότι εφ’ εξής θα αποσπά κάθε μήνα από τον μισθό ή τον τραπεζικό σας λογαριασμό, ας πούμε 100 ευρώ. Φυσικά σάς δίνει το δικαίωμα εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος να αποποιηθείτε τής προσφοράς εγγράφως. Πώς θα σάς φαινόταν αυτή η επιχειρηματική κίνηση; Χυδαία; Εξοργιστική; Πούστικη; Μάλλον κάτι χειρότερο απ’ αυτά. Έχετε καμιά αμφιβολία ότι η εταιρία αυτή θα θησαύριζε; Απολύτως καμία!

Θυμάστε επίσης, πριν κάμποσους μήνες, που οι φωστήρες της Ευρώπης είχαν την φαεινή ιδέα, η όποια τυχαία χώρα της ευρωζώνης που θα έπεφτε έξω στα οικονομικά της, να αποβαλλόταν αυτομάτως από την ευρωζώνη, εκτός και αν κάποιες άλλες αποφάσιζαν ειδικά ότι θα έπρεπε να παραμείνει; Πώς σας είχε φανεί κι αυτή η ιδέα; Αλήτικη; Κάπως έτσι.

Κανένα από τα δυο παραπάνω παραδείγματα-ιδέες δεν περπάτησε, κι ο λόγος μάλλον ήταν ότι ερχόταν σε αντίθεση με εδραιωμένους δικαιικούς και ηθικούς κανόνες της νεωτερικότητας.

Μήπως τώρα, μετά από αυτή την εισαγωγή, η περί οργάνων ιδέα του Λοβέρδου εμπίπτει σ’ αυτή την ίδια ανήθικη λογική; Δλδ, το να σε υποχρεώνει να εκχωρήσεις κάτι που σου ανήκει, εκτός κι αν προλάβεις και το αρνηθείς; Κι αν εν τω μεταξύ δεν προλάβεις ν’ αρνηθείς; Αυτό θα θεωρηθεί αυτόματα συναίνεση;

Ο νόμος του κατάπτυστου Λοβέρδου πέρα από τις όποιες μικρόνοοες συγκυριακές σκοπιμότητες θέλει να εξυπηρετήσει, αποτελεί δείγμα ακραίου ολοκληρωτισμού και επιβολής κυριαρχίας του κράτους στο ίδιο το σώμα, όχι το κοινωνικό όπως χρόνια τώρα άλλωστε πράττει, αλλά στο σάρκινο, και μάλιστα σε εποχές όπου το λιβανιστήρι στα ανθρώπινα δικαιώματα πάει σύννεφο.

Αλλά ας πάμε κι ένα βήμα παραπέρα। Τι θέλει να επιτύχει ένας υπουργος υγείας, ο οποίος έχει αναλάβει να εξασφαλίσει πόρους για τη συνέχιση της λειτουργίας του δημόσιου συστήματος υγείας, με το νόμο αυτό; Μα να βρει καινούργιους πόρους! Κι από πού θα προέλθουν αυτοί; Μα, από το εμπόριο ανθρωπίνων οργάνων που με το έτσι θέλω θα αποσπά από τον καθένα μας! Κέρδη καθαρά, χωρίς να αποδίδει τουλάχιστον κάποιο ποσοστό στους κληρονόμους. Οι θάνατοι στην Ελλάδα ετησίως ανέρχονται στους 100,000 περίπου, δηλαδή κάθε χρόνο θα διατίθενται στην αγορά 100,000 καρδιές, 100,000 συκώτια, 100,000 μεταμοσχεύσιμα πέη και 200,000 νεφρά. Πόση να είναι άραγε η ζήτηση; Δειγματοληπτικά, αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 1000 νεφροπαθείς οι οποίοι περιμένουν να βρεθεί κάποιο μόσχευμα. Αν ικανοποιηθούν αυτοί, άντε και άλλοι τόσοι, τι πρόκειται να τα κάνετε κ. Λοβέρδε τα υπόλοιπα 198,000 νεφρά;

Θα τα εξάγετε, θα τα στείλετε στη χωματερή ή θα τα κάνετε κονσέρβα και θα τα διοχετεύσετε στην αγορά, στα ράφια των supermarkets;

Διότι κ. Λοβέρδε, οφείλετε να γνωρίζετε ότι μια κανιβαλική εξουσία επιβιώνει καλύτερα κάνοντας και τους πολίτες, κατ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν αυτής, κανιβάλους. Και είμαι απόλυτα σίγουρη ότι, όπως τελευταία είθισται, θα μπλέξετε και πάλι την κοινή γνώμη με το κατά πόσον είναι ή δεν είναι ο νόμος σας ανθρωπιστικός. Και μάλιστα πριν προλάβουμε ακόμα να αποφανθούμε περί της «ανθρωπιστικότητας» της επέμβασης στη Λιβύη...

Και κάτι τελευταίο: Επειδή είχα προβλέψει ήδη από το περασμένο καλοκαίρι, ότι ο καπιταλισμός στη σημερινή συγκυρία, θα μπορούσε να ξεφύγει μόνο με καινούργιες και ευφάνταστες, όσο και αδίστακτες, αγορές, κι ότι μέσα σ’ αυτές θα περιλαμβανόταν και η «Νέα Αγορά Ανθρώπων», προτίθεμαι να ζητήσω τα πνευματικά δικαιώματα που μού αναλογούν, δηλαδή γύρω στο 1 δις ευρώ, όσος είναι ο ετήσιος τζίρος του εμπορίου μοσχευμάτων.

ΥΓ Κι εδώ η γνώμη του e-lawyer

Η Ευρώπη χρειάζεται ελάφρυνση του χρέους, κι όχι δεκαετίες λιτότητας

Από τον Guardian 28/3

της Heather Stewart (Mετάφραση Αρ. Αλαβάνου)

Από το Ντόνεγκαλ στο Αλγκάρβε μέχρι τους δρόμους της Αθήνας, οι ψηφοφόροι της ευρωπαϊκής “περιφέρειας”, όπως απορριπτικά την αποκαλούν οι οικονομολόγοι, συνειδητοποιούν σιγά-σιγά μια απογοητευτική αλήθεια – βρίσκονται αντιμέτωποι με χρόνια λιτότητας, και οι περικοπές στους μισθούς, η απώλεια θέσεων εργασίας και η κατεδάφιση των κοινωνικών υπηρεσιών δεν θα τους απαλλάξουν από την οικονομική κρίση. Στην πραγματικότητα, όλα αυτά τα μέτρα, οδηγώντας τις οικονομίες τους σε ακόμη πιο βαθιά ύφεση, κάνουν τα πράγματα χειρότερα. Τα βάσανα θα φέρουν ακόμη μεγαλύτερα βάσανα. Ο Πολ Κρούγκμαν, ο νομπελίστας Αμερικανός οικονομολόγος, αποκαλεί αυτή την κατάσταση “αυταπάτη της λιτότητας”. Όπως είπε ο Εντ Μίλιμπαντ, την περασμένη εβδομάδα, σχετικά με τις πολιτικές λιτότητας της κυβέρνησης συνασπισμού: “Είναι οδυνηρές, αλλά δεν έχουν αποτέλεσμα”. Οι Ιρλανδοί θα μπορούσαν να συμφωνήσουν μ' αυτό –το Δουβλίνο έχει επαινεθεί ευρέως για τις δρακόντειες περικοπές δαπανών, αλλά τα τελευταία επίσημα στοιχεία , τα οποία δόθηκαν στη δημοσιότητα την Πέμπτη, έδειξαν ότι η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση επί τρία χρόνια. Η εγχώρια ζήτηση είναι κατά 27% χαμηλότερη από την εποχή της ακμής του Κέλτικου Τίγρη, οι επενδύσεις έχουν μειωθεί κατά 60%, οι εξαγωγές πέφτουν και όπως θα μπορούσε να πει κάθε ιδιοκτήτης σπιτιού που ζορίζεται οικονομικά, όταν το εισόδημα συρρικνώνεται, είναι πιο δύσκολο να εξυπηρετείς τα χρέη σου.

Η “παγίδα του χρέους” είναι γνωστή κατάσταση στους αγωνιστές που παλεύουν χρόνια για την παραγραφή των χρεών της Αφρικής, ύψους πολλών δισεκατομμυρίων λιρών, προς τη Δύση. Εκατομμύρια φορολογούμενοι στις πλούσιες χώρες υπέγραψαν κείμενα και έκαναν πορείες στις πρωτεύουσες των χωρών τους στο πλαίσιο του κινήματος Jubilee 2000.

Τα δεινά των Πορτογάλων νοσοκόμων ή των Ιρλανδών ιδιοκτητών κατοικιών δεν συγκρίνονται βεβαίως με τη φτώχεια των εκατομμυρίων Αφρικανών που είναι χρεωμένοι, αλλά η λογική είναι η ίδια. Η υιοθέτηση σκληρών αποπληθωριστικών πολιτικών που επιβάλλονται από τους διεθνείς δανειστές και η πληρωμή αφόρητων τόκων αφαιρούν τη ζωή από ήδη εύθραυστες οικονομίες και καθιστούν ακόμη πιο σκληρή την αποπληρωμή των χρεών.

Ο Νικ Ντίαρντεν, επικεφαλής της Καμπάνιας Jubillee Dept, επισημαίνει την περίπτωση της Ζάμπια. Δόθηκαν δάνεια από το ΔΝΤ στις αρχές του 1980, προκειμένου να μην αθετήσει η κυβέρνησή της τα χρέη που όφειλε στις δυτικές τράπεζες, οι οποίες είχαν συμμετάσχει απερίσκεπτα στο γλέντι του δανεισμού – αυτό όμως οδήγησε τη χώρα σε όλο και βαθύτερη ύφεση, καθιστώντας τα χρέη της όλο και πιο αβάσταχτα. Το 1995, η οικονομική παραγωγή της Ζάμπια είχε συρρικνωθεί κατά 30% , αλλά η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ είχε διπλασιαστεί, στο 150%. Είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι δεν θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση η χώρα αν είχε αθετήσει ένα μέρος του χρέους της.

Εκείνο που αναγκάστηκαν να παραδεχθούν οι πιστωτές στην περίπτωση πολλών χρεωμένων αναπτυσσόμενων χωρών ήταν ότι, στην πράξη, δεν υπήρχε απολύτως καμία πιθανότητα να πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Και ηθικά, ήταν λάθος να εξυπηρετηθούν τα χρέη, όταν πολλά από τα δάνεια δεν έπρεπε καν να είχαν δοθεί. Είναι καιρός πια να αρχίσει ο κόσμος να υποστηρίζει το ίδιο και για την Ευρώπη.

Ήδη έχει αρχίζει να εκφράζεται αυτή η αντίδραση: Στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα αυξάνονται συνεχώς οι ενέργειες πολιτών που ζητούν ανεξάρτητο έλεγχο των χρεών αυτών των χωρών, έτσι ώστε να εξακριβώσουν ποιος οφείλει τι και σε ποιον – και κατά συνέπεια ποιος ακριβώς “διασώζεται”.

Ο Άντι Στόρεϊ, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου που συμμετέχει στην ιρλανδική καμπάνια, λέει: “Ο λόγος που έγινε η διάσωση είναι ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες ήθελαν να πάρουν πίσω τα χρήματά τους”.

Μεγάλο μέρος της αύξησης του ιρλανδικού ελλείμματος προκύπτει από τα τεράστια κονδύλια που διατέθηκαν για να σωθεί ο αδύναμος τραπεζικός τομέας της – και κατά συνέπεια, οι κάτοχοι ομολόγων που στήριζαν τις τράπεζες. “Στην Ιρλανδία, ο έλεγχος θα διαχώριζε το ιδιωτικό από το δημόσιο χρέος”, λέει ο Στόρεϊ. “Πόσο από αυτό πηγαίνει, στην πραγματικότητα, για να ενισχύσει κερδοσκόπους, οι οποίοι δεν θα έπρεπε να πάρουν πίσω τα χρήματά τους, γιατί ήταν αρκετά ανόητοι ώστε να επενδύσουν σε μια τράπεζα με πολύ κακές επιχειρηματικές επιδόσεις;”

Η χάραξη μιας διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στα χρήματα που οφείλονται στους κατόχους τραπεζικών ομολόγων και σ' αυτά που δανείστηκε η Ιρλανδία για να αντιμετωπίσει το κόστος της ύφεσης – π.χ. για τις αυξημένες παροχές κοινωνικής πρόνοιας-- θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την παραγραφή τουλάχιστον μέρους του χρέους του ιδιωτικού τομέα [το οποίο φορτώθηκε το Δημόσιο].

Παράνομο

Στην Ελλάδα, ο Κώστας Λαπαβίτσας, οικονομολόγος που κατοικεί στο Λονδίνο και συμμετέχει στην καμπάνια για τον έλεγχο του χρέους, λέει ότι μέρος του έργου μιας επιτροπής ελέγχου του χρέους θα ήταν να εξακριβώσει εάν κάποιο τμήμα του ελληνικού χρέους είναι στην πραγματικότητα παράνομο. Επιμένει ότι, όπως στις αναπτυσσόμενες χώρες, τίθενται τόσο ηθικά όσο και οικονομικά ζητήματα.

Θέτει το εξής ερώτημα: “Είναι ηθικά ή οικονομικά αποδεκτό να καταστρέψει κανείς το κοινωνικό κράτος, να καταστρέψει σχολεία, νοσοκομεία για να πληρώσει αυτά τα χρέη;” Όπως ο Στόρεϊ, και ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός οικονομολόγων, πιστεύει ότι η αθέτηση πληρωμών είναι απλώς ζήτημα χρόνου – συνεπώς θα ήταν καλύτερο να αντιμετωπιστεί τώρα. Και πιστεύει επίσης ότι σύντομα ο ιρλανδικός λαός θα ακολουθήσει τους Έλληνες ως προς την εκδήλωση των διαθέσεών του στους δρόμους: “Άποψή μου είναι ότι η Ιρλανδία είναι περίπου έξι μήνες πίσω από την Ελλάδα από την άποψη των διαθέσεων”.

Αν και ελάχιστοι τολμούν να το πουν φωναχτά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται να συμφωνούν ότι πρέπει να αφήσουν περιθώριο για ήπια αθέτηση πληρωμών από κάποιες χώρες, τουλάχιστον όσον αφορά τον μελλοντικό δανεισμό τους.

Όταν συντάχθηκε το αποκαλούμενο Σύμφωνο για το Ευρώ, την περασμένη Πέμπτη στις Βρυξέλλες, συμπεριλαμβανομένης της δέσμευσης να διοχετευτούν χρήματα σε ένα γιγαντιαίο μόνιμο μηχανισμό διάσωσης που είναι γνωστός ως ευρωπαϊκός μηχανισμός σταθερότητας, όρισαν ότι όλα τα νέα ομόλογα που εκδίδονται από χώρες της Ευρωζώνης στο μέλλον θα πρέπει να περιλαμβάνουν “ρήτρες συλλογικής δράσης”.

Αυτές οι ρήτρες θα καθιστούσαν ευκολότερη τη διαπραγμάτευση μιας αξιοπρεπούς εξόδου όταν το βάρος του χρέους έχει καταστεί αβάστακτο, επειδή αναγκάζουν τους πιστωτές να διαπραγματευτούν. Εάν η κυβέρνηση που προχωρά σε αθέτηση πληρωμών πετύχει να δεχθεί η πλειοψηφία των πιστωτών της ένα “κούρεμα” --μείωση της αξίας των οφειλόμενων-- οι υπόλοιποι υποχρεώνονται να συμφωνήσουν. Αυτό εμποδίζει αρπακτικούς κατόχους ομολόγων να καθυστερούν μια αναδιάρθρωση επιδιώκοντας καλύτερη συμφωνία. Όμως, οι αγωνιστές ενάντια στο χρέος λένε ότι αυτό δεν είναι αρκετό για να εμποδίσει μελλοντικές κρίσεις.

Ο Ντίαρντεν, από κοινού με πολλούς άλλους διεθνείς ακτιβιστές, υποστηρίζει ότι χρειάζεται να γίνει ένα διεθνές “δικαστήριο χρέους”-- μια ανεξάρτητη, επίσημη αρχή διαιτησίας που θα μπορούσε να εποπτεύει κάτι που μοιάζει με διαδικασία χρεοκοπίας, αλλά για κυρίαρχα κράτη. Το δικαστήριο θα αποφάσιζε ποια χρέη θα πρέπει να πληρωθούν στο ακέραιο, και ποιοι πιστωτές θα έπρεπε να υποστούν κούρεμα ή πλήρη απώλεια των χρημάτων τους. Οι χρηματιστές απορρίπτουν αυτή την άποψη, υποστηρίζοντας ότι αν επιτραπεί η αθέτηση πληρωμών θα δημιουργηθεί πρόβλημα “ηθικού κινδύνου” -- οι χώρες θα έχουν το κίνητρο να δανείζονται απερίσκεπτα, εφόσον γνωρίζουν ότι μπορούν πάντα να στραφούν προς το δικαστήριο των χρεών, όταν έρθουν δύσκολες εποχές.

Ωστόσο, δεν θα ήταν και τόσο εύκολη λύση για μια κυβέρνηση να κηρύξει χρεοκοπία: Θα ήταν εξαιρετικά ενοχλητικό και όποια χώρα το έκανε θα δυσκολευόταν πολύ να δανειστεί στο μέλλον (και αν δανειζόταν θα πλήρωνε πολύ ακριβά).

Ταυτόχρονα, είναι απλώς γεγονός ότι οι χώρες κάποιες φορές αθετούν τις πληρωμές τους – π.χ. η Ρωσία το 1998 και η Αργεντινή το 2001. Οι συνέπειες θα ήταν πολύ πιο εύκολο να αποτιμηθούν και ασφαλώς λιγότερο οδυνηρές, αν οι επενδυτές γνώριζαν τι επρόκειτο να ακολουθήσει.

Κληρονομιά

Τίποτε απ' όλα αυτά, όμως, δεν βοηθά την Πορτογαλία, την Ιρλανδία ή την Ελλάδα, που έχουν απομείνει να παλεύουν με την κληρονομιά των ετών της οικονομικής άνθησης. Μέχρι στιγμής, οι πληθυσμοί τους έχουν αποδεχθεί ως επί το πλείστον τους σκληρούς περιορισμούς της Ε.Ε. και του ΔΝΤ, επειδή οι κυβερνήσεις –και οι αγορές ομολόγων-- επέμειναν ότι δεν υπάρχει άλλη λύση. Θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε χρόνια, ακόμη και δεκαετίες, λιτότητας. Οι κοινωνικές συνέπειες θα είναι σοβαρές και παρ' όλα αυτά η θεραπεία μπορεί να μην έχει αποτελέσματα, ενώ τα χρέη θα εξακολουθούν να είναι αβάσταχτα. Ένας ανεξάρτητος έλεγχος του χρέους για κάθε χώρα θα αποτελούσε ένα καλό πρώτο βήμα προς τη λήψη της σωστής απόφασης σχετικά με αν υπάρχουν χρέη που να αξίζουν αυτού του είδους τα οδυνηρά μέτρα.

Ο Ιρλανδός πρωθυπουργός Έντνα Κένι, που ήλθε στην εξουσία με τη υπόσχεση πως θα συνεχίσει τις πολιτικές λιτότητας των προκατόχων του, αρχίζει να στρέφεται κατά των χρηματιστών που είναι οι κυρίως ωφελημένοι από τη διάσωση της Ιρλανδίας. “Είναι άδικο να αναμένουμε από τον φορολογούμενο να πληρώσει 100% για τις απερίσκεπτες δανειακές πρακτικές των τραπεζών που προκάλεσαν όλη αυτή την κατάσταση αρχικά”, δήλωσε.

Αγορές και ψηφοφόροι σε όλη την Ευρωζώνη έχουν κουραστεί να παρατηρούν τον κύκλο μιας διαφαινόμενης δημοσιονομικής κρίσης, καθώς οι αποδόσεις των ομολόγων εκτοξεύονται, ύστερα έρχεται η μετά βίας επαρκής παρέμβαση των Βρυξελλών για να καθησυχάσει τους επενδυτές και ακολουθεί μια άλλη εκδήλωση πανικού, καθώς αυτοί συνειδητοποιούν ότι η ρητορική των Ευρωπαίων ηγετών δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα.

Όπως το έθεσε ο Στιν Γιάκομπσεν, επικεφαλής των οικονομολόγων της Saxo Bank, την Παρασκευή, “Είναι σαφές ότι οι εκλογείς αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι όλες οι λύσεις που προτείνονται από τους πολιτικούς βασίζονται στην υπόσχεση να κάνουν κάτι στο μέλλον και ποτέ τώρα και εδώ”.

Όμως, ο χρόνος εξαντλείται, και η Ευρώπη έχει δύο επιλογές. Μπορεί να συνεχίσει να σφυροκοπεί τις οικονομίες της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και σύντομα της Πορτογαλίας σπρώχνοντάς τες βαθύτερα στην κρίση, ενώ οι ήδη έξαλλοι ψηφοφόροι αναπτύσσουν όλο και πιο εχθρικές διαθέσεις για τα βάσανα που τους επιβάλουν οι Ευρωπαίοι “εταίροι” τους ή μπορεί να δεχθεί ότι τα χρέη έχουν φτάσει σε κλίμακα μη διατηρήσιμη και να αρχίσει τώρα διαπραγματεύσεις για μια μεθοδική αθέτηση πληρωμών.

Οι εχθροί της προόδου

Ποιοι είναι οι εχθροί της προόδου;

Αναρωτιέται με τον τόσο βαρύγδουπο τίτλο το τελευταίο Economist. Δεν μπαίνει βέβαια στον κόπο να αναρωτηθεί και για το τι σημαίνει πρόοδος, αλλά εμείς γνωρίζουμε καλά ότι η αντίληψη του Economist (March 19 2011) για την πρόοδο δεν είναι ίδια με τη δική μας.

Μήπως είναι οι κομμουνιστές; Μπα! Αυτοί ακόμα δεν συνιστούν απειλή. Μήπως είναι ο ΣΥΡΙΖΑ; Μπά! Δεν έφτασε ακόμα η χάρη του σ’ αυτό το τεύχος. Μπορεί, στο επόμενο. Μήπως είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι;

Εδώ έχετε πλησιάσει αρκετά. Δεν είναι ακριβώς αυτοί, αλλά τα συνδικάτα. Και όταν λέμε συνδικάτα εννοούμε τα συνδικάτα των δημοσίων υπαλλήλων, διότι αυτά των ιδιωτικών, φρόντισαν και φυλλορρόησαν από δεκαετίες.

Να αυτά βλέπει ο αρθρογράφος και λυσσομανά. Δεν φτάνει στο σημείο να τους ονομάσει κηφηναριό και κοπρίτες, όπως τα ντόπια βλαχαδερά με την πρωκτική γλώσσα, απεναντίας, ακολουθεί μια πλάγια γραφή που παραπέμπει εις την υψηλήν τέχνην της πουστρικής.

Ο αρθρογράφος κατονομάζει τρεις λόγους για την άνθηση των εν λόγω συνδικάτων. Τα μέλη τους 1) έχουν τη δυνατότητα να απεργούν χωρίς να υφίστανται σημαντικές συνέπειες, δηλαδή απόλυση, όπως θα ήταν το ορθό, 2) είναι υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου σε σχέση με του ιδιωτικού τομέα, και γυναικοκρατούνται, (τις συνέπειες αυτές είναι αλήθεια ότι δεν τις κατάλαβα) και 3) αριστεροφέρνουν, δηλαδή για να μην παρεξηγούμαστε πρόσκεινται σε μεγάλο ποσοστό προς το δημοκρατικό κόμμα το οποίο και χρηματοδοτούν, και όχι στον ΣΥΡΙΖΑ.

Έτσι με την εξάρθρωση των συνδικάτων, όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή σε πολλές πολιτείες της Αμερικής, Ουσκόνσιν, Άιοβα, Οχάιο, Ιντιάνα και αλλού, και με την άρση της υποχρέωσης των μελών να πληρώνουν υποχρεωτική συνδρομή, ελπίζουν ότι θα καταφέρουν ένα γερό χτύπημα όχι μόνο προς το συνδικαλισμό και τα εργασιακά δικαιώματα, αλλά και προς τους δημοκρατικούς στις επόμενες εκλογές. Έτσι με ένα σμπάρο ευελπιστούν ότι θα καταφέρουν δυο τρυγόνια.

Στο στόχαστρο μπαίνουν ειδικά τα συνδικάτα των δασκάλων, καθηγητών, των υπαλλήλων φυλακών και του ιατρικού νοσηλευτικού προσωπικού, τομείς η οποίοι υπόσχονται τρελά κέρδη στα γεράκια που τους λιγουρεύονται.

Στο υπόλοιπο μισό, ο αρθρογράφος αρχίζει να πετά τη γνωστή λάσπη. 1) ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονται περισσότερο από τους ιδιωτικούς, γεγονός το οποίο, σε αντίθεση με τους εγκληματικά αδιάφορους δικούς μας, έχει ανασκευαστεί από καταιγισμό μελετών, 2) ότι απολαμβάνουν γενναιόδωρες συντάξεις, γεγονός το οποίο και αυτό έχει ανασκευαστεί, 3) ότι η κακή κατάσταση της εκπαίδευσης οφείλεται στους κακούς δασκάλους οι οποίοι δυστυχώς δεν μπορούν να απολυθούν, επικαλούμενοι (εντελώς ψευδώς, όπως δείξαμε αλλού) αντίστοιχες μελέτες, ζητώντας άμεσα την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων των εκπαιδευτικών και την πριμοδότηση των κουπονιών και των ιδιωτικών σχολείων, ενώ στο τέλος 4) λοιδορεί την πολιτική σχετικής ισότητας στους μισθούς του δημοσίου, η οποία δεν αφήνει χώρο στα γεράκια να απολαμβάνουν μισθούς golden boys, ξεχνώντας φυσικά στο σημείο αυτό τα κακά οικονομικά του κράτους, τα οποία οι απολύσεις θα εξυγιάνουν.

Δηλαδή, η ουσία της κατά τον Economist προόδου, αλλά και όλων αυτών που εκπροσωπεί, είναι το εξής απλό: Απολύστε πολλούς χαμηλόμισθους και στη θέση τους προσλάβετε λίγους και εκλεκτούς υψηλόμισθους, τώρα που αρκετοί απ’ αυτούς έχουν βρεθεί εκτός των golden gates της Wall Street.

Πότε μια στρατιωτική επέμβαση είναι νόμιμη;

Σε συνέχεια του προηγούμενου ποστ περί ανθρωπιστικών βομβαρδισμών, θα ανεβώ ένα ακόμα σκαλί στην κλίμακα του αφηρημένου, κάνοντας το παρόν ποστ λιγάκι πιο φιλοσοφικό.

Σήμερα έχω μόνο ερωτήσεις να κάνω.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν, θέτοντας το ερώτημα του προηγούμενου ποστ αλλιώς.

Πότε, και βάσει ποιου δικαίου, επιτρέπεται ξένοι στρατοί να επεμβαίνουν στρατιωτικά σε μια άλλη χώρα;

Ας δούμε όμως πρώτα ποιο είναι το νομικό καθεστώς που διέπει τέτοιες επεμβάσεις.

Κατ’ αρχήν υπάρχει τέτοιο; Υπάρχουν ευκρινώς διατυπωμένοι κανόνες; Υπάρχει δίκαιη στρατιωτική εισβολή, η οποία δεν θα προσκρούει σε κάποιο κανόνα, και αν ναι, κάτω από ποιες προϋποθέσεις;

Ποιος, ποιοι ή ποιο όργανο νομιμοποιείται να λαμβάνει τις αποφάσεις στρατιωτικής επέμβασης;

Το Συμβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ έχει το δικαίωμα να παίρνει αποφάσεις στρατιωτικής επέμβασης; Προφανώς και έχει, όπως δείχνει η πρόσφατη απόφαση.

Εκτός από αυτό ποιο άλλο όργανο νομιμοποιείται;

Ποιος ελέγχει την νομιμότητα των αποφάσεων του ΣΑ; Αρκεί μόνο μια πλειοψηφία του δεκαπενταμελούς προεδρείου του, το οποίο όμως μπορεί να τυγχάνει να έχει συγκυριακά ευνοϊκή σύνθεση; Και τι γίνεται με τις υπόλοιπες εκατόν εβδομήντα και κάτι χώρες οι οποίες δεν εκπροσωπούνται;

Υπάρχει κάποιο ειδικό δικαστήριο όπου αυτός που δέχτηκε την επίθεση να μπορεί να καταφύγει, εκ των υστέρων φυσικά, και εφ όσον επιβιώσει;

Αντιθέτως, αν βρεθεί ότι μόνο ένα μέρος ή τίποτε από τα προηγούμενα δεν ισχύει, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν σαφείς και διαρκείς κανόνες οι οποίοι να διέπουν τις επεμβάσεις, τότε πόση ισχύ μπορεί να έχει μια απόφαση η οποία λαμβάνεται βάσει ενός τυχαίου συσχετισμού δυνάμεων μέσα στο ΣΑ;

Εκδοχές

1. Ας πάρουμε μια ακραία περίπτωση κράτους όπου ο κυβερνήτης είναι περισσότερο του κανονικού διεστραμμένος, βιάζει σκοτώνει κλπ τους πολίτες και επιπλέον, λόγω του τρόμου που διασπείρει δεν μπορεί έσωθεν ν’ ανατραπεί. Νομίζω ότι όλοι θα συμφωνούσαμε ότι κάποιοι καλοί άνθρωποι θα όφειλαν να αποστείλουν τα στρατά τους για να τον ανατρέψουν.

Από κει και πέρα υπάρχουν δυο εκδοχές. Είτε οι ξένοι στρατοί θα έφευγαν αφού θα έστηναν εκ θεμελίων το μαγαζί της δημοκρατίας, είτε θα παρέμεναν και το απελευθερωθέν κράτος θα καθίστατο σύγχρονη αποικία, με αποτέλεσμα μετά από κάποια χρόνια οι ίδιοι οι διασωθέντες να ξεσηκώνονταν εναντίον των διασωστών τους. Στη περίπτωση αυτή το ηθικό πλεονέκτημα της αρχικής εισβολής θα χανόταν.

2. Μια λιγότερο ακραία περίπτωση θα ήταν ένα κράτος ολοκληρωτικό, όπου θα υπήρχε μεν εκτεταμένη καταστολή, φυλακίσεις, εκτελέσεις, δολοφονίες (ας φέρουμε για παράδειγμα τη ναζιστική Γερμανία), αφ’ ετέρου όμως θα είχε και κάποια μικρή ή μεγάλη λαϊκή στήριξη. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις θα ήταν δικαιολογημένη μια εισβολή, με την προϋπόθεση ότι θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί;

Δεν νομίζω όμως ότι κάτι τέτοιο έχει ποτέ συμβεί. Οι δικτάτορες ποτέ δεν απομακρύνθηκαν από τα έξω, τουναντίον, όλες οι περιπτώσεις ήταν ότι επιβλήθηκαν από τους έξω.

Οι επεμβάσεις στο Ιράκ και Αφγανιστάν έγιναν με πρόσχημα τα χημικά όπλα και την έδρα της Αλ-Κάιντα αντίστοιχα, (σαν απειλές ενάντια στην ανθρωπότητα), κι όχι εξ αιτίας της βαρβαρότητας των καθεστώτων και την προστασία των πολιτών των συγκεκριμένων χωρών.

3. Άλλη περίπτωση θα ήταν ένα κράτος το οποίο σπαράζεται από εμφύλιο πόλεμο, όπου ο πληθυσμός είναι χωρισμένος στα δυο και πολεμά. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η συνήθης πρακτική είναι είτε να τους αφήνεις στην τύχη τους, είτε να βοηθάς κρυφίως τη μια ομάδα από τις δυο.

Δεν μου έρχεται κάποιο παράδειγμα εμφυλίου που αφέθηκε στην τύχη του να διαιωνίζεται μέχρι σήμερα ή εμφύλιος ο οποίος τελείωσε μετά από φανερή στρατιωτική επέμβαση άλλης χώρας υπέρ μιας ομάδας από τις εμπλεκόμενες.

Τη Λιβύη θα την κατέτασσα στην περίπτωση αυτή. Σε μια χώρα, για να ξεσπάσει εμφύλιος, σημαίνει ότι ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού δεν είναι ευχαριστημένο με το καθεστώς και το οποίο προφανώς υποφέρει.

4. Μια άλλη περίπτωση είναι ένα κράτος το οποίο τελεί υπό κατοχή από ξένα στρατεύματα. Σ’ αυτά θα μπορούσαν να καταταγούν η Β. Κύπρος και τα παλαιστινιακά εδάφη. Και στις δυο περιπτώσεις η εισβολή έχει καταδικαστεί από το ΣΑ. Νομιμοποιεί η καταδίκη αυτή, στρατιωτική εισβολή της διεθνούς κοινότητας στα κατακτημένα εδάφη για να τα απελευθερώσει; Ή ελλοχεύει ο κίνδυνος που περιγράψαμε στην εκδοχή (1), εξ αιτίας του οποίου μια τέτοια απελευθερωτική εισβολή δεν θα ήταν επιτρεπτή;

Σχόλια, παρατηρήσεις, διορθώσεις, προσθήκες, είναι παραπάνω από δεκτά…

Ονειροφαντασίες γεροπαραλημένων...

Αυτά παθαίνουν οι απανταχού επηρμένοι γεροπαραλημένοι, όταν από μια ηλικία και μετά αδυνατούν να αποδεχτούν ότι θα έχουν έναν κοινόν, κοινότατο θάνατο, μπορεί από έμφραγμα, μπορεί από πτώση μετά κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων, μπορεί από εγκεφαλικό, όπως ο κάθε κοινός κοινότατος θνητός κάποιας ηλικίας, που έχει υπερβεί την ετήσια δόση λίπους, τριγλυκεριδίων, εμπάθειας και κακίας.

Αρχίζουν τότε και ονειρεύονται θανάτους ηρωικούς, ανδριάντες και μνημεία, κάποια χρυσή σελίδα στο βιβλίο της ιστορίας, σαν θύματα πλεκτάνης μικρόνοων και αδίστακτων πολιτικών εχθρών, που τους μισούν και γιαυτό τους εξοντώνουν, για το τεράστιο έργο τους και το ακτινοβόλο παράδειγμα του βίου τους.

Παρά τους κιλλίβαντες, όμως, τα λαϊκά προσκυνήματα και τα τριήμερα πένθη, που εν' όσω ευρίσκοντο εν ζωή θεωρούσαν ότι θα τους έπρεπαν, η πραγματικότητα δεν παρουσιάζεται τόσο απλόχερη τελικά, ώστε πολλοί από αυτούς, όντες προ πολλού πολιτικά νεκροί, να καταλήγουν δυστυχώς, όταν έρθει εκείνη η ώρα, να έχουν ...μια κηδεία, σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες.

Υπάρχουν ανθρωπιστικοί βομβαρδισμοί;

Η επέμβαση των δυτικών δυνάμεων στη Λιβύη προσθέτει ακόμα ένα δίλημμα στην ήδη παραφορτωμένη με διλήμματα κοινωνία μας. Είτε πραγματικά, είτε πλαστά τα διλήμματα υπάρχουν, βομβαρδιζόμαστε από αυτά μέσα από διάφορες πηγές και σαν καλοί πολίτες καλούμαστε να πάρουμε θέση:

Έπρεπε να παρέμβουν στρατιωτικά οι εν λόγω δυνάμεις; Ναι ή Όχι;

Νομίζω ότι το παρόν δίλημμα ξεκινάει με μια παραπλάνηση, με την προσθήκη δηλαδή του επιθέτου «ανθρωπιστικός» στη λέξη «επέμβαση». Αν η μικρή αυτή λεξούλα έλλειπε, δεν θα υπήρχε κανένα δίλημμα να παλέψουμε, διότι μια στρατιωτική επέμβαση σε ξένη χώρα είναι μια στρατιωτική επέμβαση σε ξένη χώρα, κίνηση καθ’ όλα εχθρική και ανεπίτρεπτη.

Ανεξάρτητα του πόσο μάς αρέσει ή δεν μάς αρέσει ο Καντάφι, ανεξάρτητα του πόσο αυταρχικά κυβερνά ή δεν κυβερνά, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή στη Λιβύη μαίνεται ένα καθαρός εμφύλιος πόλεμος με μια μερίδα του πληθυσμού να έχει στραφεί εναντίον της υπόλοιπης. Η διαφορά με τις περιπτώσεις Αιγύπτου, Τυνησίας αλλά και Μπαχρέιν και Υεμένης είναι ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ένοπλη εξέγερση. Ανεξάρτητα του ποιος άρχισε πρώτος, που προφανώς ήταν η επίθεση των δυνάμεων ασφαλείας του Καντάφι εναντίον αρχικά άοπλων διαδηλωτών, στη συνέχεια τα πράγματα εξελίχτηκαν διαφορετικά με τους αρχικά άοπλους να καθίστανται ένοπλοι.

Ούτε επίσης έχει νόημα να αναρωτιόμαστε για τα συμφέροντα που κρύβονται πίσω από την επίθεση, που δεν χωράει αμφιβολία ότι υπάρχουν και είναι ολοφάνερα, γιατί κι αυτό δεν βοηθάει στο να ξεκαθαρίσουμε το αρχικό μας δίλημμα. Η αναγκαιότητα μιας εξωτερικής στρατιωτικής επέμβασης μπορεί να είναι ανεξάρτητη από τα πολύ απτά συμφέροντα που την υπαγορεύουν. Τα ειδικά συμφέροντα που εξυπηρετούνται μπορούν μόνο να δικαιολογήσουν το λόγο που αυτή η επέμβαση έγινε στη Λιβύη, κι όχι σε άλλες περιοχές, όπου κι εκεί έχουμε εκατόμβες νεκρών, όπως στην Υεμένη και στο Μπαχρέιν, και όπου μάλιστα οι επιθέσεις είναι εναντίον εντελώς άοπλων πολιτών που απλά διαδηλώνουν. Το γιατί δεν πρόκειται ποτέ να επέμβουν στο Μπαχρέιν και στην Υεμένη, ό,τι και να συμβεί, είναι εντελώς φανερό. Όπως επίσης είναι γνωστή και η υποκρισία της Δύσης όταν μιλάει για προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία προτάσσονται σαν προπέτασμα καπνού για την εξυπηρέτηση ιδιαίτερων στρατηγικών στόχων.

Τι σημαίνει όμως ανθρωπιστική παρέμβαση σε καθεστώς εμφυλίου πολέμου; Κατά την ταπεινή μου γνώμη σημαίνει παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε αμφότερα τα μαχόμενα στρατόπεδα, δηλαδή περίθαλψη των τραυματιών, φροντίδα των αμάχων, εξασφάλιση και οργάνωση καταφυγίων και τροφής σε ασφαλείς περιοχές.

Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της στρατιωτικής επέμβασης στη Λιβύη; Οι εναέριοι βομβαρδισμοί δεν εξασφαλίζουν τίποτε από τα παραπάνω, ενώ είναι πολύ πιθανόν, όπως έχει συμβεί σε προηγούμενες περιπτώσεις της εφαρμογής της «no-fly zone», να προκαλέσουν πολύ περισσότερα θύματα. Το κυριότερο όμως είναι ότι, ενώ οι δυτικές δυνάμεις έχουν δηλώσει ότι δεν στοχεύουν εναντίον του Καντάφι, στην πραγματικότητα κάνουν ακριβώς αυτό, με το να βομβαρδίζουν τις θέσεις του και τις επίγειες δυνάμεις του. Η ανθρωπιστική δηλαδή επέμβαση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια παρέμβαση υπέρ των αντικαθεστωτικών δυνάμεων, όπως είχε γίνει δηλαδή απ’ την ανάποδη και στο Βιετνάμ. Κοντολογίς, οι δυτικές δυνάμεις, παρεμβαίνουν στρατιωτικά ώστε να εξασφαλίσουν πτώση του καθεστώτος και ανάληψη της εξουσίας από ένα άλλο περισσότερο φιλικό και, όπως ευελπιστούν, περισσότερο προβλέψιμο και χειραγωγίσιμο καθεστώς. Αυτός άλλωστε είναι και ο διαφαινόμενος στόχος, ο οποίος και θα θέσει τέρμα στους βομβαρδισμούς.

Επιπλέον, είμαι πεπεισμένη, ότι στην περίπτωση της Λιβύης, σε αντίθεση με την Αίγυπτο και Τυνησία, ο έλεγχος της πληροφόρησης και της προπαγάνδας βρίσκεται στα χέρια των αμερικανικών δυνάμεων. Κρατάω αρκετές επιφυλάξεις στην παρουσίαση των γεγονότων από τα ΜΜΕ, οι οποίες όμως επιφυλάξεις γίνονται ακόμα πιο σοβαρές, όσον αφορά τις πηγές που πρόσκεινται στον Καντάφι. Πιστεύω δε ότι σε κάποιο κοντινό μέλλον, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με πολλές αποκαλύψεις σχετικά με τις μεθοδεύσεις που προηγήθηκαν.

...πως η πυρηνική ενέργεια βάφτηκε «πράσινη»

Πώς ήρθαν έτσι τα πράγματα και από τις θυελλώδεις αντι-πυρηνικές διαδηλώσεις των αρχών της δεκαετίας του ‘70 πρώτα στη Γερμανία, και μετά σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και την Αμερική, να φτάσουμε σήμερα στο σημείο, η πυρηνική ενέργεια να θεωρείται λίγο πολύ πράσινη, στο ίδιο τσουβάλι με τις ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά;

Πώς έγινε κι ένα μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης να έχει σβήσει από τη μνήμη του τα ατυχήματα του Τhree Mile Island στην Πενσυλβάνια το 1979 και του Τσερνόμπιλ το 1986 και να παραμένει απαθές ή να διάκειται ευμενώς προς αυτήν; Μετά από ένα δημοσκοπικό χαμηλό στα χρόνια αμέσως μετά την έκρηξη του Τσερνόμπιλ, οι υποστηρικτές άρχισαν σταδιακά να πληθαίνουν, αντιστοιχώντας, γύρω στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας σ’ ένα 45% της ευρωπαϊκής, και σ’ ένα 60% της αμερικάνικης κοινής γνώμης.

Πώς έγινε λοιπόν και τόσοι πολλοί ειδικοί και υψηλόβαθμοι εκλεγμένοι και εκλεκτοί αξιωματούχοι να μην βρουν να πούνε λέξη, με τη συναίνεση για τα πυρηνικά να φτάσει να εξισώνεται με σώφρονα ευθυκρισία;

Για όλα αυτά λοιπόν, πέρα από τη λήθη, υπήρξαν και άλλοι λόγοι.

1) Ένας ήταν η υποβάθμιση από τα επίσημα μέσα των επιπτώσεων αμφότερων των ατυχημάτων. Πέρα από την παραζάλη και τον πανικό των πρώτων ημερών, οι επίσημες εκθέσεις έδιναν για μεν το ατύχημα της Αμερικής κανένα νεκρό, για δε το Τσέρνομπιλ, γύρω στους 50 νεκρούς, όσους δηλαδή βρίσκονταν κυριολεκτικά μέσα στον αντιδραστήρα και οι οποίοι εξαερώθηκαν την ίδια στιγμή, παραγνωρίζοντας και υποτιμώντας τα αυξημένα περιστατικά λευχαιμίας, καρκίνου και τερατογενέσεων που ακολούθησαν στα επόμενα χρόνια. Έτσι, και με την πρόοδο της τεχνολογίας και με τη διαφήμιση των αντιδραστήρων της νέας γενιάς, το χαρτί της ασφάλειας, άρχισε να προωθείται όλο και πιο πολύ.

2) Ένας δεύτερος λόγος ήταν η έξαρση της ανησυχίας για την υπερθέρμανση του πλανήτη, με κύριο ένοχο της καύση υδρογονανθράκων. Έτσι, για να μην βιώσει η ανθρωπότητα κάποιο κενό φόβου και διαταραχτεί, οι φόβοι από ένα πυρηνικό ατύχημα ήρθαν σιγά-σιγά και αντικαταστάθηκαν από το φόβο της υπερθέρμανσης και κάπου εκεί ήρθε και τρύπωσε σαν ο από μηχανής θεός η πυρηνική ενέργεια, την οποία, οι απανταχού ομάδες συμφερόντων άρχισαν εν τω μεταξύ να διανθίζουν με όλα τα διαθέσιμα καλολογικά στοιχεία του πράσινου ρεπερτορίου: δηλαδή ενέργεια φιλική προς το περιβάλλον, ασφαλής, μηδενικών ρύπων, χαμηλού κόστους, κλπ, αποσιωπώντας ταυτόχρονα τις συχνές διαρροές και τοπικές μολύνσεις, (200 μόνον στην Αμερική από το 1986 και εντεύθεν, σύμφωνα με έκθεση της Greenpeace), το διογκούμενο κόστος κατασκευής των εργοστασίων, (για παράδειγμα, το κόστος του αντιδραστήρα νέας γενιάς, που χτίζεται εδώ και πέντε χρόνια στο Olkiluoto της Φινλανδίας, από τα 3.2 δις ευρώ που είχε αρχικά υπολογιστεί, ξεπεράστηκε στην πορεία κατά 2.7 δις, και μέχρι να τελειώσει, έχει ο θεός), τη θερμική μόλυνση από την οποία υποφέρουν οι γύρω περιοχές, αλλά κυρίως το τεράστιο και άλυτο πρόβλημα της διάθεσης των πυρηνικών αποβλήτων. Σήμερα, σε 30 χώρες λειτουργούν για ηλεκτροπαραγωγή 440 πυρηνικοί αντιδραστήρες, εκ των οποίων 195 στην Ευρώπη και 104 στην Αμερική. Ανάπτυξη νέων μονάδων, κυρίως σε χώρες της Ασίας, σύντομα θα μετατρέψει το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων από δυσεπίλυτο που είναι σήμερα, σε άλυτο.

3) Ένας τρίτος λόγος ήταν η αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας, η οποία με τη τρέχουσα ανάπτυξη και χαμηλή διείσδυση των «γνήσιων πράσινων» εναλλακτικών πηγών δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί, κυρίως σε χώρες που έτρεχαν με διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης.

Και 4) ο πλέον σοβαρός λόγος αναβάπτισης της πυρηνικής ενέργειας, ήταν η έντονη κινητικότητα, οι επιθετικές δημόσιες σχέσεις, η προσπάθεια και πάνω απ’ όλα το χρήμα που κατέβαλε σε εξαγορές συνειδήσεων και απόσπαση συναίνεσης, το lobby των εταιριών που σχετίζονται με κάθε πτυχή της πυρηνικής βιομηχανίας.

Έργα και ημέρες του πυρηνικού lobby

Το παγκόσμιο lobby διαθέτει δυο βραχίονες, το Foratom (European Atomic Forum) στην Ευρώπη και το NEI (Nuclear Energy Institute) στην Αμερική.

Το Foratom με έδρα, (πού αλλού;), τις Βρυξέλλες αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών εταιριών πυρηνικής τεχνολογίας, διατηρεί στενές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Πυρηνική Κοινότητα (European Nuclear Society) και υπολογίζεται ότι για το 2007 μόνο, ξόδεψε για τους σκοπούς του περί τα 1.6 εκατομμύρια ευρώ.

Κι απ’ ότι φαίνεται τα λεφτά δεν πήγαν στο βρόντο. Το Ευρωκοινοβούλιο στο τέλος του 2005 ψήφιζε την ευνοϊκή προς τη βιομηχανία «Έκθεση για την Κλιματική Αλλαγή και την Πυρηνική Ενέργεια», με την επισήμανση ότι «η πυρηνική ενέργεια θα παίζει αυξανόμενα κομβικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και θα παραμείνει κολώνα της ευρωπαϊκής ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής». Κι όσο το lobby φόρτσαρε, τόσο και αυξάνονταν τα ευνοϊκά ψηφίσματα του Κοινοβουλίου. Πολλές δε χώρες μέλη, όπως Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία, Σουηδία, αυτή ειδικά μετά από 30 χρόνια σκεπτικισμού, και κάποιες άλλες του πρώην ανατολικού μπλοκ, είχαν ήδη αρχίσει να καταθέτουν τα μελλοντικά τους σχέδια.

Όσον αφορά τη Βρετανία, δεν είναι μυστικό ότι οι διασυνδέσεις ανάμεσα στην εν λόγω βιομηχανία και την προηγούμενη κυβέρνηση των Νέων Εργατικών ήταν πολύ στενές, με υπουργούς να το έχουν κάνει δίπορτο ανάμεσα στα κυβερνητικά συμβούλια και τα συμβούλια των εταιριών.

Για παράδειγμα, ο αδελφός του Gordon Brown, Andrew, ήταν/ είναι(;) επικεφαλής του γραφείου δημοσίων σχέσεων του γαλλικού πυρηνικού γίγαντα EDF στη Βρετανία. Η Yvette Cooper, υπουργός σχεδιασμού, και σύζυγος του πιο στενού συνεργάτη του Βrown, φέρεται επίσης να διατηρεί πολύ στενές σχέσεις με την πυρηνική βιομηχανία. Ο περιβόητος δε λομπίστας, Alan Donnelly, πρώην αρχηγός της ομάδας των Εργατικών στο ευρωκοινοβούλιο, διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις τόσο με τον Tony Blair, κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, όσο και με τον David Miliband, την εποχή που διατελούσε χρέη υπουργού περιβάλλοντος. Πολλοί δε βουλευτές μισθοδοτούνταν από την εταιρία του Donnelly, που αντιπροσώπευε τον αμερικανικό γίγαντα Fluor.

Στην Αμερική, μετά το ατύχημα του Τhree Mile Island, καμιά καινούργια άδεια δεν είχε εκδοθεί. Γεγονός, που ανάγκασε το πυρηνικό lobby να σηκώσει μανίκια. Πράγματι, από την έλευση Μπους και μετά, ξόδεψε γύρω στα 650 εκατομμύρια δολάρια, σε προπαγάνδα, σε χρηματοδότηση εκλογικών αναμετρήσεων και σε απ’ ευθείας πληρωμές κυβερνητικών αξιωματούχων και ακαδημαϊκών. Στην προσπάθειά του δε να ενδυθεί το μανδύα του «πράσινου» κατόρθωσε να θέσει υπό την οικονομική του σκέπη διάσημους οικολόγους, όπως τον Patrick Moore, συνιδρυτή της Greenpeace, αποσκιρτήσαντα όμως από το 1986, καθώς και τον James Lovelock, εμπνευστή της αμφιλεγόμενης θεωρίας της Γαίας.

Πράγματι, μόνο μέσα στο 2007 κατόρθωσε να επηρεάσει πάνω από 20 σχετικούς νόμους, αλλά και να συμβάλει στη μεταστροφή του Ομπάμα, από ένθερμο υποστηρικτή των ανανεώσιμων πηγών, σε χρηματοδότη νέων πυρηνικών σταθμών, ζητώντας πρόσφατα για το σκοπό αυτό απ’ το Κογκρέσο εγγυήσεις 36 δις δολαρίων. Το δε αντίστοιχο ρυθμιστικό όργανο πυρηνικής ενέργειας βρισκόταν ήδη προ των πυλών για την έκδοση νέων αδειών. Πιθανόν, σ’ αυτό να συνετέλεσαν και τα 1.7 εκατομμύρια δολάρια που μόνο μέσα στο 2010 είχε ξοδέψει απλόχερα το ΝΕΙ.

Ενώ θα περίμενε κανείς μετά τα γεγονότα της Φουκουσίμα, ο Λευκός Οίκος να κάνει πίσω, η ανακοίνωση που εξέδωσε την προηγούμενη Κυριακή δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις του. Κοντολογίς, ο Πρόεδρος συνεχίζει να δίνει πίστη στην πυρηνική ενέργεια, δηλώνοντας ότι τα λάθη που έγιναν στην Ιαπωνία θα αποτελέσουν μάθημα για τους αμερικανούς ώστε να παράγεται εφ’ εξής ασφαλώς και υπευθύνως.

Η Ευρώπη, προς το παρόν δείχνει μεγαλύτερη σωφροσύνη. Για καλό και για κακό όμως ας κρατήσουμε και κάποιες επιφυλάξεις.

Υπέργηροι αντιδραστήρες: και είναι πολλοί

Μιας και λόγω του ατυχούς συμβάντος στη Φουκουσίμα, φαίνεται να αναβιώνει η συζήτηση περί της ασφάλειας των πυρηνικών εργοστασίων, τα οποία τα τελευταία χρόνια είχαν αρχίσει να παγιώνονται πλέον στην κοινή γνώμη ως εντελώς ασφαλή, (χάρις στους βελτιωμένους «αεροδυναμικούς» σχεδιασμούς, την πρόοδο της τεχνολογίας, η οποία ως γνωστόν μπορεί να ξεπλένει κάθε αμφιβολία, και τη συσσωρευμένη εμπειρία), καλό είναι να μετατοπίσουμε το πρόβλημα της ασφάλειας από την ικανότητα της τεχνολογίας να την εξασφαλίζει, στο να δούμε τα πυρηνικά εργοστάσια αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή σκέτες επιχειρήσεις, οι οποίες επιθυμούν και να μακροημερεύουν και να κερδίζουν.

Και εδώ αρχίζει να εμφανίζεται η εμπλοκή. Ενώ ο μέσος χρόνος λειτουργίας ενός πυρηνικού εργοστασίου είναι τα 30 χρόνια, σήμερα πολλά από αυτά βρίσκονται ακόμα σε λειτουργία, αν και έχουν ξεπεράσει το ανώτερο επιτρεπτό όριο, κατά το 1/3 τουλάχιστον. Το παρακάτω γράφημα δείχνει την κατανομή των πυρηνικών αντιδραστήρων παγκοσμίως, σύμφωνα με την ηλικία τους. Παρατηρούμε δυο συγκεντρώσεις. Μια, η μεγαλύτερη, γύρω στα 27 χρόνια και μια δεύτερη γύρω στα 37. Οι αντιδραστήρες που ξεπερνούν τα 30 χρόνια ανέρχονται σε 153, δηλαδή στο 34% του συνόλου, που είναι 442.

Κοντολογίς το 1/3 των αντιδραστήρων λειτουργούν έχοντας πάρει περίοδο χάρητος. Και εδώ βρίσκεται το κουμπί, για το πώς εξασφαλίζεται η πολυπόθητη αυτή περίοδος χάρητος, αν λάβουμε υπ' όψιν μας το γεγονός ότι τα εργοστάσια είναι επιχειρήσεις, όπου δεν χωράει ανακαίνιση και εκσυγχρονισμός, παρά μόνο γκρέμισμα και ξαναχτίσιμο αλλού, και ότι κάθε νέο εργοστάσιο προϋποθέτει τερατώδεις, αρκετών δις ευρώ, επενδύσεις. Υπάρχει λοιπόν κάθε συμφέρον οι υπάρχουσες επιχειρήσεις να κάνουν το παν για να συνεχίσουν να λειτουργούν, κι όταν λέμε "το παν", εννοούμε "το παν".

Η tepco είναι ένα πρόσφατα παράδειγμα, το οποίο λειτουργούσε έχοντας κάνει το αυτονόητο, δηλαδή απόκρυψη και παραποίηση στοιχείων, απόκρυψη επανειλημμένων αστοχιών και ατυχημάτων, αγνοώντας όλες τις προειδοποιήσεις από τις υπεύθυνες ρυθμιστικές αρχές. Προφανώς, σαν καλή επιχείρηση που ξέρει όλα τα κόλπα της αγοράς, συνέχιζε να λειτουργεί σαν να μην τρέχει τίποτε. Το πώς, επαφίεται στη φαντασία του καθενός. Και προφανώς δεν είναι η μόνη.

Αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ λειτουργούν 23 αντιδραστήρες με το ίδιο ακριβώς σχέδιο, με το όνομα Mark-1, όπως και της Φουκουσίμα, (αποθήκευση των χρησιμοποιημένων ράβδων καυσίμου στο ίδιο μέρος με τον αντιδραστήρα), παρά τις προειδοποιήσεις της Nuclear Regulatory Commission για τον κίνδυνο έκρηξης.

Θα μπορούσε κάποιος να προβάλει το επιχείρημα, ότι αν όλοι οι αντιδραστήρες είχαν αντικατασταθεί από αυτούς της καινούργιας γενιάς, τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Εκτός από το γεγονός ότι κάτι τέτοιο είναι στη σφαίρα της φαντασίας, εν τούτοις λογικό είναι ότι κάποτε και αυτοί θα γερνούσαν, και τότε θα εμφανιζόταν το ίδιο ακριβώς πρόβλημα.

Επιπλέον, αν υποτεθεί ότι η συχνότητα μείζονος ατυχήματος παγκοσμίως είναι ένα κάθε τριάντα χρόνια, ευκόλως γίνεται αντιληπτό, από στατιστική και μόνο άποψη, ότι όσο θα πολλαπλασιάζονται, τόσο θα αυξάνεται και ο αριθμός των συμβάντων με παγκόσμιες επιπτώσεις.

Προς το παρόν δεν θ' αναφερθώ στο ακόμα σοβαρότερο θέμα της αποθήκευσης των πυρηνικών αποβλήτων. Επ' αυτού θα επανέλθω κάποια άλλη στιγμή.

Ο σεισμός στην Ιαπωνία και ο φόβος του Ισραήλ

Σεισμός, τσουνάμι, ραδιενέργεια, απειλή για ακόμα περισσότερη ραδιενέργεια, χιόνι, περισσότεροι μετασεισμοί, άστεγοι, πεινασμένοι, φόβος, κι άλλοι άστεγοι, τρόμος, πανικός, κι όχι μόνο στην Ιαπωνία.

Κι όμως το Ισραήλ φοβάται κι αυτό. Δεν ξέρω αν συμπάσχει. Μα φοβάται, φοβάται πολύ, αυτός ο ατρόμητος λαός!

Εδώ και μέρες είναι ανάστατοι. Οι κάτοικοι του Ισραήλ. Προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τις πληγείσες περιοχές, αλλά δηλώνουν ότι είναι ακόμα αδύνατο. Βιάζονται, όμως. Και δίκαια ανησυχούν. Οι προμήθειες τελειώνουν. Στο Ισραήλ.

Ειδικά στο Τελ Αβίβ. Πόσο μπορούν να υπομένουν ακόμα; Μελετούν την κατάσταση και προβαίνουν σε σχεδιασμούς. Ο Rakuto Kasei. Είναι ο άνθρωπος κλειδί. Αυτός είναι ο κύριος προμηθευτής. Τον έχουν τρελάνει στα τηλέφωνα, μα δεν απαντά. Και ο πανικός κορυφώνεται. Μπορεί να τον άρπαξε το τσουνάμι, ακόμα χειρότερα όμως μπορεί να άρπαξε τις αποθήκες του και να τις σκόρπισε στον ωκεανό, μαζί με το ρύζι, τα φύκια, το wasabi, αλλά κυρίως τη σάλτσα σόγιας. Ειδικά την Kikkoman. Κανείς όμως δεν απαντά, κι η αγωνία κορυφώνεται.

Ο Dudi Afriat δεν κλείνει μάτι και εξομολογείται; «Ο πιο μεγάλος φόβος μου είναι μην τυχόν και διακοπούν για πάντα οι εισαγωγές απ’ την Ιαπωνία. Όχι για μένα. Αλλά για το Ισραήλ. Μετά το τσουνάμι, έπαιρνα συνέχεια τηλέφωνα από ανθρώπους σε κατάσταση υστερίας και πανικού, απ΄ όλη τη χώρα, φοβούμενοι ότι θα παρουσιαστούν ελλείψεις. Στην Kikkoman. Στο Ισραήλ κανείς δεν μπορεί πλέον να ζήσει χωρίς Kikkoman. Στο Ισραήλ, κανείς δεν μπορεί πλέον να ζήσει χωρίς σούσι. Ναι γαμώ το κέρατό μου! Το Ισραήλ είναι εθισμένο στο σούσι. Βοήθεια, σώστε μας!».

Συμπάσχω με τον άνθρωπο, συμπάσχω με το Ισραήλ. Μα πάντα υπάρχει λύση, όταν δουλεύει η λογική. Με τόσους Παλαιστίνιους εκεί τριγύρω, αν το σκεφτόντουσαν καλύτερα, δεν θα τους έλλειπε ποτέ το σούσι.

Την είδηση την ψάρεψα μόλις τώρα από το liveblog του Al Jazeera. Το πρωτότυπο άρθρο με τίτλο «Israel fears sushi shortage after quake» βρίσκεται ΕΔΩ. Ναι γαμώ το κέρατό μου, είναι αληθινό!

Η πράσινη ραδιενέργεια της Φουκουσίμα

Η αστοχία στο σύστημα ψύξης των τριών αντιδραστήρων της Φουκουσίμα, οι εκρήξεις που ακολούθησαν και ο πολύ υπαρκτός κίνδυνος επανάληψης του δυστυχήματος του τσερνομπίλ, κατέδειξαν πόσο πλαστό είναι το επιχείρημα ότι οι σταθμοί παραγωγής πυρηνικής ενέργειας είναι απολύτως ασφαλείς.

Όσο περνούσαν τα χρόνια από την έκρηξη στην Ουκρανία, τόσο και το πυρηνικό λόμπι σήκωνε κεφάλι, ώσπου με το πες-πες είχε φτάσει ένα πόντο κοντά στο να κατοχυρώσει την πυρηνική ενέργεια σαν πράσινη, και να τη βάλει στο ίδιο τσουβάλι με τις ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά. Μια ανάλογη επίσκεψη είχε πραγματοποιήσει πριν κανά δυο τρίαχρόνια και στην Ελλάδα, οργανώνοντας ημερίδες και επιστρατεύοντας πλειάδες «ειδικών», (δείτε σχετικό ρεπορτάζ στο " Η ...Πυρηνικοποίηση της Χώρας"), είχε μάλιστα αποσπάσει και την ευλογία του πλέον ανυπόληπτου ιδρύματος της χώρας, της Ακαδημίας Αθηνών. Ήρθε όμως η κρίση και το σχέδιο δεν περπάτησε παραπέρα, τουλάχιστον στα φανερά.

Η εμμονή περί ασφαλούς πυρηνικής ενέργειας, πέρα από την αναθέρμανση της αντίστοιχης αγοράς, κυρίως αντανακλά ένα βαθύτερο φαινόμενο που έχει να κάνει με την αλαζονεία και έπαρση της τεχνοεπιστήμης και των τεχνοειδικών, με διαβεβαιώσεις ότι μπορούν να ελέγχουν και να προβλέπουν τα πάντα στη λεπτομέρεια. Τη χρεοκοπία της αντίληψης αυτής την είδαμε επίσης πρόσφατα να αποτυπώνεται και στην ανοησία των περίφημων εξελιγμένων χρηματο-οικονομικών μοντέλων, τα οποία τίναξαν στον αέρα τις χρηματαγορές και στη συνέχεια τους λαούς.

Αντίληψη, η οποία δρώντας όμως αντίστροφα, πυροδότησε μια διογκούμενη δυσπιστία για όσα πορίσματα κατοχυρώνονται πίσω από τη λέξη «επιστημονικό», δείτε για παράδειγμα τη δυσπιστία για το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της επαπειλούμενης κλιματικής αλλαγής.

Ταυτόχρονα όμως ευδοκιμεί και μια άλλη αντίληψη, σε συνέργεια της προηγούμενης, η οποία είναι έτοιμη να παραδεχτεί την ύπαρξη ρίσκου που ενδεχομένως θα οδηγούσε σε απώλειες ανθρώπινης ζωής, αλλά το οποίο ρίσκο θα μπορούσε να δικαιολογηθεί στο όνομα της προόδου και ενός γενικότερου οικονομικού οφέλους.

Έτσι είδαμε πολύ εύκολα να υποβαθμίζονται οι επιπτώσεις από το πυρηνικό ατύχημα του τσέρνομπιλ, και να περιορίζονται στην καταμέτρηση μόνο των άμεσων απωλειών σε ανθρώπινες ζωές, φυσικά μέσα από «αξιόπιστες» μελέτες, πληρωμένων «αξιόπιστων» αλλά αδίστακτων καθηγητάδων, τέτοιων που ευδοκιμούν σε όλα τα περιφανή ιδρύματα της Αμερικής, αφήνοντας στο σκότος τις βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα ζωής όχι μόνο της τωρινής γενιάς μα και των μελλοντικών, οι οποίες γεννήθηκαν και θα γεννηθούν από μισοκαταστρεμμένα και πυροβολημένα με ραδιενέργεια κύτταρα.

Το ατύχημα της Φουκουσίμα, μακάρι να μείνει ως εδώ, και να μη χρειαστεί να το πληρώσουν περισσότερες αθώες ζωές, θα δώσει και κάτι καλό: ένα ακόμα χτύπημα αφύπνισης στους παραζαλισμένους λαούς για τις τόσες λευκές επιταγές που είχαν παραχωρήσει στα χέρια των τυχοδιωκτών, είτε κυβερνήσεις λέγονται αυτοί, είτε κεφάλαιο, είτε επιστήμονες.

Ο αγαπητικός

Καλά λένε πως οι πιο παθιασμένοι έρωτες είναι οι γεροντο-έρωτες. Κοίτα να δεις που τα πουρά βγήκαν ξεδιάντροπα στο μεϊντάνι, στα κανάλια και τις εφημερίδες κι αρχίσανε τις φιλοφρονήσεις, το φλερτάρισμα και τα σαλιαρίσματα μ' ένα καινούργιο γκόμενο, γερο-πουρό κι αυτός, μην νομίζετε, αλλά ευέλικτος, παρά την ηλικία του, θεατρίνος, τσαχπίνης και με ματάκι τσακίρικο.

Δεν ξέρω τι πέραση έχει στις γυναίκες, αλλά στους άντρες, σκίζει. Είναι γνωστός ο έρωτας του Πάγκαλου προς αυτόν. Όπου βρεθεί κι όπου σταθεί γιαυτόνανε μιλάει. Και να!, να τρέχουν τα σιρόπια και τα σάλια απ' τη μασέλα.

Κι ο Παπακωνσταντίνου, ερωτευμένος δηλώνει και αυτός. Μόνο που είναι πιο συγκρατημένος, μην έρθει και σε ανοιχτή σύγκρουση με τον αντιπρόεδρο που τον είδε πρώτος και τον καπάρωσε. Κι ο Πρόεδρος! Προς το παρόν, κάνει πως δεν βλέπει το ειδύλλιο των παιδιών, αλλά είμαι σίγουρη πως περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία να εκδηλώσει κι αυτός το ασίγαστο ερωτικό του πάθος.

Στη λίστα των ερωτοχτυπημένων γράφτηκε προχθές και ο Παπαχελάς. Αμ τι ήταν αυτό το ποίημα που του αφιέρωσε την Παρασκευή στην Καθημερινή! Πες το καλύτερα ωδή, για νάσαι μέσα. Και τι καλό παιδί, και πόσο συνετός, και πόσο ορθόφρων, και πόσο νομοταγής και πόσο ψυχοπονιάρης, και πόσο σέξι! Αλλά και πόσο πατριώτης, όχι σαν κάτι τσόλια απ' τ' αριστερά που είναι έτοιμα να ξεπουλήσουν και την τελευταία σταγόνα πατρίδας!

Τα βλέπω αυτά να ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια μου, αλλά και στα μάτια αθώων παιδιών και μου δημιουργείται η εντύπωση πως τα πολιτικά ήθη της χώρας έχουν πάρει τον κατήφορο και πως έχουν εντελώς εκτραχηλινθεί. Πώς είναι δυνατόν τόσοι πολλοί και ευυπόληπτοι άνδρες να είναι ερωτευμένοι με τον ίδιο άνθρωπο, να το δηλώνουν ανοιχτά, να κάνουν ότι δεν ζηλεύουν και να μην ντρέπονται τη ξεφτίλα; Και να σκεφτείς ότι έχουν και οικογένειες από πίσω, γυναίκες και παιδιά που τους βλέπουνε και τους ακούνε.

Δεν ξέρω, δεν ξέρω, έχω δει κατά καιρούς, κι έχω ακούσει πολλά για πολιτικά φλερτ, αλλά μια τέτοιου μεγέθους πολιτική παρτούζα, πρώτη φορά αντικρίζω.

Όσο όμως το ξανασκέφτομαι, ελπίζω πως στο τέλος μπορεί να βγει και κάτι καλό, δηλαδή ίσως και να ξεμπερδεύουμε μια για πάντα με τον αγαπητικό. Διότι έτσι και ο Πρόεδρος υποκύψει στο ερωτικό κάλεσμα και βάλει στον επικείμενο, όπως δείχνουν τα πράγματα, ανασχηματισμό, το ερωτικό πουρό του πόθου στην κυβέρνηση, τότε δεν αποκλείεται ν' αρχίσουν εντός ολίγου τα μαλλιοτραβήγματα και ο γάμος να διαλυθεί δια παντός.

Είπαμε, πολύφερνος η νύφη, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που με το πέταγμα των πέπλων, η νύφη αποδεικνύεται βαμπίρ.

Κρίση συμβόλων

Πρόοδο συνιστά ο,τιδήποτε μεγαλώνει, μακραίνει, ψηλώνει, πολλαπλασιάζεται αυγατίζει. Ο,τιδήποτε άλλο που δεν μπορεί να μπει στη ζυγαριά, που δεν μπορεί να προκαλέσει ένα παραπάνω τικ σε κάποια μετρητική μηχανή, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στο τσουβάλι της προόδου, και συνεπώς παραγκωνίζεται και αχρηστεύεται. Η Δύση είχε ανέκαθεν εμμονές με την έννοια της προόδου και ξόδεψε πολύ φαιά ουσία για να εφεύρει τρόπους να την κατοχυρώνει και να την επιδεικνύει.

Τα διαγράμματα για παράδειγμα, έπρεπε να δείχνουν πάντα ανηφορικές καμπύλες, και έτσι είχαμε συνηθίσει να προσλαμβάνουμε την πρόοδο και το «καλό», σαν κάτι δηλαδή, που διαρκώς ανεβαίνει, ενώ το κακό σαν μια καμπύλη που κάνει βουτιά. Βασιλικοί δείκτες, όπως το ΑΕΠ, το εισόδημα, το προσδόκιμο ζωής, κ.α., αποτελούσαν αντιπροσωπευτικό δείγμα της αντίληψης περί προόδου και επειδή αυξάνονταν για χρόνια, η τάση αυτή είχε παγιώσει και την συμβολική αναπαράσταση της προόδου, εν γένει.

Αυτό το βλέπουμε και σήμερα να αποτυπώνεται, από την ανάποδη όμως, σε όλες τις εικόνες και τα σχήματα που οπτικοποιούν την κρίση ή που συνοδεύουν διακοσμητικά κάποιο κείμενο σχετικό μ’ αυτή και τις επιπτώσεις της. Όλα δείχνουν είτε μια καμπύλη που γκρεμίζεται, είτε ένα βέλος που σημαδεύει τα τάρταρα.

Κι όμως αυτό αποδεικνύεται λάθος. Στην κρίση δεν παίρνουν όλοι οι δείκτες την κατηφόρα. Αντίθετα είναι περισσότεροι αυτοί, (που είναι και οι πιο άμεσα αντιληπτοί και οι πιο οδυνηροί), οι οποίοι εκτοξεύονται προς τα πάνω, διαψεύδοντας έτσι στερεότυπα και πατροπαράδοτα σύμβολα και εικόνες. Το χρέος, για παράδειγμα, περιγράφεται από μια καμπύλη που σημαδεύει τον ουρανό. Ο πληθωρισμός επίσης. Το ίδιο και οι κατασχέσεις. Το ίδιο και τα λουκέτα, το ίδιο και τα συσσίτια, το ίδιο και ο αριθμός των αστέγων. Αλλά πάνω απ’ όλα, ο αριθμός των ανέργων.

Σε μια περίοδο κρίσης λοιπόν, πολλά είναι αυτά που αυξάνουν, κι είναι μάλιστα τα περισσότερα. Τι κάνουμε τότε με τα σύμβολα; Δεν θα ‘πρεπε να τα αναπροσαρμόσουμε κι αυτά; Δεν θα ‘πρεπε πλέον το «κακό» να ταυτίζεται με μια ανοδική καμπύλη και το «καλό» με μια καθοδική;

Δεν μάς έφταναν τα προηγούμενα, έχουμε να νταντεύουμε και τα σύμβολα που περνάνε κι αυτά την κρίση τους...