Κυριακή 15 Μαρτίου 2009

Εικονικά και Πραγματικά Κοινωνικά Δίκτυα: Ο Αριθμός Dunbar



Το facebook είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο ηλεκτρονικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης, το οποίο σήμερα αριθμεί περίπου 175 εκατομμύρια χρήστες όλων των ηλικιών. Φυσικό ήταν να τραβήξει τα βλέμματα όχι μόνο των διαφημιστών, των εμπόρων και των επιχειρηματιών, αλλά και των κοινωνιολόγων, των ψυχολόγων, των ανθρωπολόγων, των νευρολόγων, των στατιστικολόγων, οι οποίοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν το φαινόμενο ερμηνεύοντάς το, αλλά και προωθώντας συνάμα και τις καριέρες τους.

Δεν χωρά καμιά αμφιβολία ότι το πρώτο μέλημα των ως άνω ανησυχούντων ήταν ο βαθμός εξάρτησης των χρηστών και οι επιπτώσεις της στην ψυχική τους υγεία. Το κύριο ερώτημα που μοιραία ετίθετο ήταν, κατά πόσον το facebook συμβάλλει ή επιτείνει τη μοναχικότητα των μελών του, γεγονός υψίστης σημασίας, μιας και μελέτες περί συσχετισμού μοναχικότητας και αρρώστιας, που στην πορεία κατέληξε να γίνει μόνο μία, ο καρκίνος, άρχισαν να ξεφυτρώνουν από παντού σαν μανιτάρια και να σκορπούν τον τρόμο όχι μόνο στον κόσμο αλλά και στα ασφαλιστικά ταμεία. Σε μια δε προ δεκαετίας μελέτη, με το όνομα «Internet Paradox, βρέθηκε ότι η αυξανόμενη χρήση του Internet σε οικογένειες είχε σαν αποτέλεσμα την αποξένωση των μελών τους και την χειροτέρευση της σωματικής και της ψυχικής τους υγείας, η οποία μεταφράζεται σε αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος και σε αυξημένο κίνδυνο καρδιακών επεισοδίων, καταθλίψεων και άλλων δεινών.


Τέτοιοι ισχυρισμοί δεν μπορούσαν φυσικά να περάσουν απαρατήρητοι, και για το λόγο αυτό ερευνητικές ομάδες απανταχού της γης έπεσαν με τα μούτρα στη διερεύνηση του επίμαχου αυτού ερωτήματος. Ως συνήθως, επειδή η αλήθεια δεν είναι ποτέ απόλυτη και μάλιστα σε νεότευκτα πεδία όπως αυτό, ετυμηγορία τελεσίδικη δεν υπήρξε. Μπορεί κάποιοι να κινδυνολόγησαν και να υπέδειξαν μια ζοφερότερη πραγματικότητα, αλλά, υπήρξαν και κάποια άλλα δημοσιεύματα που είδαν τα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα με μεγαλύτερη συγκατάβαση.

Συγκεκριμένα, πρόσφατη μελέτη με τον τίτλο «Social Searching vs. Social Browsing» σε σύνολο 1500 περίπου φοιτητών έδειξε ότι το εν λόγω μέσο χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για επικοινωνία με παλιούς συμμαθητές απ’ το σχολείο και την άντληση πληροφοριών για ανθρώπους που ήδη γνώρισαν σε πραγματικές συναναστροφές και σε μικρότερο ποσοστό για να γνωρίσουν νέους ανθρώπους. Άρα, μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι με τη γνώση ότι τα νέα παιδιά ακόμα αντιδρούν υγιώς και ότι δεν διπλαμπαρώνονται στις κάμαρες με την οθόνη αγκαλιά.


Αμφιβάλω όμως αν την ίδια επιλεκτική και σοφή χρήση του facebook κάνουν και οι μεγαλύτερες ηλικίες. Τα νούμερα δείχνουν μια πτώση του αριθμού των ωρών που αφιερώνει κάποιος στις κοινωνικές συναναστροφές, η οποία είναι αντιστρόφως ανάλογη του αριθμού των ωρών που αφιερώνει στο ηλεκτρονικό networking.

Στο facebook, όπως και σε κάθε παρόμοιο δίκτυο που στοχεύει στην κοινωνική διασύνδεση και την διεύρυνση του κύκλου των γνωριμιών, ο καθένας προσπαθεί, όπως είναι φυσικό ν’ αυξήσει τη λίστα των «φίλων» του. Βέβαια η ελαστικοποίηση της έννοιας της φιλίας, κυρίως ανάμεσα στους νέους ανθρώπους, και όχι ανάμεσα σε μας τους παλιότερους που έχουμε τους φίλους κορώνα στο κεφάλι μας, έχει, ως αναμενόταν προξενήσει καινούργιο κύμα ανησυχιών και κατά συνέπεια ερευνών.

Πρόσφατο άρθρο του Economist παρουσίασε μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με την επικοινωνία που διεξάγεται μέσω δικτύων. Ενώ ο μέσος αριθμός φίλων καθενός χρήστη είναι γύρω στους 120, ο στενός κύκλος ανθρώπων με τους οποίους επικοινωνεί τακτικά δεν ξεπερνάει τους 7 για τους άνδρες και τους 10 για τις γυναίκες, μιας και είμεθα περισσότερο κοινωνικές. Και αν πάμε στον ακόμα στενότερο κύκλο της αμφίδρομης επικοινωνίας ο κύκλος αυτός στενεύει στους 4 για τους μεν και στους 6 για τις δε. Δηλαδή περιορίζεται σε τόσους όσοι είναι αναγκαίοι για μια εκ των πραγμάτων στενότερη επικοινωνία και άρα δεν συντρέχουν λόγοι για ν’ ανησυχούμε.


Τώρα, όμως θα κάνω μια μικρή, αλλά ενδιαφέρουσα παρέκβαση και θα σταθώ λίγο παραπάνω στο 120, στο μέσο δηλαδή αριθμό μελών ενός δικτύου φίλων στο facebook. Όλως παραδόξως ο αριθμός αυτός είναι κοντά στον αριθμό μελών ενός πραγματικού κοινωνικού δικτύου με τους οποίους κάποιος μπορεί να έχει σταθερές σχέσεις και ο οποίος, από παρατηρήσεις του Dr Dunbar καθηγητή εξελικτικής ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Liverpool, βρέθηκε να είναι κοντά στο 150. Περίεργο ε;


Ο Dr. Dunbar βάλθηκε να διερευνήσει τους λόγους που ο εγκέφαλος στα πρωτεύοντα θηλαστικά εξελίχτηκε όπως εξελίχτηκε και έφτασε στο μέγεθος που έφτασε. και είναι ο εισηγητής της υπόθεσης του «Κοινωνικού Εγκεφάλου», σύμφωνα με την οποία ο εγκεφαλικός φλοιός και συγκεκριμένα ο λόγος του εγκεφαλικού νεο-φλοιού (neocortex) προς τον εγκέφαλο γα κάθε είδος, βρίσκεται σε απόλυτη γραμμική σχέση με το μέγεθος της σταθερής ομάδας στην οποία συμμετέχει. Δηλαδή, λέγοντάς το αλλιώς, το μέγεθος της ομάδας περιορίζεται από την υπολογιστική ικανότητα του εγκεφάλου στο να συγκρατεί τα πρόσωπα της ομάδας, τα χούγια του καθενός εξ αυτών, τις μεταξύ τους σχέσεις κ.λ.π. Ως γνωστόν οι ανώτερες γνωστικές λειτουργίες εντοπίζονται στον εγκεφαλικό φλοιό.

Το παρακάτω γράφημα, που προέκυψε από πειραματικά στοιχεία, δείχνει καθαρά ότι αυτός ο συσχετισμός ισχύει για διάφορα ταξονομικά είδη. Αν στο εν λόγω γράφημα βάλουμε και το μέγεθος του ανθρώπινου νεο-φλοιού, τότε, ως εκ θαύματος, προκύπτει ο αριθμός 150, που αντιστοιχεί στο μέσο μέγεθος του σταθερού κοινωνικού δικτύου του.


Ο Dr Dunbar για να επιβεβαιώσει ότι το νούμερο αυτό έχει σχέση και με την πραγματικότητα, κάθισε και μέτρησε σε διάφορες παραδοσιακές κοινωνίες, το μέγεθος τριών ειδών ομάδων, (ομάδες νομάδων, ομάδες κλαν ή χωριών και φυλές). Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στο επόμενο γράφημα, τα οποία δείχνουν ότι ο αριθμός 150 πράγματι συμπίπτει με το μέσο μέγεθος του κλαν, το οποίο και θεωρείται ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη σταθερή ομάδα όπου όλοι γνωρίζονται με όλους και διατηρούν σταθερές σχέσεις. Οι νομαδικές ομάδες είναι ασταθείς και ανοιχτές, ενώ οι φυλές παρά είναι μεγάλες.

Δεν είναι λοιπόν θαυμαστός αυτός ο συσχετισμός μεταξύ του αριθμού του Dunbar και του μεγέθους ενός τυπικού δικτύου φίλων στο facebook;

23 σχόλια:

Νοσφεράτος είπε...

αλλη μια εκπληκτική σου αναρτηση
αγαπητη μου φίλη (αν μου επιτρεπεις να σε αποκαλώ ετσι...)
και χωρις καμια διαθεση κολακειας
καθε σου κειμενο ειναι εξαιρετικά ενδιαφερον και πολυτιμο

cynical είπε...

να εισαι καλα αγαπητέ μου φίλε Νοσφεράτε!

Ανώνυμος είπε...

Καλά τα λέει ο Νοσφ, @cyn. Μάλλον εννοεί ότι ξεμπερδεύεται κι ο ίδιος έτσι, από τους ιστούς των συναισθηματικών ζόφων όπου εντρυφεί. Παρ' όλα αυτά είναι χαρούμενος άνθρωπος...παραδόξως...

Η ποιότητα στα Face Books είναι όποια και των ανθρώπινων συναναστροφών. Το σύστημα πάλι έδωσε μια "καταναλωτική" ασχολία στο πόπολο, παρωδώντας τις φυσικές ανάγκες. Κάποιοι τα καταφέρνουν και παίρνουν ποιότητα. Οι περισσότεροι όχι. Τα Internet Cafe είναι θλιβερά άσκοπα, καλλητικά χρονοφαγάδικα.

k1 είπε...

Πράγματι, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η σύμπτωση. Και καλά το ανθρωπολογικό κομμάτι, το καταλαβαίνω. Στις σύγχρονες κοινωνίες όμως υποτίθεται ότι προσπαθούμε να ξεφύγουμε από την έννοια του clan και των συμβατικών σχέσεων. Γιατί τις επιδιώκουμε τόσο φανατικά στο facebook?

Saq είπε...

Μπράβο ρε cynical πολύ ωραία ανάρτηση και όπως πάντα πολυψαγμένη.

Tyler Durden είπε...

σύγκρουση reality/virtual reality από το Τρίο Μούτζες:

Το κορίτσι του Facebook

Ανώνυμος είπε...

Πίσω ξανά στο Τσελιγγάτο!
αυτό μας λέει και ο Danbur!

cynical είπε...

@cirut,

δεν σηκώνω καμιά κακή κουβέντα για τον φιλο μου τον Nosferato!!

το facebook, ειναι μια πολύ "καθαρη" δραστηριοτητα. Μπορεις να νταλαβεριζεσαι με οσο κοσμο θες, από απόσταση και χωρις να λερωνεσαι.

Κι οταν πας να λερωθεις, πατας ενα delete και ξεμπερδευεις.

cynical είπε...

@k1, καλημερα,

το facebook ειναι καλη πλατφορμα για να λυθεί το κυριο προβλημα των ανθρωπων των μεγαλων πολεων που ειναι "πού θα γνωρισω κόσμο;". Αν δουλευουν αρκετες ωρες δεν μενει χρονος για να ψαχνεις και να ψαχνεσαι. Στο facebook βρισκεσαι ξαφνικα στην αντιθετη κατασταση. Αν τη διαχειριστει κανεις συμφωνα με τις αναγκες του μπορει να προχωρησει στη δημιουργια και μιας πραγματικης κοινοτητας.

Ανώνυμος είπε...

cιrut ειμαι πραγματι χαρουμενος ανθρωπος .Στα συναισθηματικους ζοφους κανω τουρισμο
cynical δεν ξερω αν ησουν ενημερ ..Παντως οταν εγραφες:
''το facebook, ειναι μια πολύ "καθαρη" δραστηριοτητα. Μπορεις να νταλαβεριζεσαι με οσο κοσμο θες, από απόσταση και χωρις να λερωνεσαι΄''

συνοψιζεις σε λιγοστες γραμμες οσα λενε κοινωνιολογοι σαν τον Αντονυ Γκιντενς (ποy μιλά για τις pure relationships ) και τον Μπαουμαν .. (Ρευστη αγαπη κ.α )
για τις συγχρονες σχεσεις και Εκτος Ιντερνετ

ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΣ

cynical είπε...

Γεια σου @Newton,

η συμπτωση αυτη σημαινει οτι το facebook, είναι ένα ...φυσικο πραγμα

cynical είπε...

γεια σου @Tyler,

να υποθεσω οτι εισαι καποιος απο το γκρουπ;

cynical είπε...

Ενα εξευγενισμενο κλαν ειμεθα. Πολυ καλη παρατηρηση @airgood.

cynical είπε...

@Νοσφερατε,

E!, τοσες αναρτησεις γραψαμε για την καθαριοτητα! Τι να μας πουν αυτοι οι άνθρωποι παραπάνω;

Ανώνυμος είπε...

Υπάρχουν καθηγητές /τριες που κάνουνε μάθημα εβδομαδιαίως σε 300 με 500 άτομα. "Μεθοδολογία του γκισέ"
θα την ονόμαζα.
Προφανώς ένα εκπαιδευτικό κτήριο αντιστοιχεί σε ανάλογο αριθμό ατόμων και όχι σε αμφιθέατρο.
Επίσης οι καλύτεροι διευθυντές σχολείων έχουσιν γνώσιν και καταγωγή τσέλιγκα ελλείψει Μπέηδων. Διό τι είναι ο άνθρωπος;

grsail είπε...

Αναγκάστηκα να διαβάσω το ιδιαιτέρως στρυφνό και περίπλοκο κείμενο του Dunbar : "The social brain hypothesis" ... ενδιαφέρον ! [ παει όλο τα απόγευμα :-) ]

Πολύ καλό θέμα για συζήτηση αυτή η υπόθεση όπως και οι άλλες που αναφέρονται σε βιολογικές επιδράσεις της μειωμένης κοινωνικότητας. Υποθέσεις ...

Προσωπικά τείνω να υποστηρίξω ότι οποιασδήποτε μορφής επικοινωνία μεταξύ ‘διανοιών’ είναι κατ' αρχήν θετική. Δεν χρειάζεται όλες οι επαφές να είναι 'στενές' ούτε 'τρίτου τύπου'.

Από εκεί και πέρα όσο το ψάχνουμε και ότι περισσότερα γνωρίζουμε επίσης καλό είναι αρκεί να μην γίνεται εργαλείο των ελίτ για υποταγή και χειρισμό των 'μαζών' !

Τα πολύτιμα συμπεράσματα που συνάγονται πχ από την χρήση του facebook ή από το πόσα ‘contacts’ έχουμε στα κινητά μας αποτελούν επιστημονική γνώση που βρίσκεται στα χέρια όλων : και των ‘καλών’ αλλά και των ... ‘κακών’ :-)

Ανώνυμος είπε...

Μαζοποίηση η μειωμένη κοινωνικότητα,
αγελαία οργάνωση ή μοναχικότητα
ότι και να διαλέξουνε οι καλοί ή οι κακοί η ζωή τραβά την ανηφόρα, οι επιδημίες του κοπαδιού γίνονται επιδημίες ανθρώπων.
Εμείς όμως δε διαλέγουμε προσωπικό υπολογιστή και φάρμακα εξατομικευμένα; Ασ προετοιμαστούμε με νέους κανόνες της ζωής. Ασ ξαναφανταστούμε την Ισότητα.

Κούκος είπε...

Δηλαδή εγώ που δεν είμαι στο facebook, πόσο βαρειά είμαι;

cynical είπε...

@grsail

Μου άρεσε η πολυ συστηματική δουλειά που έκανε σ' αυτο το άρθρο ο Dunbar και η οποία του "έκατσε" τοσο καλα. Τωρα ο τυπος εχει προβιβαστει και ειναι στην Οξφορδη.

Το να εχουμε επαφη με 150 κατα μεσο ορο ατομα, δεν ειναι και πολύ κακο! Αρκετοι ειναι.

Παντως νομιζω οτι το facebook και τα ομοειδη εδωσαν διεξοδο σε πολύ κοσμο που δεν ειχε τροπο να αναπτυξει κοινωνικες επαφες.

cynical είπε...

@airgood
Καπου αναμεσα, υπάρχει χωρος να ισορροπήσουμε

cynical είπε...

@κούκε,
εμεις εχουμε το βαρυ φορτιο του βλογ. Μπορουμε να σηκωσουμε και ενα facebook?

Θα τα τινάξουμε!

Ανώνυμος είπε...

Πραγματικά, οι αναρτήσεις σου, δικαιολογούν το θετικό μέρος της εικονικής κοινωνικής δικτύωσης.
Ένα μόνο ερώτημα, τελικά που είναι το όριο;

cynical είπε...

@καπιταλιστικο κομμούνι,

θα ελεγα οτι το όριό των εικονικων δικτυων θα ήταν η σταδιακή τους εγκαταλειψη και η διατηρηση μονο των πραγματικών που θα προεκυπταν. Νομιζω ότι με το facebook αμφοτερα τα δικτυα λειτουργουν εν παραλλήλω..