«Λαϊκή Δημοκρατία της Σκοτίας»

Το βαρέλι δίχως πάτο της Ελλάδας, ανάμεσα στα άλλα έβγαλε στο φως και τις βαθιές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Μπορεί οι πλέον καταρτισμένοι και οξυδερκείς πολιτικοί και νομικοί να επεξεργάστηκαν με την παραμικρή λεπτομέρεια τους κανόνες και τις προϋποθέσεις εισόδου και παραμονής ενός κράτους σε αυτό, αλλά κανενός δεν πέρασε απ’ το μυαλό τίνι τρόπω κάποιο από αυτά θα μπορούσε μια ωραία μέρα και να το εγκαταλείψει. Μια μικρή αβλεψία τότε, αλλά με μεγάλες συνέπειες σήμερα. Αν οι κανόνες και προϋποθέσεις εξόδου είχαν προμελετηθεί με τον ίδιο ζήλο όπως και οι αντίστοιχες της εισόδου, σήμερα η φασαρία και τα αδιέξοδα με την Ελλάδα θα είχαν προ πολλού τελειώσει.

Αλλά ας υποθέσουμε ότι το πρόβλημα εξόδου, με κάποιο τρόπο οσονούπω θα έχει ρυθμιστεί. Τι γίνεται όμως αν μια χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφασίσει μια ωραία πρωία να διασπαστεί; Τι προβλέπεται για το νέο αποσχισθέν μέλος; Θα ανήκει και αυτό στην ΕΕ, ή θα πρέπει να ξανακάνει όλη τη διαδικασία απ’ την αρχή; Ουδείς προς το παρόν γνωρίζει. Να λοιπόν, ένας ακόμα μελλοντικός πονοκέφαλος για τις Βρυξέλλες. Και ο πονοκέφαλος αυτός ονομάζεται Σκοτία.

Εδώ και λίγες βδομάδες έχει ξεσπάσει μια μεγάλη συζήτηση στη Βρετανία σχετικά με την απόφαση του Πρωθυπουργού (First Minister) της Σκοτίας, και προέδρου του μεγαλύτερου κόμματος SNP, (Scottish National Party), Alex Salmond, να προκηρύξει το φθινόπωρο του 2014 δημοψήφισμα σχετικά με την ανεξαρτησία της Σκοτίας.

Είναι γνωστή η μακροχρόνια αγάπη και υπερηφάνεια που τρέφουν οι Σκοτσέζοι για την πατρίδα τους, και παρά την επί σχεδόν 300 χρόνια, από το 1707, συνύπαρξή τους με τους εγγλέζους κάτω από την ίδια στέγη και με την ίδια βασίλισσα, ποτέ δεν παραιτήθηκαν από την ιδέα της ανεξαρτησίας, η οποία άλλοτε φούντωνε κι άλλοτε υποχωρούσε, αλλά ποτέ δεν έσβηνε. Το προαναγγελθέν δημοψήφισμα δεν είναι άλλωστε το πρώτο. Προηγήθηκε αυτό του 1997, το οποίο αφορούσε στη δημιουργία ανεξάρτητου κοινοβουλίου. Πράγματι με ψήφους 74.3% υπέρ, το πρώτο τοπικό κοινοβούλιο με δικαιοδοσία στα εσωτερικά θέματα της Σκοτίας, κοινωνικές υπηρεσίες και κάποια ευελιξία στους φόρους, έγινε πραγματικότητα δυο χρόνια μετά, το 1999. Στις τοπικές εκλογές του 2007, το SNP υποσχέθηκε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία μέχρι το 2010, αλλά μιας και δεν κατείχε την πλειοψηφία δεν μπόρεσε να το περάσει από τη σκοτική βουλή, αφήστε και που η πρόταση αυτή συνάντησε την οργίλη αντίδραση του Gordon Brown από το Λονδίνο.

Τα πράγματα όμως άλλαξαν άρδην, όταν στις εκλογές τον Μάιο του 2011 το SNP κατήγαγε νίκη καταιγιστική, οπότε και κατάφερε να κυριαρχήσει με 69 βουλευτές στους 129. Ο Alex Salmond υποσχέθηκε τότε ότι το δημοψήφισμα θα πραγματοποιούνταν οπωσδήποτε, ενώ πρόσφατα όρισε και το χρόνο διεξαγωγής, το φθινόπωρο του 2014, περίοδο όχι χωρίς πολιτική σκοπιμότητα, μιας και συμπίπτει με την επέτειο των 700 χρόνων από τη μεγάλη νίκη των Σκότων εναντίον των Άγγλων στη μάχη του Bannockburn, γεγονός που όπως υπολογίζει ο Salmond, θα δράσει ενισχυτικά στο ενυπάρχον πατριωτικό αίσθημα και κατά συνέπεια και στις, υπέρ της απόσχισης, ψήφους.

Τι λένε όμως οι ίδιοι οι σκωτσέζοι γι αυτά; Με τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις, μόνο ένα 33%-39% τάσσεται υπέρ της πλήρους ανεξαρτησίας, ποσοστό όμως σημαντικά αυξημένο σε σχέση με αυτό προηγούμενων δημοσκοπήσεων, ενώ η πλειοψηφία, περίπου δηλαδή το 58%, τάσσεται υπέρ μιας μεγαλύτερης αυτονομίας από τη σημερινή, το λεγόμενο «devo max». Σύμφωνα με το δεύτερο, η Σκοτία θα ασκεί πλήρη έλεγχο στο εσωτερικό της, και κυρίως στους φόρους, οι οποίοι με το παρόν καθεστώς κατευθύνονται σαν φόροι προς το νότο και επιστρέφουν, ένα μέρος τους δηλαδή, σαν επίδομα. Η Σκοτία έχει καταφέρει πολλά περισσότερα από την Αγγλία σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, τόσα ώστε διάφοροι συντηρητικοί βουλευτές στο Westminster να την αποκαλούν ειρωνικά η «Λαϊκή Δημοκρατία της Σκοτίας». Για παράδειγμα, ενώ οι φοιτητές πληρώνουν δίδακτρα γύρω στις 9,000 λίρες το χρόνο στην Αγγλία, στη Σκοτία, όλοι όσοι προέρχονται από χώρες της ΕΕ φοιτούν δωρεάν, εκτός κι αν είναι εγγλέζοι, οπότε και χαρατσώνονται αναλόγως, η φαρμακευτική αγωγή είναι δωρεάν, ενώ η ιατρική περίθαλψη και οι μεταφορές με λεωφορείο για τους ηλικιωμένους είναι επίσης δωρεάν.

Το Λονδίνο, αυτή τη φορά έχει συμφωνήσει στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, με κρύα καρδιά είναι αλήθεια, υπό την προϋπόθεση όμως ότι το ερώτημα θα είναι απλό και καθαρό, δηλαδή κάπως «μέσα» ή «έξω» και μάλιστα όσο το δυνατόν γρηγορότερα και όχι τόσο μακριά όσο το 2014. Ο Salmond βέβαια, για να εξασφαλίσει τα νώτα του θέλει να βάλει κι ένα δεύτερο ερώτημα, σχετικά με το αν συμφωνούν με το «devo max» ή όχι, γεγονός που αυτή την εποχή βρίσκεται στο επίκεντρο σκληρών αντιπαραθέσεων με τα κεντρικά του Λονδίνου.

Έχει όμως η Σκοτία τα οικονομικά φόντα να ανεξαρτητοποιηθεί; Οι από πάνω, και όσοι υποστηρίζουν την απόσχιση υποστηρίζουν πως ναι, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα πετρέλαια της βόρειας θάλασσας τα οποία συνεισφέρουν κατά 12% στο ΑΕΠ της Σκοτίας και ελαφρύνουν κατά πολύ το 10.6% του ελλείμματος του προϋπολογισμού της. Παρ’ όλα αυτά, οι από κάτω, προειδοποιούν ότι αφ ενός τα πετρέλαια κάποια στιγμή θα τελειώσουν, ήδη έχει εξαντληθεί το ήμισυ των αποθεμάτων, και αφ ετέρου η Σκοτία σαν ανεξάρτητο κράτος θα πρέπει να επωμισθεί και το 10% τουλάχιστον, αναλογικά με τον πληθυσμό της, του χρέους του Ηνωμένου Βασιλείου, περίπου στις 140 δις λίρες. Για να μην αναφερθούμε και στα απανωτά bail outs των τραπεζών της, και ειδικά της Royal Βank of Scotland με επιπλέον 190 δις λίρες. Αυτά ποιος θα τα επωμιστεί;

Φυσικά μια απόσχιση κράτους μετά από αιώνες κοινής ζωής, έχει να αντιμετωπίσει πολύ πιο πολύπλοκα προβλήματα, απ’ ότι ένα ζευγάρι που χωρίζει. Τι νόμισμα θα έχει η ανεξάρτητη Σκοτία, για παράδειγμα; Ο Salmond δηλώνει ότι προς το παρόν θα ήθελε να μείνει στη λίρα και να διεξάγει ένα καινούργιο δημοψήφισμα για το ευρώ. Αν και με τις πρόσφατες περιπέτειες του νομίσματος, θα το έβρισκα λιγάκι χλομό. Αν μείνει όμως στη λίρα, την εποπτεία θα την έχει αναγκαστικά η κεντρική τράπεζα της Αγγλίας, γεγονός που θα αναιρούσε την επιδίωξη μιας ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής.

Άλλο πρόβλημα ανακύπτει με την άμυνα. Θα μπορέσει η Σκοτία να σηκώσει το βάρος ενός δικού της στρατού; Και τι θα γίνει με τα πυρηνικά υποβρύχια του Ηνωμένου Βασιλείου που βρίσκουν καταφύγιο στους βαθείς κόλπους των γραφικών ακτών της δυτικής Σκοτίας; Ο Salmond, προς το παρόν, δηλώνει αλλεργικός στα πυρηνικά και κατά συνέπεια και στα υποβρύχια.

Αναφορικά με την ΕΕ: θα ενταχθεί αυτόκλητα στους κόλπους της, ή θα πρέπει να το δει το ίδιο έργο απ’ την αρχή; Άγνωστο.

Εν πάση περιπτώσει, ο καθένας μπορεί να σκεφτεί χιλιάδες άλλα προβλήματα που θα πρέπει να διευθετηθούν, αν και ο Salmond υποστηρίζει ότι θα έχει όλο το χρόνο να τα επιλύσει μετά τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος. Η μεγάλη όμως και καθοριστική συζήτηση σχετικά με το τι ακριβώς πρόκειται να κερδίσουν οι Σκοτσέζοι από το διαζύγιο δεν έχει ακόμα ξεκινήσει. Μια δημοσκόπηση έδειξε ότι θα πριμοδοτούσαν την ανεξαρτησία αν αυτή τους εξασφάλιζε έστω και 500 λίρες περισσότερες το χρόνο. Μήπως τελικά είναι λιγότερο ρομαντικοί και περισσότερο πραγματιστές; Ως το 2014 άλλωστε, υπάρχει πολύς καιρός για να το διαπιστώσουμε.