Ταξίδι στη Σικελία: Β

Για το Παλέρμο (από το Πάνορμος), από τα παιδικά μου χρόνια ήδη, είχα σχηματίσει άλλη εικόνα στο μυαλό μου. Το φανταζόμουν πιο μεγαλοπρεπές, κάπως σαν κέντρο σπουδαίο μιας παλιάς κοσμοπολίτικης Ιταλίας, τότε που ο δικηγόρος Λαμπίρης, στο "Σπίτι των Ανέμων" πήγαινε κι ερχόταν στα βουλεβάρτα του, και ‘γω δεν ξέρω για τι σπουδαίες δουλειές. Φυσικά απογοητεύτηκα απ’ αυτό που αντίκρυσα. Ολόκληρες περιοχές μες τη γκρεμίλα, ένα βήμα πριν απ’ την κατάρρευση, κι όμως τα περισσότερα από τα σπίτια αυτά να κατοικούνται από πραγματικές οικογένειες και όχι από τίποτε σαλεμένους περιθωριακούς.

Βέβαια, εδώ μπορείτε να προβάλλετε όσες ενστάσεις θέλετε, και να διαμαρτυρηθείτε για εσκεμμένη παραποίηση της πραγματικότητας, εξ αιτιας της αποσπασματικότητας των εικόνων και της επιλεκτικής παρουσιάσης κάποιων κτηρίων. Φυσικά και θα έχετε δίκαιο, γιατί με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσα να σας παρουσιάσω μια εικόνα της Αθήνας εξ ίσου ή ακόμα πιο αποκρουστικής. Αλλά δυστυχώς το πρόβλημα της αντικειμενικής παρουσιάσης δεν έχει ακόμα επιλυθεί και προς το παρόν δεν έχετε άλλη επιλογή παρά να με πιστέψετε.

Πήγα και στις διάφορες λαϊκές αγορές τους, με την ελπίδα να δω κάτι το ξεχωριστό. Όντως, εκεί αντίκρισα Ελλάδα. Αλλού τα φρούτα, τα λαχανικά και τα ψάρια, αλλού τα είδη σπιτιού και ρουχισμού, στην πιο φτηνή τους εκδοχή. Ακριβώς όπως και οι λαϊκές εδώ, με τη διαφορά ότι στο Παλέρμο οι εγκαταστάσεις ήταν μόνιμες. Έτσι, όπως θα διαπιστώσετε από τις φωτογραφίες, βρήκα τις μελιτζάνες να πωλούνται προς 1.99 το κιλό, τις ντομάτες προς 1.39, τις φράουλες προς 2.80, τα φασόλια, (ακριβά), προς 3.5 ευρώ το κιλό.

Και τα καρπούζια προς 0.40 ευρώ. Μια από τα ίδια δηλαδή.

Χρήσιμες στ’ αλήθεια πληροφορίες. Λογικά, δεν συμφέρει ν' αγοράζουμε τα καρπούζια μας από τη Σικελία. Τους απασχολεί και τους Ιταλούς η ακρίβεια, όπως κι εμάς δω. Ξεφύλλισα μια μέρα τη La Repubblica και είδα ότι ήταν φίσκα σε πίνακες με συγκρίσεις τιμών διαφόρων αγαθών. Άρα, δεν είναι πρόβλημα μόνον της Ελλάδας. Τι ακριβώς φταίει, δεν είναι της ώρας να κάτσω και να ξεσκαλίσω. Μου φτάνει μόνο που ξέρω πως και άλλοι μαζί με μας, και οι Γάλλοι νομίζω, έχουν το ίδιο πρόβλημα.

Η Σικελία είναι μια φτωχή, αλλά πολύ γόνιμη περιοχή. Δεν μου ήταν εύκολο να βρω το σημερινό κατά κεφαλήν εισόδημα, ώστε να το συγκρίνω με το δικό μας. Ξέρω μόνο ότι είναι λίγο πιο πλούσια από την Καλαβρία και την Καμπάνια, όλες στο Νότο, και ότι το βιωτικό της επίπεδο ανέρχεται στο 35% του μέσου ιταλικού, (21000). Από τα στοιχεία του 1997 όμως που βρήκα, το κατά κεφαλήν εισόδημα αντιστοιχούσε τότε σε 7000 περίπου δολάρια, ενώ για την ίδια περίοδο στην Ελλάδα ανερχόταν στα 12000 δολάρια. Σημαντική διαφορά, που ελπίζω να κάνει κάπως πιο πιστευτές τις περιγραφές μου. Αλλά ακόμα και οι φευγαλέες εικόνες που πήρα σχετικά με το επίπεδο ζωής των κατοίκων της, συγκλίνουν σε μια συνεκτική εικόνα όπου απουσιάζει ο εμφανής πλούτος και όπου οι φτωχές συνοικίες είναι πολύ πιο φτωχές από τις αντίστοιχες δικές μας. Ας μην ξεχνάμε ότι η ανεργία το 2002 ανερχόταν στο 20% του πληθυσμού της.

Γιατί είναι τόσο φτωχή η Σικελία; Εξ αιτίας της Μαφίας, είναι η απάντηση. Η Μαφία κράτησε την περιοχή δεμένη σε ημιφεουδαρχικά συστήματα παραγωγής, με τον παλιό φεουδάρχη να έχει αντικατασταθεί από τον Μαφιόζο Κάπο, εμποδίζοντας έτσι την είσοδο και την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Η προηγούμενη έκφραση που χρησιμοποίησα αποτελεί μια εντελώς πολιτικά ορθή περιγραφή των οικονομικών δραστηριοτήτων της Μαφίας, για τις οποίες είμαστε ενήμεροι οι πάντες, ώστε να μην χρειάζεται να εξειδικεύσω παραπάνω. Οι λόγοι που η Μαφία ρίζωσε τόσο πολύ και παρέμεινε αποδεκτή από την πλειοψηφία των Σικελών είναι πολλοί και ιστορικοί. Και δεν είχε πάντα η λέξη αρνητικό περιεχόμενο. Αντίθετα σε κάποιες περιόδους ήταν συνδεδεμένη με την ευγένεια, την γεναιοδωρία και την τιμή.

Μου έκανε εντύπωση η έλλειψη σε supermarkets. Δεν υπήρχαν παρά λίγα μικρά, και αυτά με ντόπιους ιδιοκτήτες. Μόνο έξω από τις Συρακούσες θυμάμαι να εντόπισα ένα Carrefour.

Η Σικελία όμως είναι ένα πολύ εύφορο νησί, γεμάτο με πορτοκαλιές και μανταρινιές, ελιές, αμπέλια, αμυγδαλιές, συκιές, καστανιές και ότι άλλο δέντρο βάλει ο νους σας. Σε ορισμένες περιοχές η βλάστηση είναι οργιώδης με αναρίθμητους φοίνικες και μπανανιές ακόμα και μέσα στις πόλεις, με εξωτικά φυτά, αροκάριες, και πρασινάδες που μπλέκουν όλα τα παραπάνω σε ένα αξεδιάλυτο κουβάρι. Και πεύκα, πολλά πεύκα. Και πυρκαγιές. Πολλές πυρκαγιές. Τις αναφέρουν όλοι οι τουριστικοί οδηγοί μαζί με οδηγίες προφύλαξης.

Μαφιόζους με στάμπα στο μέτωπο δεν είδα. Μου είπαν μόνο ότι ο ιδιοκτήτης του parking στο Παλέρμο ήταν με τη μαφία, αλλά μου φάνηκε ένας πολύ καλός και τίμιος άνθρωπος. Φαντάστηκα ότι έτσι θα είναι με τα κατώτερα στελέχη της. Απλοί άνθρωποι που πασχίζουν ν' ανήκουν στη μεγάλη αυτή οικογένεια για να θρέψουν με ασφάλεια τις δικές τους, να σπουδάσουν τα παιδιά τους και να παντρέψουν τις κόρες τους. Η Μαφία βοηθάει και ανταμείβει αυτούς που την υπηρετούν. Αν το καλοσκεφτείς, έχει αυστηρούς και συγκεκριμένους κανόνες, όπως, ότι απαγορεύεται να κοιτάξεις με πονηρό σκοπό τη γυναίκα του φίλου σου, ότι πρέπει να της φερεσαι με εκτίμηση και σεβασμό, και αν εξαιρέσεις μερικούς μόνον που αφορούν τους προδότες, είναι ένα πολύ ηθικό και δίκαιο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης. Απόδειξη ότι η πλειονότητα των κατοίκων της Σικελίας, της Καλαβρίας και της Κορσικής δεν θέλει καν να την αποχωριστεί.

Είδα επίσης στο Παλέρμο ένα πολυτελές αυτοκίνητο με τέσσερις, ντυμένους στα μαύρα και με μπριγιαντίνη στα μαλλιά, ακολουθούμενο από ένα άλλο, λιγότερο πολυτελές και με άλλους τέσσερις, στα μαύρα επίσης. Μαφιόζοι, μαφιόζοι μου φώναξε ο γιος μου. Καλά πώς κάνεις έτσι, του απάντησα. Μπορεί να ήταν και βουλευτές. Δεν έχεις και πολύ άδικο, μου ανταπάντησε και έχασε με μιάς τον ενθουσιασμό του για κάτι που αποδείχτηκε ότι δεν ήταν και τόσο σπάνιο στα μέρη μας

Ο τελευταίος μαφιόζος που είδα, δεν ήταν ζωντανός, αλλά σε κάδρο, κρεμασμένος σε περίοπτη θέση στον τοίχο ενός πολυσύχναστου εστιατορίου. Είχε αφήσει πίσω χήρα και δυο μικρά αγόρια. Αλλά το εστιατόριο έκανε χρυσές δουλειές, πράγμα που σήμαινε ότι η Μαφία δεν είναι άκαρδη και ούτε πετάει στο δρόμο τις χήρες και τα ορφανά που η ίδια είναι αναγκασμένη μερικές φορές να δημιουργεί.

Θυμήθηκα, ότι πριν από μερικά χρόνια, μπορεί και ένα, ο ΓΑΠ είχε αναφέρει, όχι άδικα, όπως διαπίστωσα μελετώντας τη διάρθρωση της Σικελικής Μαφίας, ότι η κυβέρνηση Καραμανλή δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από το γνωστό αυτό συνδικάτο του εγκλήματος. Δεν αντιλέγω, αλλά θα έπρεπε να ήταν περισσότερο προσεκτικός, γιατί η παρακάτω φωτογραφία που τράβηξα στην Καλαβρία (διαβόητο κεντρο μιας άλλης, ακόμα πιο φοβερής Μαφίας), θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από κακόβουλους εχθρούς σαν αποδεικτικό στοιχείο περίεργων διασυνδέσεων, μέσα από ύποπτες κουζίνες, και χορηγίες αμφιλεγόμενων ποδοσφαιρικών ομάδων.

Στη Σικελία, όσο και να έψαξα στάθηκε αδύνατο να βρω τη Μαλένα, ούτε καμιά που να της μοιάζει. Οι ίδιες γνώριμες πληθωρικές φιγούρες του νότου. Χοντροκάπουλες, χοντρομπρατσούδες και χοντροβυζούδες.

Δεν θα ήθελα να κλείσω αυτό το σημείωμα χωρίς ν’ αναφερθώ στην Αίτνα. Στα 3.300 μέτρα, ένα από τα πιο θορυβώδη και παιχνιδιάρικα ηφαίστεια της Ευρώπης. Οι συχνές εκρήξεις της την καθιστούν σχετικά ακίνδυνη, διότι όπως λένε οι ειδικοί, αυτό την κάνει να εκτονώνεται. Αλίμονο στον Βεζούβιο και στους Ναπολιτάνους. Αν ποτέ το ηφαίστειο αυτό εκραγεί θα θρηνήσουνε πολλές μανούλες, λένε τα προγνωστικά. Στην Αίτνα ανεβαίνει κανείς άνετα με αυτοκίνητο μέχρι τα 2000 περίπου μέτρα, ενώ με τελεφερίκ μπορείς να φτάσεις μέχρι τα 3000 μέτρα και μετά με τζιπ να πλησιάσεις μέχρι και τον κεντρικό και ψηλότερο κρατήρα. Στους πρόποδές της βρίσκεται η Κατάνια καθώς και πολλά πλούσια και εύφορα χωριά.