Εκλογές στη Λιβύη μετά από 40 χρόνια

Με τη Συρία στο κέντρο του κυκλώνα, κοντέψαμε να ξεχάσουμε τη Λιβύη. Όταν ανάβει αλλού φωτιά, λογικό είναι να στρέφεται το βλέμμα της επικαιρότητας προς τα κει και να μειώνεται το ενδιαφέρον για τ’ αποκαΐδια, που μια άλλη εξ ίσου δυνατή φωτιά είχε αφήσει σε πρότερο χρόνο, σε κάποια άλλη μεριά. Όσο όμως δύσκολο είναι να παλεύεις με τη φωτιά, άλλο τόσο είναι να παλεύεις και με τ’ αποκαΐδια, προσπαθώντας να τα ξαναστήσεις όλα απ’ την αρχή και σε μια άλλη βάση,  διαφορετική. Κι η Λιβύη βρίσκεται σε μια παρόμοια αβέβαιη κατάσταση, σχετικά ήρεμη σε σχέση με την κόλαση της προηγούμενης χρονιάς, αλλά ακόμα με ισχυρά ένοπλα καπετανάτα, κυρίως στις πόλεις κοντά στα σύνορα με την Τυνησία και στο Νότο, που αρνούνται να υπακούσουν στην κεντρική εξουσία, που ανακηρύσσουν αυτόνομες περιοχές, για παράδειγμα στη Μισράτα, όπου απαιτούν από τους επισκέπτες βίζα για να εισέλθουν στην πόλη, που καταλαμβάνουν το αεροδρόμιο της Τρίπολης, ζητώντας την απελευθέρωση δικών τους μαχητών, που αποκλείουν τον κεντρικό βόρειο οδικό άξονα απαιτώντας περισσότερες έδρες για τις ανατολικές επαρχίες στο νέο Κογκρέσο, που εμπλέκονται σε σφοδρές μάχες με τους υποστηρικτές ακόμα του παλαιού καθεστώτος, αφήνοντας πίσω τους δεκάδες νεκρούς, κλπ, κλπ. 

Παρ’ όλα αυτά, όμως, τα πράγματα προχωρούν και όπως έγινε με την Αίγυπτο, έτσι και η Λιβύη μπαίνει σε σειρά εκλογών. Και μάλιστα σύντομα, δηλαδή σήμερα. 

Έτσι, σήμερα Σάββατο, στις 7 Ιουλίου, περίπου 2.9 εκατ. Λίβυοι, το 80% απ’ όσους έχουν δικαίωμα ψήφου θα προσέλθουν στις κάλπες για πρώτη φορά εδώ και 42 χρόνια, για να εκλέξουν τα 200 μέλη του Γενικού Εθνικού Κογκρέσου, το οποίο είναι επιφορτισμένο με τα εξής καθήκοντα: 1) να εκλέξει πρωθυπουργό και κυβέρνηση, 2) να ορίσει την 60-μελή επιτροπή, η οποία εντός 120 ημερών θα πρέπει να έχει ετοιμάσει σχέδιο του νέου συντάγματος, 3) να το θέσει σε δημοψήφισμα εντός 30 ημερών, όπου η έγκριση θα απαιτήσει πλειοψηφία δύο-τρίτων, και 4) να ορίσει το χρόνο νέων εκλογών, σε ένα περίπου εξάμηνο από τότε. Το Κογκρέσο έρχεται να αντικαταστήσει την αυτόκλητη κυβέρνηση, η οποία αντιπροσωπεύεται από το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο.  

Οι εκλογές αποτελούσαν ανέκαθεν σπαζοκεφαλιά για τους ψηφοφόρους σχετικά με το ποιο κόμμα θα ψηφίσουν. Αν, για παράδειγμα, βαθμολογήσουμε με ένα το βαθμό δυσκολίας για τους ψηφοφόρους των συνήθων δυτικών δημοκρατιών, με μια ντουζίνα κόμματα το πολύ, πόσο θα πρέπει να βαθμολογήσουμε τη δυσκολία απόφασης των Λίβυων, όταν καλούνται να διαλέξουν ανάμεσα σε 142 κόμματα (το «κόμμα», εδώ θα πρέπει να εκλαμβάνεται με μια ευρεία έννοια, μιας και δεν υπάρχει ανάλογη εμπειρία, ούτε νομοθεσία που να το ορίζει), και ανάμεσα σε 3,706 υποψηφίους; Στην εποχή Καντάφι, δεν υπήρχαν τέτοια προβλήματα, θα μπορούσαν ν’ αναπολήσουν οι νοσταλγοί. Ο υποψήφιος ήταν πάντοτε ένας και η αβεβαιότητα για το αποτέλεσμα μηδενική. Αλλά από τον έναν, στους 3706, υπάρχει μεγάλη απόσταση και το άλμα τεράστιο. Θα μπορέσουν, οι Λίβυοι να το καλύψουν χωρίς να βγουν στη φόρα ξανά τα γιαταγάνια; 

Στις εκλογές αυτές, οι περισσότεροι υποψήφιοι, οι 2,501, είναι ανεξάρτητοι, τοπικής κυρίως εμβέλειας, στην πόλη, στη γειτονιά, στο χωριό, ενώ αυτοί που κατέρχονται με κάποιον πολιτικό σχηματισμό ανέρχονται στους 1,206. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στη συμμετοχή των γυναικών. Ενώ, ανάμεσα στους ανεξάρτητους υποψηφίους, οι γυναίκες είναι μόνο 85, ανάμεσα στους κομματικούς υποψηφίους καταλαμβάνουν τις μισές σχεδόν θέσεις, κι αυτό, λόγω της νομοθεσίας η οποία επιβάλει την εναλλαγή ανδρών και γυναικών στις λίστες. Στη σύνθεση δε του Εθνικού Κογκρέσου έχει προβλεφτεί οι 120 έδρες να καταληφθούν από ανεξάρτητους και οι 80 από τα κόμματα. Και για να εξασφαλιστεί μια κάποια δίκαιη εκπροσώπηση των επαρχιών, μην και πάρουν φωτιά οι τοπικοί  πολέμαρχοι, από τις 200 θέσεις, οι 100 θα πάνε στην περιφέρεια της Τριπολιτάνιας, οι 60 στην Κυρηναϊκή και οι 40 στη Φαζάνια, στα νοτιοδυτικά της χώρας.

Παρ’ όλο το εντυπωσιακό πλήθος κομμάτων, ελάχιστα είναι αυτά που έχουν εθνική εμβέλεια, και το όλο πράγμα θα παιχτεί ανάμεσα σε πέντε. Σε γενικές γραμμές, τα κόμματα συσπειρώνουν τρεις τάσεις. Η μια τάση είναι των κοσμικών-εκσυγχρονιστών, που εκπροσωπείται από το «Εθνικό-Κεντρώο κόμμα» του Ali Terhouni, πρώην καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Σηάτλ και πρώην αναπληρωτή Πρωθυπουργού στη μεταβατική κυβέρνηση, και από τη «Συμμαχία Εθνικών Δυνάμεων» υπό την ηγεσία του Mahmoud Jibril, πρώην Πρωθυπουργού της μεταβατικής και πρώην υπουργού οικονομικών του Καντάφι, προτού στραφεί εναντίον του.  

Η δεύτερη τάση εκπροσωπείται από το «Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας», με ηγέτη τον Muhamad Yousef al-Magariaf, πρώην πρεσβευτή στην Ινδία. Συστάθηκε το 1984, με το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Καντάφι. Όσα μέλη του επιβίωσαν των εκτελέσεων, για ευνόητους λόγους, διέφυγαν στο εξωτερικό, απ’ όπου και ασκούσαν αντιπολίτευση μέχρι πρότινος. Το κόμμα παρουσιάζεται ως φιλελεύθερο και υποστηρίζει πλατιά πλατφόρμα θεμάτων που άπτονται της οικονομίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της αποκέντρωσης και της εθνικής συμφιλίωσης και ασφάλειας. 

Η τρίτη τάση είναι το πολυπληθές και πολύχρωμο Ισλάμ. Κύριος εκπρόσωπος είναι το κόμμα της «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης», που πατάει στα χνάρια των Αιγυπτίων Αδελφών Μουσουλμάνων. Δημιουργήθηκε μόλις πριν λίγους μήνες, και ο αρχηγός του Mohamed Sowan, διετέλεσε στο παρελθόν φιλοξενούμενος των φυλακών Καντάφι, ως πολιτικός κρατούμενος. Είναι η πλέον καλά οργανωμένη πολιτική δύναμη και αναμένεται να πάει καλά στις εκλογές. Στην ίδια κατηγορία πέφτει και το «Κόμμα της Πατρίδας» υπό τον Abdel Hakim Belhaj, ομοίως φυλακισθέντα και βασανισθέντα από το προηγούμενο καθεστώς. Διετέλεσε αρχηγός των Λίβυων ισλαμιστών μαχητών, και θεωρείται ότι διατηρεί διασυνδέσεις με την Αλ-Κάιντα, παρ’ όλο που το αρνείται σφοδρά. Έχει την υποστήριξη των ακραίων σαλαφιστών και η ατζέντα του περιλαμβάνει την ίδρυση ισλαμικής δημοκρατίας βασισμένης στο νόμο της Σαρία.  

Πριν όμως από το αποτέλεσμα, η αγωνία όλων και η ευχή είναι οι πρώτες αυτές πολύτιμες εκλογές να διεξαχθούν ομαλά και χωρίς αιματοχυσίες.