Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ: Ένας Manager του Καιρού μας

Στην λαϊκή φαντασία, μυθιστορία και εικονογραφία ο Επιστήμονας καταλαμβάνει μια θέση σχεδόν αγιογραφική. Φτωχός και λιτός στις επιλογές του, κατά κανόνα αντικαταναλωτικός, ατημέλητος, με ξεχειλωμένα πουλόβερ, φαρδιά παντελόνια που συγκρατούνται από τιράντες, ενίοτε και από τρίχινο σκοινί ή σπάγκο, τρύπιες κάλτσες και στραβοπατημένα παπούτσια, αξύριστος, για άνδρες και γυναίκες αδιακρίτως, αφηρημένος, ονειροπόλος, και τελικά συμπαθής.

Δεν νομίζω ότι η εικόνα αυτή ανταποκρίθηκε ποτέ σε κάποια πραγματικότητα, γιατί οι περισσότεροι από τους μεγάλους επιστήμονες που άφησαν εποχή, κάθε άλλο παρά φτωχή και ταπεινή ζωή είχαν στην εποχή τους. Μερικά τυχαία παραδείγματα που μου έρχονται στο νου είναι τα παρακάτω:

Ο Niels Bohr, ο πατέρας της Κβαντομηχανικής, καταγόταν από επιφανή οικογένεια τραπεζιτών της Κοπεγχάγης.
Ο Werner Heisenberg ήταν γιος καθηγητή του πανεπιστημίου του Μονάχου στον τομέα των Νέων Ελληνικών.
Ο Erwin Schroedinger ήταν γιος βοτανολόγου και εγγονός καθηγητή Χημείας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
Ο Albert Einstein ήταν γιος εμπόρου και μηχανικού.
Ο Max Born ήταν γιος ανατόμου και εμβρυολόγου, και πάει λέγοντας αν πιάσουμε και τους πιο παλιούς όπως τον James Clerk Maxwell, James Watt, Gottfied Leibniz και πολλούς άλλους με κοινό χαρακτηριστικό το ακαδημαϊκό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσαν.

Φυσικά υπήρχαν και άλλοι πολλοί προερχόμενοι από σεμνές και ταπεινές οικογένειες όπως ο Carl Friedrich Gauss ή ο πολυτάλαντος Thomas Edison, αλλά αυτό επιβεβαιώνει μάλλον τον κανόνα παρά τον ανατρέπει. Σίγουρα δεν συνηγορεί υπέρ της εικόνας που περιέγραψα στην αρχή αυτού του κειμένου.

Σήμερα βέβαια, περισσότερο παρά ποτέ, μια τέτοια περιγραφή κάθε άλλο παρά ευσταθεί. Ο επιστήμονας επ’ ουδενί είναι είδος διαφορετικό από τα άλλα κοινωνικά ζώα. Συμμετέχει μάλιστα με αξιοθαύμαστη προσαρμοστικότητα και επιτυχία στις κοινωνικές πρακτικές του καιρού μας.

Για να επιβιώσει σήμερα ένας επιστήμονας πρέπει να είναι πρωτίστως MANAGER με όλη τη σημασία του όρου, σβέλτος και Δημοσιοσχεσίτης.
Διότι,

1. Οφείλει να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή, πού μοιράζεται το χρήμα ώστε να αποσπά τα απαραίτητα κονδύλια για τη χρηματοδότηση της έρευνας και της τσέπης του. Αυτό συμβαίνει σχεδόν σε παγκόσμιο επίπεδο και όχι μόνο στα καθ’ ημάς, που όντας κακότεχνοι αντιγραφείς ξένων πρακτικών γινόμαστε πάντα βασιλικότεροι του βασιλέως. Δηλαδή, σταματούμε παντελώς την τακτική χρηματοδότηση και εξαπολύουμε τους επιστήμονες δεξιά και αριστερά για ό,τι ξεροκόμματο ξεπερισσέψει από το μεγάλο φαγοπότι των Βρυξελλών ή των τοπικών επιτροπών.

2. Η απόσπαση κονδυλίων είναι τέχνη ζηλευτή και όχι για τον καθένα. Χρειάζεται πολύ σπρώξιμο για μια θέση σε κρατικές Επιτροπές, Συμβούλια, Κόμματα, Παραεπιτροπές και Παρασυμβούλια, πολύ ξόδεμα, πολύ αλισβερίσι, πολύς διαγκωνισμός, τελικά πολύ απ’ αυτό που ονομάζεται ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ.

3. Ο επιστήμονας του καιρού μας, οφείλει να διαχειρίζεται και να χειρίζεται καλά το ανθρώπινο δυναμικό το οποίο προσλαμβάνει από την όποια εκταμίευση των κονδυλίων, διότι κάποιος τελικά πρέπει να κάνει τη δουλειά σ’ αυτό τον τόπο. Το ανθρώπινο αυτό δυναμικό αποτελεί τη νέα υπερεκμεταλλευόμενη και υποαμοιβόμενη φυλή των μεταπτυχιακών. Το εντελώς σίγουρο είναι ότι μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους δεν θα έχουν καμιά τύχη στην εγχώρια αγορά εργασίας, πόσο μάλλον στη διεθνή. Οι μεταπτυχιακοί αποτελούν το κομμάτι -Κομπάρσος- στο θεατρικό έργο που λέγεται «Έρευνα στην Ελλάδα».

4. Ο Επιστήμονας για να είναι καλός Manager πρέπει να μπορεί να προσαρμόζεται ακαριαία στο τί τραβάει η αγορά και στις απαιτήσεις των χρηματοδοτών. Η επιστημονική αγορά έχει και αυτή τις μόδες της οι οποίες έρχονται από το πουθενά και εξαφανίζονται στο πουθενά επίσης. Πριν από 15 με 20 χρόνια γινότανε πανζουρλισμός με το ΧΑΟΣ. Σήμερα γίνεται του ΝΑΝΟ. Στο «άρτζι-μπούρτζι και λουλάς» που έλεγε και η γιαγιά μου. Μιλώντας για τώρα, ο manager πρέπει να έχει την ευελιξία και ευστροφία να χαρακτηρίζει σαν –nano οποιαδήποτε έρευνα έχει κατά νου. Ακόμα καλύτερα πετυχαίνει το nano-nothing, που είναι και το πλέον ευέλικτο.

5. Ο μεγάλος ανταγωνισμός για χρηματοδότηση, απαιτεί συν τοις άλλοις και παχιά βιογραφικά. Επειδή, όπως καταλαβαίνετε, ο χρόνος που μένει για έρευνα μετά τα ατέλειωτα σούρτα-φέρτα είναι μηδαμινός και ο στρατιές των μεταπτυχιακών σαν πρωτόβγαλτες στην πιάτσα, αρκετά αναποτελεσματικές, χρειάζονται καινούργια concepts παραγωγής τους. Ένα πολύ ευφυές σχέδιο, είναι αυτό του μαγικού πολλαπλασιασμού των εργασιών, «The inflationary curriculum vitae», (πληθωριστικό βιογραφικό), όπως το ονομάζω, τεχνική με την οποία μια επιστημονική εργασία με διάφορες μικρομεταβολές που υφίσταται μπορεί να αναβαπτίζεται πρωτότυπη και να αυγατίζει, δημοσιευόμενη εις το διηνεκές.

6. Και τέλος-τέλος, ανάμεσα στα άλλα πρέπει να έχει και φωτογένεια ώστε να μπορεί πού και πού να ποζάρει σε διαφημίσεις προϊόντων, όπως για παράδειγμα πολυτελών αυτοκινήτων, ώστε να εξοικονομεί και κανένα παραπανίσιο φράγκο για τις έρευνές του.

Oh my poor guy!