Παρασκευή 29 Μαΐου 2009

"Περί Φωτίσεως" (των Ψηφοφόρων)


Ο Ζοζέ Σαραμάγκου είναι συγγραφέας από την Πορτογαλία. Κατά τη γνώμη μου, από τους πιο σημαντικούς, σε παγκόσμια κλίμακα. Γόνιμος ακόμα και μέχρι τώρα, αν και έχει προ πολλού ξεπεράσει τα ογδόντα, γράφει ακατάπαυστα, απομονωμένος από το 1991 στο Λανθαρότε, στα Κανάρια νησιά, αηδιασμένος από την απαγόρευση του βιβλίου του «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» στη χώρα του. Παρ’ ότι καταπιάστηκε με τη συγγραφή σε μεγάλη ηλικία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρωτύτερα το μολύβι και η γραφή τού ήταν άγνωστα, βραβεύτηκε το 1998 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.


Ο Σαραμάγκου, εκτός από ποίηση, δοκίμια, κριτική, θεατρικά έργα και διηγήματα, έχει γράψει και πάνω από 15 μυθιστορήματα, πολλά απ’ αυτά μεταφρασμένα και στα ελληνικά, τα οποία χαρακτηρίζονται από μια εντελώς πρωτότυπη μυθοπλασία, με τα φανταστικά στοιχεία να είναι οργανικά συνδεδεμένα με τα πραγματικά, έτσι ώστε να διατηρείται στον αναγνώστη η αίσθηση του ρεαλισμού, παρ’ όλα τα άλογα, αλλόκοτα και υπερβατικά στοιχεία που χρησιμοποιεί για να προωθήσει τον μύθο. Κεντρικό μοτίβο της θεματολογίας του είναι η ολοένα πιο απρόσωπη και δυσχερής κοινωνική πραγματικότητα, η συντριβή του ανθρώπου από τις δυνάμεις της αγοράς, της μοναξιάς και του κράτους.


Χαρακτηριστικά, στο «Περί Τυφλότητος», (1995), περιγράφει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες την σταδιακή τύφλωση μιας ολόκληρης πολιτείας και την ολοκληρωτική απορύθμιση και κατάρρευση της κοινωνικής ζωής, από ένα πλήθος απελπισμένων που υπακούοντας μόνο στο ένστικτο αυτοσυντήρησης, επιδίδονται σε φρικιαστικές πράξεις. Η «Σπηλιά», γραμμένη το 2000 αναφέρεται στον εξοστρακισμό των ανθρώπων από τις παραδοσιακές εργασίες και εστίες τους λόγω της εμφάνισης στη γειτονιά τους ενός εμπορικού κέντρου μαμούθ. Στον «Άνθρωπο Αντίγραφο», (2002), περιγράφει την απώλεια ταυτότητας, το υπαρξιακό δράμα ενός μοναχικού δασκάλου ύστερα από την τυχαία ανακάλυψη ότι στην ίδια πόλη κυκλοφορεί κάποιος που είναι ακριβές αντίγραφο του ίδιου.


Θα σταθώ στο προτελευταίο του μυθιστόρημα, «Περί φωτίσεως», γραμμένο το 2006, όχι για την λογοτεχνική του αξία, την οποία θεωρώ αρκετά κατώτερη των προηγούμενων έργων του, αλλά για τη θεματολογία του. Και εδώ, όπως και στο «Περί Τυφλότητος», έχει σαν ήρωες ανώνυμους, ολόκληρο τον πληθυσμό μιας πόλης απ’ τη μία, και την κυβέρνηση απ’ την άλλη. Γίνονται εκλογές, όπως, καλή ώρα τώρα, και με το άνοιγμα της κάλπης το 70% των κατοίκων βρίσκεται να έχει ψηφίσει λευκό. Έντρομοι οι ιθύνοντες, προκηρύσσουν ξανά εκλογές για την επόμενη Κυριακή με την ελπίδα ότι κάποιο λάθος θα έχει γίνει και ότι οι ψηφοφόροι θα αντιληφθούν τις συνέπειες της πράξης τους. Φρούδες ελπίδες όμως! Η κάλπη, αυτή τη φορά βγάζει πάνω από 80% λευκό και 0% αποχή.

Ολόκληρο το πολυσέλιδο μυθιστόρημα του γηραιού, αλλά ανατρεπτικού Σαραμάγκου, αναφέρεται στις γελοίες προσπάθειες του κράτους να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω από αυτή την ενέργεια, και να τιμωρήσει τους πολίτες του για την, κατά τα άλλα συνταγματική και καθ’ όλα, νόμιμη χρήση της ψήφου τους. Περιγράφεται η διολίσθηση του δημοκρατικού κράτους προς τον ολοκληρωτισμό όταν έρχεται αντιμέτωπο με απρόβλεπτες καταστάσεις, μέσα από τη διοχέτευση «θεωριών συνομωσίας», με προβοκάτσιες που φτάνουν μέχρι ανατινάξεις δημοσίων χώρων αδιαφορώντας για τα θύματα, με τις εν ψυχρώ δολοφονίες ανεπιθύμητων πολιτών, με κατασκευές υπόπτων, με προσπάθειες χειραγώγηση της μάζας, λογοκρισία, κ.λ.π.


Η ανατρεπτικότητα του συγκεκριμένου βιβλίου έγκειται στο ότι ο συγγραφέας παρακάμπτει το σκόπελο τού να εξελιχτεί η ιστορία σ’ ένα κοινό αστυνομικό μυθιστόρημα, όπου όλοι, από τον συγγραφέα, μέχρι τους ήρωες και τον αναγνώστη να ψάχνουν για τα κέντρα ανωμαλίας και τον αρχηγό μιας υποτιθέμενης συνομωσίας. Τίποτε απ’ όλα αυτά, τελικά, δεν συμβαίνει. Οι πολίτες, παρ΄ όλη την εγκατάλειψη της πόλης από την κυβέρνηση, την αστυνομία και τον στρατό, αντιδρούν με σύνεση και υπευθυνότητα, με αλληλεγγύη τόσο προς τους φίλους όσο και προς τους εχθρούς, και η ζωή τους, όπως πάντα, κυλάει ήρεμα χωρίς βιαιοπραγίες και εγκλήματα.


Ο συγγραφέας δυστυχώς, τελειώνει την ιστορία του χωρίς να αφήσει τη φαντασία του να δώσει οριστική πολιτική λύση στο πρόβλημα. Μας αφήνει μετέωρους, όπως και την πόλη ολόκληρη. Αναγνωρίζει μάλλον, ότι η διερεύνηση της κατάστασης που θα προέκυπτε μέσα από μια γενικευμένη, και το τονίζω ξανά, νόμιμη χρήση του λευκού, θα ξεπερνούσε τις δυνατότητές του ως μυθοποιού. Το ίδιο, φαντάζομαι ότι θα ίσχυσε και για τον ίδιο τον νομοθέτη, όταν, το πάλαι ποτέ θεσμοθετούσε την λευκή ψήφο σαν ισότιμη με τις άλλες, τις στοχευμένες.

Το λευκό πάντως, μέσα σε αδιέξοδους καιρούς θα αποτελεί πάντα μια αξιοπρεπή κίνηση.

31 σχόλια:

μ είπε...

Ίσως με το να μην υπάρχει λύτρωση στο τέλος του βιβλίου ο συγγραφέας να θέλει να προσομοιάσει το λευκό των ψηφοφόρων. Όπως αυτοί άφησαν τους προύχοντες με την απορία της συνωμοσίας ή της σύγχυσης, έτσι και αυτός αφήνει τον αναγνώστη με ένα ερώτημα, η απάντηση στο οποίο μπορεί να βρίσκεται μέσα στον κάθε αναγνώστη.

Tyler Durden είπε...

τα μυθιστορήματα που αφήνουν μετέωρο το τέλος είναι και τα πιο καλά γιατι σε ωθούν να σκεφτείς και δεν δίνουν έτοιμες λύσεις

επίσης κοίτα το σχόλιο στην προηγούμενη ανάρυηση για μια διόρθωση του κώδικα υπερλινκ

Sophia Kollia είπε...

Όλα πιθανά είναι πάντως. Μπορεί πάλι να μοιράσουν εμφιαλωμένα νερά, από αυτά που έλεγες στο ποριγούμενο πόστ, και να επανέλθει η μνήμη και να εκτιμήσουμε τα καλά της ψήφου.....
καλημέρα

Σημ
Σήμερα λέω πολλές βλακείες, και είανι ακόμα πρωί!

ELvA είπε...

Ο Σαραμάγκου ειναι απο τους πιο αγαπημενους μου συγγραφεις,αλλα δεν ετυχε να διαβασω το «Περί φωτίσεως», που ακουγεται ιδιαιτερα ενδιαφερον και για τα δικα μας,Ελληνικα, δεδομενα και για τα παγκοσμια. Δε θα συμφωνησω ομως οτι το λευκο ειναι λυση, γιατι σε δυσκολους καιρους και με τοσα προβληματα γυρω μας θελω να πιστευω οτι υπαρχουν τροποι και λυσεις να καταπολεμηθουν τα...
αδιεξοδα. :)

Saq είπε...

Δεν τον γνώριζα και τα όσα αναφέρεις είναι πολύ ενδιαφέροντα, αναλυτικότατη όπως πάντα.
την καλημέρα μου

cynical είπε...

Μάνο καλημερα,

Ποιος ξερει τι ειχε στο νου του. Εμενα μου αφησε την αισθηση του μισοτελειωμενου. Αλλα περασε και καιρος που το διαβασα. Τωρα με τις εκλογες ειπε να τα ξαναφερω στην επιφανεια. Λεμε ότι η αποχη ή το λευκο δεν επειρεαζουν τιποτε. Αλλα, για σκεψου να αντιπροσωπευαν ενα πολυ μεγαλο ποσοστο των εκλογεων;
Τι εξελιξεις θα πυροδοτουσε κατι τετοιο; Οχι αυτες του βιβλιου, αλλα πιστευω οτι θα επιταχυνονταν οι εξελιξεις προς αλλαγες του πολιτικου τοπιου. Ενω τωρα ψιλομπαλωνεται και σεεεερνεται...

cynical είπε...

Καλημερα @Tyler,

σε ευχαριστω για τον κωδικα και απο εδω.

Οπως γραφω και στον Μανο, μια παρομοια εξελιξη, που δεν ειναι και πολυ ουτοπικη να συμβει και στην Ευρωπη, όχι τοσο εξ αιτιας του λευκου, όσο εξ αιτιας της αποχης, μπορει να επιταχυνει εξελιξεις. Δεν πιστευω οτι μια κυβερνηση θα αισθανοταν καλα, αν εκλεγοταν μονο απο ενα μονοψηφιο ποσοστο εκλογεων. Θα αλλαζε το πολιτικο τοπιο..

cynical είπε...

Καλωςόρισες Elva,

Ήμουν προσεκτικη στο να μη χρησιμοποιησω τη λεξη "λυση" για το λευκο, αν και τ' ομολογώ ότι πήγε προς τα κει το χερι μου. Αντ' αυτής χρησιμοποιησα τη λέξη "κίνηση", που δείχνει κατευθυνση αλλά οχι λύση.

Νομιζω οτι το λευκο, σε αντιθεση με την αποχη, ειναι συνειδητη ενδειξη δυσαρεσκειας για τα πολιτικο σκηνικο. Οτι θελεις κατι αλλο , απο αυτο που προσφερει η αγορα. Οτι επιθυμεις αλλο τροπο οργανωσης των πραγματων, αλλη κατευθυνση, περισσοτερο χωρο στις αποφασεις, περισσοτερες δυνατοτητες ελεγχου της εξουσιας κ.λ.π.

Σημερα στην ελλαδα θαρρεις και εχουμε βουλευτικες εκλογες, οπου κυριαρχουν αλληλοκατηγοριες, μισες κουβεντες αποφυγης καθαρης θεσης και απαντησης, ποδοσφαιρικα συνθηματα, επικοινωνιακα τερτιπια, και αλλα θλιβερα.

Για το τι κανει το ευρωπαικο κοινοβουλιο, τι αρμοδιοτητες εχει, κ.α. κανεις δεν μπηκε στον κοπο να ενημερωσει.

Δε θελω να μπω στη λογικη του οπαδου, και να πανηγυρισω το βραδυ της κυριακης για την ομαδα μου που νικησε. Γιατι ετσι γινονται αντιληπτες οι εκλογες.
Διοτι αν τις αντιλαμβανονταν αλλιως, τωρα θα συζητουσαν για τα προβληματα και τις λυσεις και οχι για τις δημοσκοπησεις και τα ποσοστα.

NP είπε...

Πολύ ενδιαφέρον,
... τι να πρωτοδιαβάσουμε βρε Cynical ?

cynical είπε...

Καλημερα Σοφια,

απο μονη της η ψηφος δεν φερνει αλλαγες. Χρειαζεται μεγαλυτερη παρεμβαη του κοσμου και λογοδοσια της εξουσιας, μεσα απο ενα διαφορετικο θεσμικο πλαισιο.

Δεν τους ειδες ποσο φοβισμενοι ηταν στο ντιμπειτ; Να μην μιλησουν παραπανω, να μην κοιταξουν παρακάτω, μην και τους ρωτησει κανενας αλλος δημοσιογραφος. Αυτο ειναι φοβος και τρομος. Μου σφιχτηκε η ψυχη που τους ειδα για λιγο.

Ουτε δικτατορες δεν παιρνουν τοσο ασφυκτικα μετρα προστασιας. Και μετα να τους ψηφισεις;

cynical είπε...

Καλημερα Newton.

Ο Σαραμανγκου ειναι πολυ δυνατος συγγραφεας. Εχει μια γλωσσα που σε στελνει.

cynical είπε...

Γεια σου @NP,

εναν τουλαχιστον Σαραμαγκου, βρες χρονο καποτε και διαβασε τον. Θα σε ανεβασει με τον ουμανισμο του. Μεσα στην προταση, θα βρει να χωσει καποια λεξη και θα κανει την ψυχη να πεταξει...
Πολυ ανθρωπινος!

Δ. Δρακονάριος είπε...

Αγαπητή Cynical,


"Το λευκό πάντως, μέσα σε αδιέξοδους καιρούς θα αποτελεί πάντα μια αξιοπρεπή κίνηση.";;;

Πίστευα ότι η Πολιτική δεν είναι "a game played by gentlemen" ή έστω ζήτημα "savoir-vivre". Αλλά, ποιός ξέρει, μπορεί και να κάνω λάθος...


Xαιρετώ.

VAD είπε...

Ομολογώ την αμαρτία μου,δεν εχω διαβάσει Σαραμάγκου,θα επανορθώσω!
-Όσο περί φωτίσεως των ψηφοφόρων μήπως ειναι καιρός να τους φωτίσει το...Αγιον Πνευμα και να μαυρίσουν τις γαλάζιες σεμνότητες και ταπεινότητες;

cynical είπε...

Αγαπητε Δ. Δρακονάριε,

όταν, καποιες φορες το παιχνιδι μπορει να μην ειναι στα στανταρ που καποιος εχει, μπορει και να απεχει. Ειναι κιαυτο μεσα στις προβλεπομενες κινησεις.

Αλλιμονο αν περιμενε καποιος να συμμετεχει στην πολιτικη μονο μια φορα στα τοσα, ψηφιζοντας. Τοτε θα την αντιλαμβανοταν λαθος, ετσι νομιζω.

cynical είπε...

Καλημερα VaD,

οσο και να φανει οτι μαυριστηκαν, παλι καποια εκατομμυρια θα τους ασπρισουν. Αυτοι ισως θα επρεπε να διαβασουν το "Περί Τυφλοτητας" του ιδιου συγγραφεα.

de profundis είπε...

Εγω πάλι σε δυσκολους καιρούς μου αρέσει να ανατρέχω στους κλασικούς και για την περίπτωση προτείνω Ερασμο και τι άλλο ?μα φυσικά το Μωρίας Εγκώμιον..

Δ. Δρακονάριος είπε...

Αγαπητή Cynical,


Το μόνο που θέλω να πω είναι το εξής: Πίστευα ότι σου είναι σαφές πως δεν περιορίζω την Πολιτική στα όρια του Κοινοβουλευτισμού. Έκανα λάθος. Οπότε, ας το διευκρινίσω για να γραφτεί κι αυτό στα πρακτικά...


Χαιρετώ.

vripol είπε...

Αγαπητή μου Cynical, εγώ, ένας επί έτη χρήστης τού λευκού στις εκλογές, προβληματίστηκα από την παράθεση της αριθμητικής συνέπειας της λευκής ψήφου, στο ιστολόγιο τού "έφηβου".
(αξίζει να διαβάσει κανείς εκεί και την πρόσφατη συνέντευξη του Μανώλη Γλέζου στον Έφηβο).

http://efhbos.wordpress.com/2009/05/30/apoxh-akyro-leyk/

cynical είπε...

Kαλημερα @Vripol

την αναλυση του εφηβου την ειχα δει και σε αλλα ιστολογια.
Εμενα ομως με προβληματισε το εξης.
Οτι τα ακυρα και τα λευκα τα αφαιρει αποκλειστικα απο τα μικρα κομματα, ενω αφηνει ατρωτα τα δυο μεγαλα. Ετσι, το αποτελεσμα ειναι εντελως biased και το σπρωχνει προς το συμπερασμα που θελει να βγαλει εξ αρχης.

Αν τα ακυρα λευκα τα αφαιρουσε και απο τα δυο μεγαλα κομματα, τοτε δεν θα εβγαζε αυτο το συμπερασμα.

Για δες το και συ και πες μου αν εχω δικαιο.

cynical είπε...

Ok αγαπητε Δ. Δρακοναριε.

Κατεγραφη, και δεν αμφεβαλλα οτι θα συμφωνουσες.

Μαύρος Γάτος είπε...

Διαφωνώ! Το λευκό δυστυχώς, με το ισχύον σύστημα, δεν είμαι παρά ένα δώρο για τα μεγάλα κόμματα. Δεν θα ψηφίσω με ευχαρίστηση κανένα από τα υπάρχοντα κόμματα, αλλά προτείνω "το μη χείρον", και σίγουρα δεν είναι το λευκό. Κι ακόμα πιό σίγουρα, ΔΕΝ είναι η αποχή... "να φοβάσαι αυτά που θα γίνουν για σένα χωρίς εσένα"...

cynical είπε...

Καλησπέρα Μαύρε Γάτε,

αναφερομουν πιο πανω, στο παραδειγμα του βλογ του εφηβου, όπου κανει μια αυθαιρετη κατανομη των λευκων και ακυρων ψηφων, αφηνοντας τις ψηφους των δυο μεγαλων κομματων ιδιες.

Οι τροποι με τους οποιους καποιος μπορει σε ενα νοητο πειραμα, να κατανειμει μηλα, αχλαδια, και ψηφους ειναι απειρος.

Το οτι πανε στα δυο κομματα εχει σχεση, (φανταζομαι) με το εκλογικο συστημα που δεν ειναι αναλογικο. Αλλα και παλι, δεν μπορω να καταλαβω γιατι σε καθε, οποιαδηποτε κατανομη, θα ειναι υπερ το δεον ευνοημενα παντοτε τα δυο κομματα, ακομα και ετσι.

Ετσι, το αναφερω, για την ορθοτητα του μοντελου του εφηβου.

Πάντως παιρνοντας το παραδειγμα συμπεριφορας των ψηφοφορων απο το μυθιστορημα του Σαραμανγκο, μια πλειοψηφια λευκου, θα ειχε υπερβολικα μεγαλη δυναμη ανατροπης, και μαλλιστα εντελως νομιμη.

Δεν θελω να προπαγανδισω το λευκο, απλα δειχνω τις οριακες του δυνατοτητες.

Alexandros είπε...

Σύμπτωση. Αυτήν την εποχή διαβάζω την Πέτρινη Σχεδία του Σαραμάγκου.

Καλό απόγευμα!

cynical είπε...

Καλό απογευμα και σε σενα Αλέξανδρε.
Το συγκεκριμενο, δεν το έχω διαβασει. Φανταζομαι να σου αρεσει.

grsail είπε...

Το δεύτερο μισό της τρίτης παραγράφου από το τέλος στην ανάρτησή σου, έχει μια ανατριχιαστική ομοιότητα με αυτό που ζούμε τα τελευταία πέντε χρόνια.

Επιβαιβεώνεται και πάλι η άποψη ότι:

"... η πραγματικότητα ξεπερνά την φαντασία ..."

NdN είπε...

Γεια σου Cynical,

Πράγματι το λευκο ειναι συνειδητη ενδειξη δυσαρεσκειας για τα πολιτικο σκηνικο. Μπορεί και όπως λες να είναι μία αξιοπρεπής κίνηση. Αλλά το ζήτημα είναι αν θέλουμε απλά την "αξιοπρέπεια" ή τις "λύσεις". Ο αντίλογος είναι οτι λύσεις δεν έχουν βρεθεί σε πολλά πράγματα και για πολλά χρόνια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να προσπαθούμε.

Αυτός ο διαφορετικός τρόπος οργανωσης των πραγματων που επιθυμείς, είναι δεδομένο ότι δεν θα σχηματιστεί από το λευκό. Νομίζω σε αυτό δεν διαφωνείς.Ούτε φυσικά με αυτή την κίνηση θα ελεγξει ο πολίτης πιο αποτελεσματικά την εξουσία.

Οπως και να έχει η συμμετοχή, ακόμα και με την επιλογή του "λευκού" είναι καλύτερη από την αποχή.

Ανώνυμος είπε...

Aλλο η φώτιση των μαζών του Σαραμάγκου και άλλο η φώτιση του ανθρώπου στην Πολιτεία του Πλάτωνα απ' όπου πιθανόν εμπνεύστηκε αρχικά ο Ζ.Σαραμάγκου. Μάλιστα στον Πλάτωνα ο φωτισμένος-illuminate έρχεται σε σύγκρουση με τις μάζες οι οποίες προτιμούν συνήθως τον Βαραβά ή την Βαρβαρότητα απτόν Σοσιαλισμό.
Ωστόσο η λευκή ψήφος υποδηλώνει περισότερο συμμετοχή και λιγότερο αντιπροσώπευση. Δεν μπορεί κανείς να πει τίποτε εάν δεν ηγηθεί πράγματι η πολιτική της λήθης ώς ακριβοδίκαιη πολιτική. Με άλλα λόγια δεν αρκεί τα ψάρια νάναι λευκά χρειάζεται και καλό ψαρά.

cynical είπε...

Καλησπέρα grsail

οταν η εξουσια αισθανεται αδυναμη, τοτε γινεται πολυ επικινδυνη.

cynical είπε...

γεια σου NdN,

αν ομως ολοι ψηφιζανε λευκο, τοτε το λευκο θα δρουσε σαν καταλυτης μεγαλων αλλαγων, που τωρα δεν συμβαινουν. Η πολιτικη κινειται αναμεσα σε δυο πολους που ολο και ερχονται κοντυτερα, πραγμα που σημαινει ακινησια.

Περα ομως απ' αυτο, για να ερθουμε στο διαταυτα, κανεις δεν ασχολειται εδω επι της ουσιας με την ευρωβουλη, παρα χρησιμοποιουν τις εκλογες για να μετρησουν το καθε κομμα τα κουκια τους. Δεν καλειται ο ψηφοφορος να ψηφισει για ευρωβουλη, αλλα για το αν το Πασοκ μπορει να γινει κυβερνηση αμεσως μετα.
Κανενας δεν ασχοληθηκε με τα προβληματα της ευρωπης, που τρεχουν στην ατζεντα και για τους τροπους που το καθε κομμα θα τα αντιμετωπισει.

Κανεις δεν γνωριζει τι αρμοδιοτητες εχει το ευρωκοινοβουλιο και ποσο τα ψηφισματα του μας επηρεαζουν. Μηπως, η διαθεση αποχης που δειχνει ο κοσμος, εχει να κανει με την μικρη σημασια της βουλης αυτης; Εχω την εντυπωση οτι δεν νομοθετει, και οτι οι οδηγιες ερχονται απο την Κομμισιόν απευθειας.

ΝdN, δεν θελω να τους κανω το χατηρι. Με στελνουν να ψηφισω για ευρωπη, ενω ολοι τους χεσμενη την εχουν...

cynical είπε...

@airgood,

εδω προκειται περι Λευκης Φωτισεως, που εξαλειφει τη βαρβαροτητα...