Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου 2009

Η Νοοτροπία του Οικονομισμού


Για περισσότερο από δυο δεκαετίες η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων που διεξάγουν έρευνα στη Μ. Βρετανία, δηλαδή σχεδόν όλων, γίνεται με βάση το πόρισμα μιας επιτροπής αξιολόγησης με το όνομα Research Assessment Exercises, (RAE). Η επιτροπή, κάθε πέντε περίπου χρόνια, ζητάει από τα πανεπιστήμια να καταθέσουν εγγράφως τα επιτεύγματά τους, ήτοι 1) τον αριθμό των δημοσιεύσεων του προσωπικού, 2) πληροφορίες για το ερευνητικό περιβάλλον, δηλαδή για το κατά πόσον ενθαρρύνουν και στηρίζουν την έρευνα, καθώς επίσης και 3) αποδεικτικά στοιχεία για την αναγνώριση και τη φήμη του τμήματος στον ευρύτερο ακαδημαϊκό χώρο. Ο τελικός βαθμός, άρα και ο προϋπολογισμός, αλλά και η θέση του πανεπιστημιακού τμήματος στους ανάλογους πίνακες κατάταξης, (league tables), υπολογίζεται από κάποιον απλό αλγόριθμο, με το μεγαλύτερο βάρος να αποδίδεται στον αριθμό των δημοσιεύσεων που έχουν παραχθεί.


Παρά τις διάφορες παραφωνίες που προέκυψαν, και παρά τις υποσχέσεις ότι ο αλγόριθμος θα βελτιωθεί, θα αντικατασταθεί ή ακόμα και θα καταργηθεί, τα πράγματα παρέμειναν ουσιαστικά ως έχουν. Όχι όμως «ως ακριβώς έχουν», διότι μαζί με την αλλαγή του ονόματος της επιτροπής από RAE σε RAF (Research Excellence Framework), προστέθηκε κι ακόμα μια απαίτηση, τουτέστιν η Επιρροή που ασκεί το εν λόγω Τμήμα, το οποίο μεταφραζόμενο σε απλά αγγλικά σημαίνει «αποδεδειγμένα πλεονεκτήματα για την Οικονομία και την Κοινωνία».


Οι συμπληρωματικές διευκρινήσεις που συνοδεύουν την νέα αυτή απαίτηση, δείχνουν σαφώς ότι με το «Επιρροή» δεν εννοούν Πνευματική Επιρροή στην δουλειά άλλων ερευνητών ή στο περιεχόμενο της διδασκαλίας, αλλά Επιρροή σε συγκεκριμένους χώρους «χρηστών της έρευνας» εκτός του ακαδημαϊκού χώρου, που δεν είναι άλλος από τον χώρο της Αγοράς.


Εξειδικεύοντας δε στο τι εννοούν, αναφέρουν ούτε λίγο ούτε πολύ 37 δείκτες όπως για παράδειγμα 1) αύξηση εσόδων επιχειρήσεων από τη χρήση των αποτελεσμάτων της έρευνας, 2) έσοδα των τμημάτων από ερευνητικές δραστηριότητες, και εφαρμογές των προϊόντων που παρήγαγαν, 3) αριθμό spin off εταιριών που δημιούργησαν, 4) χρήματα που προσέλκυσαν από εξωτερικές επιχειρήσεις, 5) βελτίωση δημόσιων και ιατρικών υπηρεσιών, 6) βελτίωση της δημόσιας ασφάλειας, και άλλους ομοειδείς. Από τους 37 δε δείκτες, μόνο 5 αναφέρονται στην πολιτιστική καλλιέργεια, όπως αλλαγή της στάσης της κοινωνίας προς την επιστήμη, ή βελτίωση της ποιότητας ζωής γενικώς.


Όπως λοιπόν γίνεται φανερό με τους νέους δείκτες αξιολόγησης ευνοούνται πλέον εκείνες οι επιστημονικές, κοινωνικές, ιατρικές και τεχνολογικές κατευθύνσεις που βρίσκονται πλησιέστερα προς την Αγορά. Ενώ θα μπορούσε να γίνει κάποιο σκόντο προς τα τεχνολογικά τμήματα, η απαίτηση όμως ικανοποίησης της αγοράς και από τα τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών, θα ήταν δίχως άλλο καταστροφική για λόγους που δεν χρειάζεται να εξηγήσω.


Κάποιοι θα μπορούσαν εντελώς καλόπιστα να ρωτήσουν και ποιος είναι ο ρόλος των πανεπιστημίων, έξω από το να υπηρετούν; Φυσικά και τα πανεπιστήμια θα πρέπει να είναι ενταγμένα κάπου και να υπηρετούν, αλλά πρωτίστως την Κοινωνία και τους ανθρώπους της, και όχι πρωτίστως την Αγορά.


Μετά 30 χρόνια θητείας στον Οικονομισμό είναι δύσκολο πλέον να φανταστούμε ότι κάποιος θεσμός μπορεί να υφίσταται για να εξυπηρετεί και κάτι άλλο πέραν της οικονομίας. Οι νοοτροπίες όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Παλιότερα είχε νόημα να ρωτήσουμε αν κάτι ήταν πρωτίστως καλό ή κακό και όχι αν ήταν παραγωγικό, αποδοτικό, αποτελεσματικό, ή αν θα συνεισέφερε στην αύξηση του ΑΕΠ, ή στο εθνικό προϊόν, ερωτήματα που πλέον εγείρονται από μια νοοτροπία που παραγνωρίζει τις ηθικές κρίσεις και εγκλωβίζεται στον ασφυχτικό κλοιό του οικονομικού κόστους / οφέλους, σαν το μέτρο των πάντων.


Δεν είναι όμως έτσι, και πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν είναι έτσι. Ο οικονομισμός είναι ένας από τους τρόπους θέασης της κοινωνίας, και θα έλεγα ο πιο βάρβαρος και πρωτόγονος.


Πηγή

Stefan Collini, "Impact on Humanities"


18 σχόλια:

ο δείμος του πολίτη είπε...

Κάποτε που διαφωνούσα με κάτι νεοφιλελεύθερους -με αφορμή τις χαμηλές θέσεις των ελληνικών ΑΕΙ- αυτά ακριβώς έλεγα. Όλα μεταφράζονται οικονομικά κι όχι μοιγώς επιστημονικά. Για παράδειγμα γιατί δεν κινούνται αποκλειστικά σε επίπεδο δημοσιεύσεων (πρωτότυπων) ή με βάση τις δημοσιεύσεις (χωρίς να είναι πρωτότυπες) των φοιτητών και τον αριθμό φροντιστηριακών εργασιών;

Unknown είπε...

Είδες που έρχεσαι στα λόγια μου; Η νέα θρησκεία, η θρησκεία της αγοράς!
Δυστυχώς ο άνθρωπος βλέπει ως «αυτονόητο» αυτό που βιώνει γύρω του. Και σήμερα βιώνουμε τη θεοποίηση της αγοράς ως μόνο «από μηχανής» (στην κυριολεξία) θεό που θα σώσει την ανθρωπότητα και θα βάλει τα πράγματα «ως οφείλουν». Πλύση εγκεφάλου μας γίνεται καθημερινά, χωρίς όμως να λέγεται πως όλα αυτά αφορούν μόνο στην αγορά ως σύστημα και παραβλέπουν όλες τις άλλες μεταβλητές.

Έτσι, όπως κάποτε ο χριστιανισμός προέβη σε διωγμούς της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, έτσι και ο «οικονομισμός» έχει εξαπολύσει σταυροφορίες εναντίων κάθε άλλης ιδέας, με στόχο την εγκαθίδρυσή του.

Πομπώδεις φράσεις; Ναι, αλλά ίσως μόνο έτσι να τις προσέξει κάποιο από τα μυαλά που εντελώς μονοδιάστατα ακολουθούν «το ποτάμι» χωρίς να κοντοστέκονται να σκεφτούν.

de profundis είπε...

) “The café Terrace on the place du Forum Arles, at night” του μεγάλου ιμπρεσιονιστή η αν προτιμάτε μετά-ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Vincent-van-Gogh.

Προσπάθησα να βρω το συσχετισμό με την ανάρτηση αλλά αρχικά απέτυχα. στο μυαλό μου τριγύριζαν οι λέξεις café και night αλλά και πάλι καμία σύνδεση δεν μπόρεσα να βρω.

Μετά αναρωτήθηκα ,άραγε η RAF με τι κριτήρια θα αξιολογούσε τις σχολές καλών τεχνών?

Μα θα μου πείτε είναι δυνατόν να αξιολογηθεί με οικονομιστικα κριτήρια η τέχνη??
Η απάντηση είναι ΝΑΙ ,αυτή η ίδια ιδεολογία έχει μετατρέψει την τέχνη σε εμπόρευμα και αποδέχεται μόνο ότι έργο τέχνης? πουλάει,
Είναι απόλυτα αναγκαίο να αξιολογηθούν με οικονομιστικα κριτήρια και οι σχολές καλών τεχνών, διαφορετικά είναι άχρηστες και παρασιτικές ,εξ άλλου όπως ,σωστά ,αναφέρει η ανάρτηση κανένας θεσμός ΔΕΝ υφίσταται για να εξυπηρετεί κάτι άλλο πέραν της οικονομίας.
Συμπέρασμα να αρχίσει άμεσα η αξιολόγηση των σχολών καλών τεχνών και μάλιστα να υπάρξει απαγόρευση ύπαρξης δημοσίων σχολών διότι δεν προσφέρουν τίποτα στην οικονομία..
Βέβαια κάποιοι καλλιτέχνες προσφέρουν αλλά και από αυτούς οι περισσότεροι μετά θάνατον (βλέπε επενδύσεις σε έργα τέχνης) ,επομένως σκοτώστε τους καλλιτέχνες μπας μερικοί από αυτούς προσφέρουν και κάτι οικονομικά μετρίσιμο.

Πόσο άραγε τυχαία και αθώα είναι η πολύ κοινή φράση που ελάχιστους ξενίζει Βιομηχανία του θεάματος ,Βιομηχανία της Τέχνης.

Φέρνω στο μυαλό μου την εικόνα του Βαν Γκον, του Λωτρεκ του Μοντιλλιάνι ως βιομηχάνους κάτι όμως δεν μου ταιριάζει, μετά κατάλαβα, αυτοί δεν είναι οι βιομήχανοι αλλά οι Προλετάριοι εργάτες της Βιομηχανίας που από την υπεράξια τους κερδίζει ο Βιομήχανος

(η τελευταία παράγραφος εξαιρετικά αφιερωμένη στο Στέργιο

Alexandros είπε...

Δεν νομίζω ότι υπήρχε περίοδος (τουλάχιστον τα τελευταία 3.000 χρόνια) που η οικονομία να μην έπαιζε τον κυρίαρχο ρόλο στην κοινωνία των ανθρώπων, των λαών και τα τελευταία 200 χρόνια, των κρατών. Αυτά που γράφεις, καιρό τώρα, είναι κολογραμμένα, επαρκώς ή όχι τεκμηριωμένα, ευπαρουσίαστα εν παση περιπτώσει, αλλά αποτελούν απλές διαπιστώσεις. Υπάρχει κάποιος που να διαφωνεί ότι όλα είναι, ήταν και θα είναι οικονομία; Δηλαδή, οι χιλιάδες πόλεμοι που έχουν γίνει στην ανθρώπινη ιστορία για ποιο λόγο έγιναν; Για να χαρακτηριστούν κάποιοι ήρωες; Το καλό και το κακό ήταν πάντα άμεσα εξαρτώμενα από το αποδοτικό και το παραγωγικό. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι περισσότεροι επιστήμονες από το 1800 και μετά, ήταν άνθρωποι από πλούσιες οικογένειες. Άρα χρήμα και επιστήμη ήταν πάντα μαζί. Επίσης, όσον αφορά τις Καλές Τέχνες, πόσοι και πόσοι ζωγράφοι, ποιητές κλπ, "πέθαναν στην ψάθα" επειδή κανείς δεν αγόραζε τα έργα τους; Πόσα έργα καθιερώθηκαν και αναγνωρίστηκαν (και απέκτησαν τεράστια αξία βεβαίως βεβαίως) μετά θάνατον;

Μην το ψάχνετε. Το να οραματιζόμαστε μία κοινωνία στην οποία η οικονομία, η παραγωγή, η απόδοση και όλα αυτά που σε κάποιους φέρνουν αλλεργία, δεν θα παίζουν κυρίαρχο ρόλο, είναι απολύτως ουτοπικό.

Αυτό που πρέπει να κοιτάξουμε ως κοινωνίες, είναι να παράξουμε τόσο πολύ πλούτο με όσο το δυνατόν λιγότερη προσπάθεια ώστε οι κατώτερες τάξεις (πάντα θα υπάρχουν κατώτερες τάξεις!) να παιρνάνε "ζάχαρη". Να μην πεινάνε, να έχουν δωρεάν παιδεία, περίθαλψη και ίσως διασκέδαση. Αυτός είναι ένας ρεαλιστικός και ίσως επιτεύξιμος στόχος τα επόμενα 100 χρόνια.

cynical είπε...

Αλέξανδρε, γεια σου,

θα προσπαθησω σκληρά να κάνω κατανοητό τι εννοω, οχι τωρα, αλλα σε κειμενα που θα ακολουθησουν. Θα σου δωσω μονο μερικα παραδειγματα που ειναι σχετικά με τη διαφορα αναμεσα στον "Οικονομισμο" και στο οτι η οικονομια ειναι οντως σημαντικη.


Η διαφορα ειναι ποιοτικη. Οπως ειναι και η διαφορα αναμεσα στον φιλάργυρο και τον οικονόμο.

Στην ελευθερια στο σεξ και στην πουτανιά.

Στο γυμνό στο σινεμά και στην πορνογραφία.

Ο οικονομισμος ταυτιζεται μερισσοτερο με τη φιλαργυρια, την πορνογραφια και την πουτανιά.

Alexandros είπε...

Καταλαβαίνω τι θέλεις να πεις. Κάπου όμως το αντιλαμβάνομαι λίγο διαφορετικά το πράγμα.
Τη σημερινή εποχή σε σφάζουν με το βαμβάκι, δεν σε τεμαχίζουν με τον μπαλτά. Σε αποπλανούν και σε πιάνουν κορόϊδο, δεν σε βιάζουν. Όλα γίνονται με τρόπο. Με μέθοδο. Παλαιά είχαμε δούλους με αλυσίδες, τώρα έχουν δούλους με γραβάτες. Πρώτα είχαμε σωματική βία, τώρα σε τυλίγουν σε μία κόλλα χαρτί. Τα πράγματα έχουν εξευγενιστεί.
Τώρα σου κάνουν τρυφερό σεξ δεν σε πηδάνε σαν πουτάνα.

k2 είπε...

Το πρόβλημα είναι ότι όλοι έχουμε αποδεχτεί λίγο-πολύ τον οικονομισμό, χωρίς καν να συνειδητοποιούμε τις ανακολουθίες του.
Αφελές παράδειγμα: Ο Σαρκοζύ λίγο πριν εκλεγεί είχε δηλώσει ότι καθένας έχει δικαίωμα να σπουδάζει ό,τι θέλει, αλλά δεν είναι υποχρεωμένο το κράτος να χρηματοδοτεί τις ανθρωπιστικές σπουδές, που παράγουν ανέργους. Ταυτόχρονα έλεγε ότι τα παιδιά ενός "μεγάλου έθνους" όπως η Γαλλία πρέπει να διδάσκονται καλά στο σχολείο την εθνική τους λογοτεχνία. Ποιος θα διδάξει λογοτεχνία, αν όχι φιλόλογοι, δηλαδή απόφοιτοι "άχρηστων" σχολών;

Εντωμεταξύ, τον οικονομισμό έχει δεχτεί εδώ και δεκαετίες κι ένα πολύ μεγάλο μέρος της Αριστεράς, που υποστηρίζει ότι όσο χειρότερο είναι το βιωτικό επίπεδο του λαού, τόσο συντομότερα αυτός θα επαναστατήσει και θα φέρει τον κομμουνισμό (και γι'αυτό θεωρεί "ρεφορμιστικά" οποιαδήποτε μέτρα για βελτίωση της ζωής των εργαζομένων βραχυπρόθεσμα, στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος).

ΥΓ. δεν σου λέω ακόμα μια φορά πόσο καλό βρίσκω το κείμενό σου, γιατί νιώθω ότι επαναλαμβάνομαι! :)

cynical είπε...

Γεια σου Δείμο του Πολίτη,

μου κανει εντύπωση πως ενώ υπάρχει παγκοσμια κατακραυγή για την οικονομικη πρακτικη των τελευταιων δεκαετιων που οδηγησε στην κρίση, εν τούτοις η νοοτροπια που την υπαγορευσε ζει και βασιλευει, όπως φαινεται απο τα επιπλεον κριτηρια αξιολογησης, (καθαρά οικονομικης φυσης) που ερχεται και βαζει σ' αυτη τη συγκυρια, η αναλογη επιτροπη στην Αγγλια.


Παλιοτερα, κοιταζοντας απο πιο κοντα τα κριτηρια αξιολογησης των πανεπιστημιων διεθνως ειχα διαπιστωσει οτι αρκετα απο αυτα ειναι κομμενα και ραμμενα στα μετρα των αγγλοσαξονικων πανεπιστημιων. Βαθμολογειται για παραδειγμα η προτιμηση καποιου πανεπ. απο φοιτητες αλλων χωρων, όπως και το ποσοι αποφοιτοι βρισκουνε δουλεια.

Για την μεν πρωτη περιπτωση ειναι φανερο οτι υπερτερουν λογω γλωσσας και οργανωσης προς αυτη την κατευθυνση, ενω στη δευτερη τα ελλην. πανεπ. βγαινουν χαμενα διοτι δεν υπαρχουν οι αναλογες υπηρεσιες που να καταγραφουν την απασχοληση των αποφοιτων.

cynical είπε...

Καλημέρα @Darthiir,

Καλά τα λες. Ειναι πολλά πράγματα που λειτουργουνε καλυτερα οταν δεν εντασσονται στο συστημα της οικονομικης αποτελεσματικοτητας. Η γνωση και η ελευθερη ερευνα. Η αποτελεσματικοτητα σαν αξια αποδιδει ισως βραχυπροθεσμα αλλα υποθηκευει το μελλον και την ελευθερη αναπτυξη των ανθρωπων.

cynical είπε...

Καλημερα
de profundis,

με εξεπληξε η πολυ καλη αναλυση που εκανες, τοσο που προβληματιστηκα οτι εχεις και δικαιο.

Αλλα συμβαινει ο,τι και με τους καλλιτεχνες και συγγραφεις σε σχεση με τους κριτικους, οι οποιοι συχνα αναγνωριζουν στα εργα τεχνης στοιχεια και προθεσεις που δεν ειχαν περασει καν απο το μυαλο του δημιουργου.

Στην συγκεκριμενη αναρτηση η εικονα μπηκε εντελως τυχαια. Ισως να δουλεψε το υποσυνειδητο, επι του οποιου δεν φερω καμιά ευθύνη!

Greek Rider είπε...

Καλησπέρα cynical. Σε κάποιο σημείο της ανάρτησής σου αναφέρεις:

"τα πανεπιστήμια θα πρέπει...να υπηρετούν.....την Κοινωνία και τους ανθρώπους της, και όχι πρωτίστως την Αγορά."

Μόλις το διάβασα αυτό θυμήθηκα αυτό το φοβερό που είχε πει η Θάτσερ:
"there is no such thing as society"

Το ότι αυτό που δεν "πουλάει" παύει να υπάρχει (είτε είναι έργο τέχνης, είτε σχολή, είτε επιστήμη, είτε πλέον και άνθρωπος..) σημαίνει ότι η ανθρωπότητα αρχίζει και εξαχρειώνεται και πάλι προς μια νέα μορφή Μεσαίωνα.

Η νοοτροπία του οικονομισμού είναι η νοοτροπία της βλακείας.

cynical είπε...

Ε, ναι Αλεξανδρε.

Υπαρχει προοδος. Αλλα οι εννοιες αυτες, όπως δουλεία, εκμετάλλευση, φτωχεια εκλαμβανονται σαν τετοιες παντα σχετικα με τα μετρα του καιρου τους.

Οταν λεμε οτι καποιος ειναι φτωχος το λεμε σε σχεση με τον πλουσιοτερο. Οχι σε σχεση με τη φτωχεια του μεσαιωνα.

cynical είπε...

Καλησπερα @k2,

συνδιαζοντας τα νεα κριτηρια περι χρηματοδοτησης με την αξιολογηση τυπου SWOT ειμαι σχεδον βεβαιη για το ποιος σχεδιαζει το μελλον της παιδειας: οι πλέον ακατάλληλοι, δλδ οι managers.
H αριστερα εχει βρει και αυτη τη γωνια της και δεν θελει να ξεβολευτει. λεει οτι θελει, υπο την προυποθεση να μην την ταραξει κανεις.

cynical είπε...

Καλησπέρα @Rider,

χρειαζεται πολυ δουλεια για να κανουμε reset και να ξαναδουμε τι πρεπει να μπαινει στον ανταγωνιστικο οικονομικο κυκλο και τι όχι.

Και να πεις οτι το ιδεολογημα της "τελεια ανταγωνιστικης οικονομιας" δουλευει; Ολιγοπώλεια και μονοπώλεια βασιλευεουν και ανεργια!

NdN είπε...

Γεια σου Cynical,

Πάντως αν κάποιο από τα δύο (ελληνικό και αγγλικό) πανεπιστήμιο υπηρετεί την κοινωνία είναι το Αγγλικό. Εγώ που είμαι από τους πολύ περήφανους "σάπιους" απόφοιτους όπως μας χαρακτήρισε η Υπουργός Παιδείας της προηγούμενης κυβέρνησης έχω να παρατηρήσω ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο πλην ελαχίστων εξαιρέσεων παράγει ανθρωπους που το όνειρο τους είναι να μπουν στο δημόσιο (αυτό λένε και οι αριθμοί συμμετοχής σε διαγωνιsμούς). Από την άλλη το Αγγλικό πανεπιστήμιο παράγει ανθρώπους που θέλουν να πετύχουν (όπως αντιλαμβάνεται ο δυτικός κόσμος την λέξη "επιτυχία"). Νομίζω λοιπόν γι αυτό το λόγο το Αγγλικό πανεπιστήμιο υπηρετεί την Αγγλίκη κονωνία ενώ το ελληνικό έχει ως σκοπό την καταστροφη των ονειρων των νέων και το κτίσιμο μιας λογικής βολέματος. Ευτυχώς κάποιοι (ξε)φεύγουνε...

Νοσφεράτος είπε...

εκεινο που ειναι ακρως απογοητευτικ'ο
ειναι το πόσο ευκολα εγκλωβιζομαστε στο δίπολο
Ιδιωτικό- με ποσοτικά ,οικονομιστικα κριτηρια -πανεπιστημιο
vs
Δημοσιο-γραφεικρατικό..



Το πόσο ευκολα δηλαδή θαφτηκε
το ονειρο μιας αλλης δημιουργικής λευθερης , ζωντνής παιδειας

cynical είπε...

Γειά σου NdN,

δεν κάνω συγκρίσεις, ούτε έχω παινέψει το ελληνικο πανεπιστημιο. Προσπαθώ να ανιχνεύω προς τα πού πάει ένα σύστημα που εφαρμόζεται και πάει να περάσει σαν μοντέλο, και από την αλλη μεριά πώς θα έμοιαζε ένα σχολείο που θα καλλιεργούσε την "επιτυχία" όχι όπως την αντιλαμβάνεται η οικονομία, αλλά η κοινωνία.

Αναμεσα στα περιεχομενα υπάρχει τελικά μεγάλη διαφορά.

cynical είπε...

Γεια σου Νοσφεράτε,

παντού ετσι γινεται. Οποιοδήποτε θέμα και να κρίνεις, αμέσως προεξοφλείται ότι υιοθετείς το αντιθετο.

Νομιζω ότι εξέλειπαν οι αποχρώσεις στα πράγματα. Το δογμα Μπους , ή είσαι μαζι μας ή εισαι με τους αλλους, τελικα έχει ρίζες στη σκεψη.