Κυριακή 31 Μαΐου 2009

Η Καινούργια Αγορά των Διαλέξεων


Όταν πριν από κάμποσα χρόνια, λιγότερο πάντως από δέκα, μού ζητήθηκε να καταβάλω τον οβολόν μου για να παρακολουθήσω κάποια διάλεξη που προοριζόταν για το ευρύ κοινό, κυριολεκτικά τα έχασα. Ήταν η πρώτη φορά, που μια συνήθεια, που κατά παράδοση ακολουθούσαν παροπλισμένοι Πρόεδροι της Αμερικής, να βγαίνουν δηλαδή στη γύρα και να δίνουν διαλέξεις επί πολιτικών κυρίως θεμάτων έναντι αδράς αμοιβής, περνούσε και το κατώφλι της χώρας μας, όχι φυσικά από παροπλισμένους Πρωθυπουργούς, αλλά αυτή τη φορά από ενεργούς καθηγητές πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της δικής μας χώρας.

Με τα χρόνια το φαινόμενο πολλαπλασιάστηκε, ώστε σήμερα να αποτελεί λίγο πολύ και τη νόρμα, μόνο που οι ομιλίες δεν παρέχονται πλέον σαν μεμονωμένα προϊόντα, αλλά με το να μετονομάζονται σε σεμινάρια, προσφέρονται σε συσκευασία τριών, πέντε ή και δέκα ομιλιών, πράγμα που όπως φαίνεται ελαχιστοποιεί τα συνειδησιακά προβλήματα που προκύπτουν από την απαίτηση εισιτήριου εισόδου σε κάτι που θα όφειλε να παρέχεται δωρεάν.

Έτσι, είδαμε πριν λίγα χρόνια την κα Αρβελέρ να μάς χρεώνει για την παρακολούθηση ομιλίας της σε κεντρικό βιβλιοπωλείο της Αθήνας, με το ευτελές ποσό των 30 ευρώ, ενώ κάτι λιγότερο θα πρέπει να ήταν το αντίτιμο για την παρακολούθηση ομιλίας της συγγραφέως Ναντίν Γκόρτιμερ στο Μέγαρο. Μια ματιά να ρίξει κανείς στους πολυάριθμους κύκλους ομιλιών που οργανώνονται από το φθινόπωρο και μετά, κάθε χρόνο στην Αθήνα, θα διαπιστώσει ότι σε αυτά συμμετέχουν αρκετοί εν ενεργεία καθηγητές των πανεπιστημίων μας. Ρωτώντας κάποιους από αυτούς διαπίστωσα ότι δεν είχαν ιδέα ότι οι ακροατές τους είχαν ανοίξει πριν μπουν στην αίθουσα το πορτοφόλι τους, αν και πιστεύω ότι οι περισσότεροι το γνωρίζουν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μοιράζονται στο τέλος και τη λεία, που, απ’ ότι υπολογίζω, θα πρέπει να παραείναι πλούσια.

Έχει μουδιάσει το χέρι μου να γράφω και να ξαναγράφω για το δημόσιο χαρακτήρα του πανεπιστημίου και τον πρωτεύοντα ρόλο που θα πρέπει να παίζει στην κοινωνία, εκπαιδεύοντας όχι μόνο φοιτητές, αλλά και τον απλό κόσμο. Πράγματι, έτσι το είχα ζήσει το πανεπιστήμιο και τους καθηγητές τους, αν όχι πάντα πρόθυμους, τουλάχιστον ανιδιοτελείς στο να προσφέρουν το χρόνο και τη γνώση τους. Και σήμερα ακόμα, αυτό το είδος είναι και το πολυπληθέστερο. Γνωρίζω ακούραστους καθηγητές του Πολυτεχνείου, που εντελώς αφιλοκερδώς οργώνουν τα σχολεία, και όχι μόνο, της χώρας, προσφέροντας τις γνώσεις τους σε όσους το ζητήσουν. Αλλά δυστυχώς ο ιός της αγοράς και του κέρδους έχει εμφιλοχωρήσει και σε αυτόν, τον ιδιαίτερα ευαίσθητο, τομέα, ελαστικοποιώντας συνειδήσεις και μπερδεύοντας τους ρόλους.

Αυτές τις μέρες διαβάζω το πολύ καλό βιβλίο του άγγλου ιστορικού W. Guthrie, για τους Σοφιστές, από τις εκδόσεις του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας και το αναφέρω εδώ, επειδή εξεπλάγην από τις ομοιότητες που εντόπισα ανάμεσα στο πώς αντιλαμβανόταν η κατηγορία των φιλοσόφων αυτών την Εκπαίδευση και στο πώς την αντιλαμβάνονται σήμερα.

Εμφανίστηκαν την ίδια πάνω κάτω περίοδο με τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα και σκανδάλισαν τους Αθηναίους με την πρωτόγνωρη φιλοσοφία τους. Στον απόλυτο ιδεαλισμό του Πλάτωνα αντιτάσσουν τον εμπειρισμό και τον σχετικισμό της αλήθειας και της ηθικής. Στην πλήρη ανιδιοτέλεια του Σωκράτη αντιτάσσουν τον χρηματισμό και το εμπόριο της γνώσης. Οι Σοφιστές είναι οι πρώτοι οι οποίοι θεσπίζουν δίδακτρα για να διδάξουν στους νέους την αρετή, την τέχνη της ρητορικής και την τέχνη τού να γίνουν πολίτες, με σκοπό να αυξήσουν την πιθανότητα επιτυχίας τους στη διεκδίκηση πολιτικών αξιωμάτων. Και δεν χρεώνουν μόνο για τη διδασκαλία, αλλά και για τις δημόσιες διαλέξεις τους (επιδείξεις όπως τις έλεγαν) με ποσά που κυμαίνονταν από μισή, δύο και τέσσερις δραχμές.

Ο Σωκράτης φέρεται να παραπονείται, ειρωνικά βεβαίως, ότι οι γνώσεις του για τη σωστή χρήση της γλώσσας δεν είναι αρκετές, γιατί μπόρεσε να παρακολουθήσει μόνο τη διάλεξη της μιας δραχμής του Πρόδικου, καθ’ όσον δεν μπορούσε να διαθέσει τα χρήματα για την επίδειξη των πενήντα δραχμών.

Πραγματικά, όλο αυτό το γιουρούσι θα πρέπει να τού είχε πέσει πολύ βαρύ του Σωκράτη, ο οποίος επιπλέον όριζε ως Σοφιστή, οποιονδήποτε πουλούσε αντί χρημάτων τις γνώσεις του. Συμμερίζομαι απόλυτα τη διάθεση του Σωκράτη απέναντι στους Σοφιστές, και υποθέτω ότι κι εκείνος θα συμμεριζόταν τη δική μου απέναντι στην προαναφερθείσα συμπεριφορά των εκπαιδευτικών.

Η φιλοσοφία των Σοφιστών βρήκα να έχει και πολλά άλλα κοινά σημεία με το πνεύμα της σημερινής εποχής. Ίσως τα καταγράψω σε μια προσεχή ανάρτηση.

18 σχόλια:

μ είπε...

Αντίστοιχη με την κριτική του Σωκράτη στους Σοφιστές, ήταν και αυτή του παρ'ολίγον συνονόματου Ισοκράτη στους ρήτορες που δίδασκαν τους μαθητές τους επί χρήμασι (και όχι λίγα μάλιστα).
Προφανώς σε περιόδους πνευματικής ένδειας η γνώση γίνεται εμπόρευμα και το κέρδος αυτοσκοπός.

Καλησπέρα.

Nechayev είπε...

ενδιαφέρον θέμα.
για την ομιλία του Irvin Yalom (του γνωστού bestsellerίστα) πόσο κόστιζε το εισιτήριο?

cirut είπε...

Και σύντομα ο Mr Branson Θα δώσει διάλεξη, για το πώς να γίνεις πλούσιος, σαν κι αυτόν, με 300€ εισιτήριο.

Πα να πει. 1000 νοματαίοι (γράφηκαν λέει) με 300όβολα, για ένα απόγευμα, ναι ξέρω πώς ο κύριος Virgin, εξυπνάκιας ών έγινε κ πλούσιος.

Ο Ελύτης έλεγε πως αν δεν έχεις λίγο δωρεάν χρόνο να δώσεις στο διπλανό σου, δεν μετράς μία.

cynical είπε...

Καλησπερα Μάνο,

μου εκανε εντυπωση η απαξια των αθηναιων για τους σοφιστες, επειδη ήταν η πρωτη φορα που εμφανιζονταν δασκαλοι να παιρνουν χρηματα. Και μαλιστα ξεδιαντροπα. Οι σοφιστες εφεραν μια νεα εργαλειακη ορθολογικοτητα, και εναν νεο πραγματισμο στην κοινωνια, ωστε να βλεπω πολλες αναλογιες με το σημερα.

Καθε μερα διαπιστωνω ότι όλο και καινουργια πεδια εισερχονται στην αρενα της αγορας. Η κατασταση σε σπρωχνει συνεχεια προς τα κει. Κατι που το προσεφερες αφιλοκερδως ή εθεωρειτο δημοσιο, τωρα πρεπει να πληρωθεις ή να πληρωσεις...

cynical είπε...

Καλωόρισες Sylas.

ο Υalom εμφανιστηκε στα πλαισια του Megaron+ που δεν χρεωνει εισητηριο για κανεναν ομιλητη. Παλια δεν ξερω πως του ειχε ξεφυγει.

Ο Yalom ειδικα δεν εχει αναγκη εισητηριου. Φαντοζομαι, ότι μονο που θα εμφανιστηκε στην αθηνα θα πουλησε με το καλημερα σας, μερικες χιλιαδες ακομα βιβλια του. Τωρα εβγαλε στο κουρμπετι και τη γυναικα του, που κανει λογω συγγενειας και αυτη καλες πωλησεις.

cynical είπε...

καλησπερα @cirut,

ο Branson ας ζητησει ο,τι θελει. Εμενα με πειραζει καθηγητες που δουλευουν σε πανεπιστημια και ειναι εν ενεργεια, να κανουν διαλεξεις επι χρημασι. Π.χ. Μπαμπινιωτης.

Ειναι καινουργιο φρουτο αυτο και λεγεται "της αρπαχτης".

VAD είπε...

Oι σοφιστές ανοιξαν το δρόμο για τον Ορθό Λόγο,Θουκυδίδης και Ευριπίδης σ'αυτούς στηρίχτηκαν,στη δύναμη της Λογικής,ο Πλάτωνας αδίκησε τους σοφιστές προσπαθώντας να προβάλει τη διδασκαλια του Σωκράτη...

cirut είπε...

@ Cyn

Καλημέρα. Είπαμε, επικράτησαν όχι οι χίππυδες αλλά οι ..κυνικοί (κατά τον Τζ. Ξενάκη). Δεν ακυρώνουν τον Ελύτη, όμως.

Φίλος καθηγητής, ήδη Ομότιμος, λέει "Μην με κατακρίνεις. Χαρίζεται ό,τι δεν πουλιέται".

Στέργιος είπε...

Η όλη υπόθεση που θίγει η ανάρτηση είναι, φυσικά, σταγόνα στον ωκεανό της εμπορευματοποίησης των πάντων και της γνώσης.

Εδώ και 20 χρόνια λαμβάνω προσκλήσεις για διαλέξεις (οικονομικό-πολιτικά σεμινάρια) όχι των 50 ευρώ αλλά των 500 και 1000 σημερινών ευρώ. Ατομικά τα έστελνα στο καλάθι αχρήστων. Κάποια που παρακολούθησα με επίσημη πρόσκληση με αηδίασαν για το φτηνιάρικο περιεχόμενο. Χαμένο χρόνο τον χαρακτήρισα σε σύγκριση με άλλα δωρεάν σεμινάρια που έκανα και μάθαινα και αυτά που μας πουλούσαν.

Θυμάμαι ακόμη και πρόσφατες προσκλήσεις για δήθεν επιχειρηματικά οικονομικό-πολιτικά συνέδρια με απίθανα ποσά, γιατί λέει θα μάθαινα τις νέες τάσεις στην οικονομία που συζητά το «κρυφό» επιτελείο της Λέσχης Μπίλντεμπεργκ ή του Νταβός (άντε και Π. Κρούγκαν) και άλλες τέτοιες μ… λες και δεν τα βλέπουμε όλα όπως και τον… Χριστό φαντάρο! Εκείνο το τελευταίο φύλλο της πρόσκλησης με τα στοιχεία και τη δήλωση αποδοχής με τα ποσά, με εκνεύριζε αφάνταστα.

Και, καλά θα έλεγε κανείς για… «επιχειρηματικά μυστικά» και οικονομικές εξελίξεις δήθεν γαι να τα αξιοποιήσει κάποιος να κάνει μπίζνες εκεί που έχουν ήδη ξεκοκαλίσει το έδαφος αυτοί που οργανώνουν τις διαλέξεις. Αλλά και στις απλές γνώσεις του πολίτη να κάνουν εμπόριο όπως αναφέρει η ανάρτηση, ξεπαρνούν τα εσκαμμένα!

Μπράβο, ο νεοφιλελευθερισμός καλά κρατεί. Σε λίγο θα χρεώνουμε στα παιδιά μας τη διδασκαλία των γονιών σε ειδικό λογαριασμό για να απαιτήσουμε να τα πληρώσουν τα παιδιά όταν μεγαλώσουν. Εκείνα τα εκπαιδευτικά δάνεια που προτείνουν ο Χάγιεκ και ο ΓΑΠ…. Ε, εγώ λέω να καθιερωθούν από τα γεννοφάσκια για να μην υπάρχει κενό αγοράς!

Cosmos είπε...

Η αξιοπρεπής διεξαγωγή ενός σεμιναρίου, με τα σημερινά δεδομένα μιλώντας πια και από καθαρά τεχνικής άποψης, δυστυχώς απαιτεί κάποια κόστη.
Δεν υπάρχει πάντα πλήρη κάλυψη αυτών από επιχορηγητές.
Οι δε ομιλητές, δεν έχουν πάντα το περισσευούμενο χρήμα, να τις υποστηρίξουν από μόνοι τους, ανεξάρτητα αν θα το έκαναν αν μπορούσαν.
Κατά συνέπεια, ενδεχομένος κατά περίπτωση να είναι απόλυτα δικαιολογημένο κάποιο αντίτιμο.

Από αυτό όμως το σημείο μέχρι εκεί που έχει φτάσει το πράγμα με την κοστολόγηση, υπάρχει μεγάλη απόσταση!

Αυτό που θα έπρεπε να γίνεται, κατά τη γνώμη μου, είναι να καλύπτονταν το μεγαλύτερο, τουλάχιστον, μέρος τέτοιων εξόδων, από κρατική υποστήριξη ώστε να υπήρχε και μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τυχόν ιδιωτικά κι ενδεχομένως μονοκατευθυνόμενα συμφέροντα, με ότι άλλο κι αν μπορεί να σημαίνει αυτό.

Ανώνυμος είπε...

Ολοι οι σχολιαστές Cynical ακολουθούν το πνεύμα της ανάρτησης οπότε επιτρέψτε μου για το ενδιαφέρον της Ρητορικής να επιχειρηματολογήσω in contrario-anti cynic.
Είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει αντίτιμο, το ίδιο κάνει διότι αν δεν υπάρχει κέρδος υπάρχει Οφελος.
Οι σποροπατάτες που μοίραζε ο Καποδίστριας έτυχαν της απαξίωσης ενώ όταν έβαλε το αντίτιμο της κλοπής έγιναν ανάρπαστες.
Στη πόλη μου ωστόσο ήρθε η Αρβελέρ χωρίς αντίτιμο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είχε όφελος.
Διακρίνω ότι παραλείπεις να αναφερθείς στον μεσάζοντα μάνατζερ της επικερδούς είτε οφέλιμης αγοράς, δεν ξέρω αν Σωκράτης ή Σοφιστής είπε "φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες". Σημασία δεν έχει το αντίτιμο ή το κόστος αλλά η ευπρέπεια στην συναλλαγή σε μιά αγορά όπου διαπρέπουν αρκετοί μεσίτες καλοί ή κακοί.

cynical είπε...

Γεια σου VaD,

οι σοφιστες μαζι με τον ορθολογισμο (προς την εργαλειακη του εκδοχη θα ελεγα εγω, διοτι εχω την εντυπωση οτι ηταν διαφορετικος απο αυτον του Αριστοτέλη), εφεραν και το νεο ηθος της διδασκαλιας εναντι χρηματικης αμοιβης.

Δεν εντρυφησαν σε καμια βαθια φιλοσοφια, εγχειριδια ρητορικης εγραφαν, οπως λιγο πολυ και τα σημερινα εγχειριδια για managers και διαφημιστες. Δεν ηταν καμια φιλοσοφια για να μεινει. Αν ειχε δυναμη, ο,τι και να εκανε ο Πλατωνας, θα διασωζόταν.
Εδω ομως μεταφερω την αποψη του Guthrie.

cynical είπε...

γεια σου @cirut.

To εχω αυτο το βιβλιο του Ξενακη, απο τις παλιες ηρωικες εποχης. Με το πρασινο εξωφυλλο. Ευκαιρια να το ξεφυλλισω.

Δεν ξερω βρε παιδι μου. Η χαρα που παιρνεις οταν προσφερεις κατι αφιλοκερδως δεν συγκρινεται με τα οσο ψωρο αργυρια μαζεψεις.
Γιατι τα μαζευει καποιος; Υποτιθεται για να αγορασει ευτυχια. Ε!, αμα μπορεις να την εχεις και χωρις τη διαμεσολαβηση χρηματων, γιατι το κανεις; Παραλογο!

cynical είπε...

Γεια σου Στεργιο,
η οργανωση σεμιναριων εχει εξελιχθει σε μια καινουργια επιχειρηματικη δραστηριοτητα. Ειδικα αυτα που απευθυνονται σε στελεχη εταιριων και τα πληρωνουν οι εταιριες.
Ειναι ενα μειγμα ψυχολογιας και new age ψευδομυστικισμου, προσαρμοσμενου στο εταιρικο περιβαλλον γαι ανακτηση αυτοεκτιμησης, για αξιοποιηση ολου του δυναμικου σου, προς οφελος φυσικα της εταιριας, και γω δεν ξερω τι αλλο, που τα χρεωνουν με υπερογκα ποσα, 3000 - 4000 ευρω το πακετο.
Ξερεις ποσα τετοια γινονται; Ειμαι πολυ περιεργη να μαθω το τζιρο που κανουν ολα μαζι.

cynical είπε...

Καλωςόρισες @Cosmos!

στο ποστ εστιασα στους καθηγητες πανεπιστημιων ειδικα. Μια ομιλια δεν εχει κανενα εξοδο, και αυτος που τη δινει δεν χρειαζεται να καταβαλει και ιδιαιτερα μεγαλο κοπο, διοτι ειναι μεσα στο αντικειμενο του. Επισης κανεις δεν τον υποχρεωνει να τη δωσει στο ευρυ κοινο. Αν το κανει, το κανει μονο απο ευχαριστηση και διαθεση προσφορας. Αν πληρωνεται γιαυτο, τοτε γινεται ενας εμπορος και δημιουργει ασχημη εντυπωση.

Παντα υπαρχουν χωροι στο κεντρο, που διατιθενται δωρεαν. Αλλα νομιζω, οτι επειδη υπαρχει μεγαλη ανταποκριση του κοσμου, καποιοι στηνουν ολοκληρη μπιζνα, για να την εκμεταλλευτουν.

Τωρα, οσοι εκτος πανεπιστημιων θελουν να βιοποριζονται απο τις ομιλιες τους, αυτο ειναι άλλου παπα ευαγγελιο.

Οι χορηγοι ειναι απαραιτητοι στη διοργανωση συνεδριων. Αλλα και αυτο εμπιπτει αλλου. Αν μιλας για φαρμακευτικες εταιριες που χρηματοδοτουν κατ' αποκλειστικοτητα τους γιατρους, εκει οντως υπαρχει προβλημα, αλλα αλλου ειδους επισης.

cynical είπε...

Γεια σου @airgood,
νομιζω οτι στον χωρο εχουν μπει επιτηδειοι και στηνουνμπιζνες, εκμεταλλευομενοι τους ομιλητες. Μπορει οι ιδιοι να μην πληρωνονται, αλλα ειναι απαραδεκτο να δηλωνουν οτι δεν γνωριζαν οτι καποιοι βγαζουν χρηματα απο αυτους. Πιστευω οτι υποκρινονται και οτι περιμενουν αλλα οφελη εις ανταλλαγμα.

cirut είπε...

@ airgood@gmail.com

"Είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει αντίτιμο, το ίδιο κάνει διότι αν δεν υπάρχει κέρδος υπάρχει Οφελος".

Είναι και έτσι. Πρέπει να το πάμε όμως παραπέρα, στο "αλλιώς". Κέρδος, όφελος, παραγοντισμός, κατά πώς λέει κάποιος γραφικός σχολιαστής (Ερημίτης) "μαγαζατορισμός", "περσοναλισμός", είναι έντονα ιδιοτελείς τάσεις, με φθίνουσα σειρά. Όσο για τις αιτιάσεις των εταιρειών, είναι γκροτέσκα υποκουλτούρα για μαϊντανούς.

Τι άλλο υπάρχει; Για τί άλλο να προσφέρεις; Παλιά το έλεγα "μαγκιά", για μια κόντρα στο ρεύμα, τώρα δεν ξέρω πώς το λένε! Αξίζει όμως.

Ο Χατζηδάκης τα είχε πει καλά. "Όταν πεινούσα, έγραφα τραγουδάκια για την κονόμα. Μερικά είναι μεγάλες επιτυχίες, ακόμα. Όταν κόντευα να εκραγώ, έγραφα όμορφα πράγματα. Άγνωστα τα περισσότερα". (Ελεύθερη αντιγραφή)

Ανώνυμος είπε...

Δε ξέρω αλλά αν η διάλεξη ανταποκρίνεται στο γούστο μου αξίζει τυχόν το εισιτήριο
αν δεν έχει γούστο δεν αξίζει ούτε τον χρόνο μου.
Αναλογικά ισχύει και για το Δίκτυο όπου προς το παρόν δεν έχει έξοδα ή εισιτήριο πλήν της δαπάνης του Χρόνου ενός εκάστου.