Κληρωτή Δημοκρατία

Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπως διεκπεραιώνεται δια μέσου του κομματικού συστήματος, είναι ένα μοντέλο διακυβέρνησης που δεν χαίρει πλέον εκτίμησης. Οι λόγοι πολλοί, όπως ο εκπεσμός σε μια ομφαλοσκοπική κομματική γραφειοκρατία και πολιτική ελίτ, οι οποίες με το να ασχολούνται κυρίως με τη δική τους αναπαραγωγή απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την κοινωνία και τα προβλήματά της. Έτσι, αυτό που χαρακτηρίζει πλέον τα κοινοβούλια είναι η εξασφάλιση του ατομικού συμφέροντος των βουλευτών, παρά του κοινού καλού.

Η άμεση δημοκρατία φαντάζει σαν μια ελκυστική επιλογή, αλλά για την πλήρη εφαρμογή της υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες, όπως το μέγεθος των κοινωνιών, αλλά και θεωρητικό και πειραματικό έλλειμμα.

Ένα εναλλακτικό μοντέλο που θα μπορούσε να εφαρμοστεί εντός των υπαρχόντων δομών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είναι η κληρωτή αντιπροσωπευτική δημοκρατία, με τους βουλευτές να βγαίνουν όχι με ψηφοφορία αλλά με το ρίξιμο ενός ζαριού. Η ιδέα είναι ότι με τον τρόπο αυτό οι βουλευτές που θα προκύπτουν μπορεί πράγματι να αντιπροσωπεύουν με αναλογικό τρόπο τις διάφορες κοινωνικές και επαγγελματικές τάξεις, και εφ όσον η πιθανότητα επανεκλογής τους θα είναι μηδενική, θα μπορούν να ψηφίζουν τα νομοσχέδια με βάση το κοινό καλό και όχι το δικό τους. Επίσης, για τον ίδιο λόγο θα είναι απαλλαγμένοι από την ανάγκη καλλιέργειας πελατειακών σχέσεων με τους δυνητικούς ψηφοφόρους τους και σχέσεων εξάρτησης από δόλιους χρηματοδότες και χορηγούς.

Πόσο αποτελεσματικό όμως είναι ένα τέτοιο μοντέλο, στο βαθμό που δεν έχει δοκιμαστεί στις σύγχρονες πολύπλοκες και μαζικές κοινωνίες; Ευτυχώς που υπάρχουν και τα μαθηματικά μοντέλα, τα οποία ανάλογα με την επιδεξιότητα των κατασκευαστών τους μπορούν να δώσουν μια κάποια γεύση, ή αλλιώς τα όρια καλής λειτουργίας τους.

Ένα τέτοιο μοντέλο, με τίτλο «Accidental Politicians: How Randomly Selected Legislators can Improve Parliament Efficiency» έρχεται από τους Alessandro Pluchino, Cesare Garofalo, Andrea Rapisarda, Salvatore Spagano και Maurizio Caserta, του πανεπιστημίου της Κατάνια, στη Σικελία, το οποίο και θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε όσο πιο κατανοητά γίνεται.

Το κύριο ερώτημα που θέτουν οι ερευνητές αφορά στον βέλτιστο αριθμό των κληρωτών και κομματικά ανεξάρτητων βουλευτών, ώστε το κοινοβούλιο να αποκτά τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ως προς την εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος.

Προϋποθέσεις του μοντέλου

Οι ερευνητές υποθέτουν ότι το κοινοβούλιο απαρτίζεται από δύο μόνο κόμματα, υπόθεση η οποία καλύπτει πλήρως τον δικομματισμό. Σε κάθε κόμμα αποδίδεται μια παράμετρος, r, που κυμαίνεται στο διάστημα [0-1] και η οποία αναπαριστά το βαθμό ανεκτικότητας στη διαφωνία, ή αλλιώς το βαθμό της κομματικής πειθαρχίας. Για r=0 η διατύπωση ανεξάρτητης γνώμης είναι απαγορευτική, περίπτωση που θα προσομοίαζε προς το ΚΚΕ, ενώ για r=1, η διαφωνία είναι η νόρμα, περίπτωση που θα προσέγγιζε τη λειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ.

Η δε αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του κοινοβουλίου, (Εf), ορίζεται στο μοντέλο σαν το γινόμενο δυο ποσοτήτων: Η μια είναι το ποσοστό των νομοσχεδίων που έχουν ψηφιστεί, από το σύνολο των προταθέντων, και η άλλη είναι ο μέσος όρος του κοινού καλού που κάθε τέτοιο νομοσχέδιο ενσωματώνει. Η ποσότητα αυτή δε κυμαίνεται στο διάστημα [-100, έως 100]. Αρνητικές τιμές του Εf δηλώνουν βλάβη, ενώ θετικές, ωφέλεια.

Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι ο αριθμός των ανεξάρτητων βουλευτών, Νind, που μεγιστοποιεί την ωφέλεια, Εf.

Ας δούμε κάποια οριακά αποτελέσματα.

1. Έστω ότι έχουμε δυο κόμματα και ότι δεν υπάρχει κανένας κληρωτός, ανεξάρτητος βουλευτής, δηλαδή Νind=0. Όλοι οι βουλευτές δηλαδή ανήκουν σε κάποιο απ’ αυτά. Αν υποθέσουμε ότι ο συσχετισμός ανάμεσα στα κόμματα είναι 60% και 40%, και ότι η κομματική πειθαρχία είναι αρκετά ισχυρή, δηλαδή το r=0.1, τότε βγαίνει ότι ωφέλεια που προκύπτει είναι ίση με Ef=0.57, δηλαδή πολύ μικρή. Άρα ένα τέτοιο κοινοβούλιο, οι προδιαγραφές του οποίου δεν είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα, δεν είναι επιθυμητό.

2. Ας υποθέσουμε τώρα ότι στο ίδιο με πριν κοινοβούλιο έχουμε όλους τους βουλευτές ανεξάρτητους, Νind=N, δηλαδή δεν υπάρχει κανένα κόμμα. Κάνοντας τις πράξεις, βρίσκουμε ότι η ωφέλεια Εf=1.78, δηλαδή, αν και μεγαλύτερη από το δικομματικό κοινοβούλιο, εν τούτοις, αντικειμενικά, πολύ μικρή.

Γενικές Συνθήκες.

Εδώ, ο αριθμός των κληρωτών βουλευτών αποτελεί την ελεύθερη παράμετρο, που μεγιστοποιεί την ωφέλεια.

Το κλειδί βρίσκεται στα παρακάτω τρία γραφήματα, όπου στο καθένα ο κάθετος άξονας δείχνει την ωφέλεια (Ef), και ο οριζόντιος, τον αριθμό των κληρωτών βουλευτών. Κάθε κουκίδα αναπαριστά την ωφέλεια που προκύπτει σε ένα δικομματικό κοινοβούλιο από ένα ορισμένο αριθμό ανεξάρτητων βουλευτών.

Το πρώτο γράφημα υποθέτει κοινοβούλιο όπου τα δυο κόμματα είναι σχεδόν ισοδύναμα, δηλ το ένα έχει ποσοστό 49% και το άλλο 51%. Εδώ η μέγιστη ωφέλεια προκύπτει όταν οι κληρωτοί αποτελούν το 4% του κοινοβουλίου. Το συμπέρασμα είναι ότι για ισοδύναμα κόμματα, ένας μικρός αριθμός ανεξάρτητων μπορεί να κάνει τη διαφορά.

Στο δεύτερο γράφημα το ένα κόμμα έχει ποσοστό 60% και το άλλο 40%. Εδώ η μέγιστη ωφέλεια προκύπτει όταν οι κληρωτοί αποτελούν το 28% του κοινοβουλίου.

Στο τρίτο γράφημα, ο συσχετισμός είναι 80% και 20%. Εδώ η μέγιστη ωφέλεια προκύπτει όταν οι κληρωτοί αποτελούν το 56% του κοινοβουλίου. Το συμπέρασμα είναι ότι όταν ένα κόμμα έχει πολύ μεγάλη δύναμη, αντίστοιχα χρειάζεται να βρίσκεται στο κοινοβούλιο και μεγαλύτερος αριθμός ανεξάρτητων.

Οι μπλε και μαύρες καμπύλες απλώς αντιστοιχούν σε διαφορετικές τιμές του r, δηλαδή σε διαφορετικό βαθμό κομματικής πειθαρχίας. Το μέγιστο όμως δεν επηρεάζεται, οπότε μπορούμε να μην τη λάβουμε υπ' όψιν μας.

Συμπέρασμα.

Το κοινοβούλιο, στην παρούσα του μορφή, παράγει τη μικρότερη ωφέλεια, που είναι σχεδόν μηδενική. Πολύ μικρή αποτελεσματικότητα επίσης έχει, όταν αποτελείται αποκλειστικά από ανεξάρτητους βουλευτές. Η ωφέλεια είναι πολλαπλάσια όταν συμμετέχουν κληρωτοί, ο αριθμός των οποίων εξαρτάται από τον συσχετισμό των δυνάμεων των δυο κομμάτων.

Υ.Γ. Ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ.