Τρίτη 4 Μαρτίου 2008

ΠΟΛΙΤΙΚΗ: μερικοί ορισμοί στην ξεπέτα


Από το αμέσως προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Ατομική Καλυτέρευση / Κοινωνική Αλλαγή;», καθώς επίσης και από τα σχόλια που κάνατε και για τα οποία σας ευχαριστώ, νομίζω ότι έμειναν κάπως ξεκρέμαστα δυο κυρίως πράγματα: Πρώτον, το τί εστί Πολιτική και δεύτερον, το τί σημαίνει Καλυτέρευση γενικώς». Λέω «κάπως ξεκρέμαστα» διότι έδωσα έναν ορισμό της Πολιτικής, λίγο πολύ στο πόδι είναι αλήθεια, τον οποίον στη συνέχεια επεξέτεινα σε κάποιο σχόλιο, επίσης στο πόδι. Έλεγα λοιπόν στο κείμενο ότι Πολιτική είναι «Η συλλογική δράση με στόχο την αλλαγή ή βελτίωση των θεσμών» και στο σχόλιο ότι Πολιτική είναι κάτι σαν διαπραγμάτευση με διάφορους κοινωνικούς εταίρους.


Τέλος υπάρχει και ένα τρίτο θεωρητικό ζήτημα, αυτό της συνάρθρωσης του Ιδιωτικού με το Δημόσιο και το ρόλο της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και ένα τέταρτο σχετικά με τη συνάρθρωση Ηθικής και Πολιτικής, αλλά θα τα αφήσω για το μέλλον, γιατί αλλιώς θα πάει μακριά η βαλίτσα.

Μιας και μου αρέσουν οι παστρικές δουλειές, αποφάσισα να συμβουλευτώ κάποιον πιο έγκυρο και κατατοπισμένο από μένα και συγκεκριμένα τον κ. Andrew Heywood καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Orpington College και συγγραφέα του ογκώδους βιβλίου «Εισαγωγή στην Πολιτική», εκδ. ΠΟΛΙΣ, 2006. Ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην εξέταση του «Τί είναι Πολιτική» και η ανάλυση καταλαμβάνει γύρω στις 26 σελίδες, πολλές για να τις αναπαράγω, επομένως θα τσιμπολογήσω ό,τι νομίζω ότι είναι πιο διαφωτιστικό.

Η πρώτη-πρώτη πρόταση αρχίζει με το ότι «η Πολιτική είναι συναρπαστική επειδή οι άνθρωποι διαφωνούν» για το πώς πρέπει να ζουν, για το ποιος πρέπει να παίρνει τις αποφάσεις, για το ποιος παίρνει τι, για το πώς πρέπει να διανέμεται η εξουσία, για το αν η κοινωνία πρέπει να βασίζεται στην σύγκρουση ή τη συνεργασία, για το πόσο επιρροή δικαιούται να έχει ένα άτομο, για το πώς πρέπει να επιλύονται ζητήματα διαφωνίας, και άλλα πολλά.

Πολιτική είναι η δραστηριότητα εκείνη μέσω της οποίας τα ανθρώπινα όντα προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή τους και να δημιουργήσουν την αγαθή κοινωνία, (κατά Αριστοτέλη).

Η πολιτική είναι «συντονισμένη δράση» (κατά Hannah Arendt), διότι για να επηρεάσουν κάποιες μερίδες τους κανόνες του παιχνιδιού ή να εξασφαλίσουν την ισχύ τους πρέπει να ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΟΥΝ. Πολιτική είναι συνεπώς η διαδικασία διευθέτησης των συγκρούσεων σε μια κοινωνία με πολλές αντιτιθέμενες απόψεις, επιθυμίες και ανάγκες.

Ο ορισμός δε που προτείνει ο συγγραφέας για το τι είναι πολιτική είναι αρκετά ευρύς και αναφέρεται στον «ορισμό, τήρηση και τροποποίηση των γενικών κοινωνικών κανόνων. Αν συγκρίνεται τον δικό μου ορισμό με όσα ελέχθησαν μέχρις εδώ, πέφτω κάπου ανάμεσα στην Arendt και τον Heywood. Not bad για αρχάρια!!

Κατόπιν εξετάζονται και αναλύονται τέσσερις διαφορετικές απόψεις περί πολιτικής, τις οποίες θα παρουσιάσω μόνον επιγραμματικά, για να πάρουμε μια μυρωδιά μόνο, οι εξής:

Η πολιτική ως η τέχνη του κυβερνάν
Η πολιτική ως η ενασχόληση με τα κοινά
Η πολιτική ως συμβιβασμός και συναίνεση
Η πολιτική ως εξουσία και διανομή πόρων.

Σχετικά τώρα με το πεδίο εφαρμογής της πολιτικής γίνεται αρκετός λόγος. Η συμβατική άποψη θέλει την πολιτική στενά εννοούμενη να περικλείει θεσμούς και δρώντες που ενεργούν σε μια δημόσια σφαίρα ασχολούμενη με την συλλογική οργάνωση της κοινωνικής ζωής. Όταν όμως η πολιτική γίνεται κατανοητή με όρους εξουσιαστικά δομημένων σχέσεων, μπορεί να θεωρηθεί ότι επενεργεί εξ ίσου και στην ιδιωτική σφαίρα.


Ερωτήματα που θέτει ο συγγραφέας και τα οποία βρίσκω πολύ ενδιαφέροντα.
  • Αν η πολιτική είναι κοινωνική δραστηριότητα γιατί δεν είναι όλες οι κοινωνικές δραστηριότητες πολιτικές;

  • Είναι η πολιτική αναπόφευκτη; Θα μπορούσε να φτάσει σε κάποιο τέλος; (Αμάν αυτοί οι τελισμοί τέλος πάντων!)

  • Είναι δυνατόν να μελετήσει κανείς την πολιτική αντικειμενικά και χωρίς προκαταλήψεις;

Μέχρις εδώ ασχοληθήκαμε επί τροχάδην με την έννοια της πολιτικής. Το επόμενο θέμα που πρέπει να ξεκαθαρίσω είναι σχετικά με το τι εννοώ λέγοντας "καλυτέρευση της κοινωνικής ζωής". Φυσικά, για να είναι καλύτερη η συμβίωση με τους άλλους θα πρέπει να έχουν την πρέπουσα «κοινωνική συμπεριφορά» που να βασίζεται στην ατομική υπευθυνότητα και την αναγνώριση των ορίων της ελευθερίας και δράσης του καθενός από εμάς, όπως πολύ σωστά θίχτηκε στα σχόλια. Παρά ταύτα, καλυτέρευση της κοινωνίας για μένα σημαίνει άλλα πράγματα, όπως μείωση εισοδηματικών ανισοτήτων, δικαιότερη διανομή του πλούτου, εξασφάλιση εργασίας και κοινωνικών παροχών σε όλους, και άλλα πολλά που είναι γνωστά. Σύμφωνα λοιπόν με αυτόν τον ορισμό νομίζω ότι μια μόνο διέξοδος υπάρχει, αυτή της πολιτικής συλλογικής δράσης.

17 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Μα όλες οι κοινωνικες δραστηριώτητες είναι πολιτικές,άμεσα η έμμεσα .

Συνφωνω οτι ο ουρανός σήμερα
έχει ωραιότατο μπλέ χρώμα αλλά η ανατολή ηταν κόκκινη,απλά δεν ξύπνησες όσο νωρίς έπρεπε για να τό αντιληφθείς

cynical είπε...

Καλημέρα de profundis. Αυτό λέγανε κα οι φεμινίστριες παλιότερα. "Το προσωπικό είναι πολιτικό". Και γω το ίδιο πιστεύω. Και το να μην κάνεις τίποτε πολιτική πράξη είναι. Και μάλιστα βλαβερή.

Την ανατολή είναι αλήθεια ότι τη χάνω, κυρίως λόγω προσανατολισμού σπιτιού. Βλέπω όμως δύση, που έχει μεγαλύτερο δράμα!

gerasimos είπε...

Και κατά τον Καστοριάδη πολιτική σημαίνει ρητή αμφισβήτηση των υπαρχόντων θεσμών και φαντασιακών σημασιών. Πολύ ενδιαφέρον το blog σου.:-)

gerasimos είπε...

Θα μ' ενδιέφερε και η γνώμη σου πάνω στο τελευταίο ποστ μου στο blog μου (Memoryland).

cynical είπε...

Καλημέρα gerasimos. Δεν μπορώ να εκφέρω γνωμη επι της ουσίας. Αλλά αν πάρω αυτά που γράφεις στο σχόλιο ο καστοριάδης αμφισβητεί τους υπάρχοντες θεσμούς. Νομίζω ότι και γω το ίδιο λέω. Για δημιουργία νέων ή βελτίωση υπαρχόντων θεσμών γράφω στο κείμενο. Αν όμως ο Καστοριάδης αμφισβητεί τους θεσμούς γενικά τότε πάω πάσο. Αλλά μου φαίνεται απίθανο να εννοεί κάτι τέτοιο. Τι είναι όμως οι θεσμοί; Σχολεία, δικαστήρια, αστυνομία, στρατός, κ.λ.π. Είναι κανόνες οργάνωσης και δομές της κοινωνίας. Αν τους απεμπολήσουμε πως θα οργανωθούμε τότε; Μπορείς να μας διαφωτίσεις λιγάκι μιας και το έθιξες το ζήτημα;

gerasimos είπε...

Αν σε παραπέμψω στο σχετικό βιβλίο μου (στο προφίλ μου) θα γίνω πολύ αυτοαναφορικός; Δυσκολεύομαι στο χώρο ενός σχολίου να αναφερθώ αξιοπρεπώς στα σημαντικότατα ζητήματα που έθεσες.

cynical είπε...

Γεράσιμε, το ψάχνω. Είδα το βιβλίο σου. θα το αναζητήσω στην πρώτη ευκαιρία.
Καστοριάδης και θέσμιση.... Φαντασιακή, ξε-φαντασιακή on the bottom line θα υπάρχει και κάτι πραγματικό, practical...δεν μπορεί.

Νικόλαος Παπουτσής είπε...

Καλησπερα και από μένα.
Χάθηκα για λίγο λόγο υποχρεώσεων
και βλέπω ότι εχω μείνει πίσω...
Εγώ νομίζω ότι η πολιτική έχει παντού δράση.
Πολιτική για την πολιτική
Πολιτική...παρεξηγημένη έννοια.
Θα συμφωνήσω με τον θείο Αριστοτέλη
Ωστόσο μόνο στην κυριολεξία.
Όχι στην πολιτική που ασκεί ο τύπος
Όχι στην πολιτική που ασκούν τα διάφορα τραστ κ.τ.λ

gerasimos είπε...

Μα περί της φαντασιακής θέσμισης της πραγματικότητας πρόκειται... άλλωστε το φαντασιακό είναι πιο πραγματικό απ' το πραγματικό στις συνέπειές του.

Ανώνυμος είπε...

Θεσμοί είναι και ο γάμος ,η κληρονομιά, η ιδιοκτησία ,και έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα από αυτούς που αναφέρεις.
Το φαντασιακό είναι πιο πραγματικό απ' το πραγματικό στις συνέπειές του, και
σε ατομική και σε κοινωνική κλίμακα?

gerasimos είπε...

de profundis ναι, στον κάθε άνθρωπο ως ριζική φαντασία της ψυχής κι απ' την άλλη ως κοινωνικό φαντασιακό.

cynical είπε...

Είχες δεν είχες Γεράσιμε, θα με βάλεις στο λούκι με τον Καστοριάδη, επειδή δεν μου αρέσουν οι γρίφοι. Και να σκεφτείς πριν από χρόνια είχα βρει την "φαντασιακή θέσμιση" σε μεγάλη έκπτωση και την αγνόησα. Πού να ήξερα! Μετανοιώνω για τα λάθη μου. Αν βάζεις μέσα στο φαντασιακό και το "έθνος", (που θα το έβαζα) τότε όντως έχει μεγαλύτερες συνέπειες από το πραγματικό, που εν τέλει δεν ξέρουμε και πόσο πραγματικό είναι.
Πάντως, επειδή θεωρώ ότι πρέπει να βρίσκουμε λύσεις στο εδώ και τώρα, θα με ενδιέφερε να καταλάβω με ποιο τρόπο ακολουθώντας το μοντέλο του Καστοριάδη για παράδειγμα, θα ξαναανακατέψουμε τα χαρτιά σε μια ήδη πολύπλοκη και πολυδομημένη κοινωνία. παράδειγμα,

cynical είπε...

de Profundis, καλημέρα. Δεν έχω ιδέα. Θέλει μελέτη το πράγμα. Και σαφείς ορισμούς. Πάντως αν πιστεύουμε ακόμη ότι ο Μαρξ είναι επίκαιρος, τότε ο τρόπος παραγωγής και η οικονομία είναι αυτά που υπαγορεύουν και τους τρόπους κοινωνικής οργάνωσης και τους θεσμούς.

cynical είπε...

Καλημέρα karaflokotsyfa. Χαίρομαι που ξαναπέρασες. Είχα αρχίσει να αναρωτιέμαι και να ανησυχώ. Εσύ που δεν έλειψες ποτέ από τα πρώτα-πρώτα βήματα αυτού του blog.
Αυτό πασχίζω να ξαναστήσουμε την πολιτική στα πόδια της. Δεν βλέπω άλλη λύση.

PN είπε...

Γεια σας και από μένα!!! Τρέχω λίγο, γι' αυτό και έχω χαθεί.

Να τα πάρουμε ένα-ένα. Αν κάποιος έχει καταλήξει σε έναν καθολικό ορισμό των θεσμών, να μπυ το πει για να μην παλεύω και εγώ... Οι θεσμοί διακρίνονται ανάλογα είτε με την επιστημονική οπτική που έχει ο καθένας, είτε με το πεδίο στο οποίο αναφέρονται και μέσα στο οποίο αναπτύσσονται.

Ο Καστοριάδης μπορώ να καταλάβω γιατί υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Είναι μια φυσική απόρια της ιδεολογικής του θέσης.

Τέλος - παράξενο που θα το πω εγώ αυτό - γιατί κολλάτε σε θέματα σημασιολογίας; Δεν κάνουμε διδακτορικό στα Blog μας, ούτε ασκούμε επιστημονικό έργο. Δεν είναι καλό λίγο να ηρεμήσουμε και να βλέπουμε λίγο τη καθημερινότητα πιο ρεαλιστικά;

cynical είπε...

Γεια σου VK. Σ ευχαριστώ για το response σχετικά με τους θεσμούς. Εγώ πολύ διασκεδάζω όταν καταλαβαίνω κάτι από αυτά που με απασχολούν. Και όποτε βρίσκω ευκαιρία ρωτάω. Εσένα θα άφηνα;
Θεσμοί είναι μια πολύ κοινόχρηστη έννοια και καλό είναι να ξεκαθαρίζουμε για τι μιλάμε.

Unknown είπε...

Πολιτική είναι η τέχνη του εξαπατάν. Και τούτο διότι και σύμφωνα με τον Αριστοτέλη . Η έννοια της πολιτικής ομοιάζει με την έννοια της μαγείας καθότι στοιχείο της μαγείας είναι η εξουσίαση δια μέσου μιας ακατάληπτης δύναμης ενώ στη πολιτική η εξουσίαση γίνεται διαμέσου της παραγωγής ή αναπαραγωγής ενός προϊόντος με καθαρά πολιτισμικού μαρξιστικού τύπου κριτήρια. Ως εκ τούτου σε μία χώρα όπως είναι η Ελλάδα στην οποία οι θεσμοί ευρίσκονται εκτός του κράτους καθώς και η κυριαρχία της αμφισβητείται μέσα στην Ε.Ε.τότε η Πολιτική που ασκείται στην Ελλάδα δεν αποτελεί μια τέχνη του εφικτού αλλά μια κατοχή του ανέφικτου. Με αγάπη εκ καρδίας και σεβασμό ψυχής. Ταπεινά ευχαριστώ. Δι' ευχών.