Περί Φορολογικής Συνείδησης

Θα θυμάστε ασφαλώς τα διαφημιστικά video με τα οποία το υπουργείο οικονομικών επί εποχής Αλογοσκούφη πάσχιζε να μας εμφυσήσει τη θεία χάρη της φορολογικής συνείδησης, και οπωσδήποτε θα έχετε συγκρατήσει στη μνήμη σας το γεγονός ότι τα video αυτά δεν κατάφεραν να μακροημερεύσουν στις οθόνες, εξ αιτίας της γενικής θυμηδίας που προκάλεσαν, της καζούρας και του γιουχαΐσματος. Οι εμπνευστές τους, ευτυχώς δεν είχαν χάσει ακόμα την αίσθηση της πραγματικότητας με αποτέλεσμα να τα αποσύρουν άρον άρον. Είχαν στοιχειωδώς κατανοήσει ότι δεν μπορείς να ζητάς, και μάλιστα εν μέσω γενικής και βαρβάτης ρεμούλας, χωρίς να επιστρέφεις κάτι ισοδύναμο πίσω.

Ο νεοφιλελευθερισμός έκανε πολλές προσπάθειες και εν πολλοίς τα κατάφερε να φυσικοποιήσει τις επιλογές του, να τις παρουσιάσει δηλαδή ως αναπόδραστες, ως ανιστορικές, ως αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής, και όχι ως αποτέλεσμα συγκεκριμένης ταξικής πολιτικής. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, αρκεί να υπενθυμίσω το σημαντικότερο, ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης παρουσιάστηκε ως το τέλος της Ιστορίας και των πάσης φύσεως Ιδεολογιών, αποκρύπτοντας εντέχνως ότι η κατάρρευση αυτή συνεπαγόταν ούτε το τέλος καμιάς Ιστορίας ούτε το τέλος καμιάς Ιδεολογίας, αλλά την επικράτηση μιας νέας Ιδεολογίας, αυτής της νεοφιλελεύθερης. Τόσο η Ιστορία, όσο και η Ιδεολογία συνέχιζαν να χαίρουν άκρας υγείας.

Με την ίδια ανιστορική, στατική και εκτός συνθηκών λογική αντιμετωπίστηκε και η φορολογική συνείδηση, σαν μια ηθική δηλαδή επιταγή με διαχρονική, εξωκοινωνική και εξωπολιτική αξία, βγαλμένη από το ρεπερτόριο του «καλού», όπως τόσες και τόσες αξίες με τις οποίες βρίθουν τα διδάγματα της Βίβλου και του προσκοπισμού, αξία που οφείλαμε να ενστερνισθούμε περισσότερο με την ιδιότητα του πιστού, παρά με την ιδιότητα του πολίτη. Ο πιστός ακολουθεί επιταγές και κανόνες χωρίς να ρωτάει την προέλευση, και την σκοπιμότητα αυτών, πέραν της γνωστής που είναι η κατάκτηση της βασιλείας των ουρανών, ενώ ο πολίτης και θέλει να γνωρίζει και θέλει να εισπράττει τα αποτελέσματα από την εφαρμογή των κανόνων όχι μόνο στην παρούσα ζωή, αλλά και στον παρόντα χρόνο.

Το αίτημα απόκτησης φορολογικής συνείδησης από τους έλληνες πολίτες έρχεται και παρέρχεται άλλοτε εκβιαστικά και επιθετικά, άλλοτε εν είδει παραινέσεων, άλλοτε εν είδει εκκλήσεων, άλλοτε εν μέσω κατηγοριών και ελεεινολογιών για το σκάρτο κύτταρο της φυλής που δεν θα μπορέσει ποτέ της να μοιάσει τους Δανούς, αποκρύπτοντας βεβαίως τις αιτίες της συστηματικής και εκτεταμένης φοροδιαφυγής, αιτίες που είχε καταλάβει πολύ καλά ως και ο Αλογοσκούφης όταν μάζευε νυχτιάτικα τα video από τις τηλεοράσεις.

Τι είχε καταλάβει ο Αλογοσκούφης; Το απλό. Ότι δεν μπορείς να περιμένεις να εισπράττεις φόρους από τους πολίτες όταν οι φόροι αυτοί είτε σπαταλιούνται, είτε μπαίνουν σε ξένες τσέπες, είτε χαρίζονται σε χορηγούς και πάτρωνες, κι όταν στο τέλος δεν μένει τίποτα στην άκρη, αντίστοιχο των χρημάτων που πλήρωσαν οι πολίτες, πολλοί μάλιστα και προκαταβολικά.

Θα δώσω δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα που θα δικαιολογούσαν πλήρως την «ασθένεια της ασθενούς φορολογικής συνείδησης», που όχι μόνο ασθένεια δεν είναι, αλλά τουναντίον δείκτης καλών αντανακλαστικών και υγιούς αντίδρασης. Το ένα παράδειγμα είναι από το χώρο της Υγείας και το άλλο από το χώρο της Παιδείας, στα οποία συγκρίνω το ποσοστό των δημοσίων και ιδιωτικών δαπανών. Η λογική λέει ότι αυτά τα δύο μεγέθη μεταβάλλονται αντιστρόφως ανάλογα. Μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες συνεπάγονται μικρότερες ιδιωτικές και αντίστροφα. Και πράγματι αυτό επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία χωρών με βεβαιωμένες μεγάλες δημόσιες δαπάνες, όπως οι σκανδιναβικές.

Στο παράδειγμα της Υγείας, οι συνολικές δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού για το 2010 ανέρχονται σε 6.855 εκατ. €, ενώ οι δαπάνες από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων σε 235 εκατ. €. ή σε ποσοστό του ΑΕΠ, ίσο με 2,89 %.

Τι γίνεται όμως με τις ιδιωτικές δαπάνες; Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα ανάμεσα στα μέλη του ως προς τις ιδιωτικές δαπάνες υγείας, με δεύτερες τις ΗΠΑ, ακολουθούμενες από Μεξικό, Κορέα, Ελβετία, κ.λ.π. Οι ιδιωτικές δε δαπάνες ανέρχονται στο 58% των συνολικών δαπανών για την Υγεία. Αντίθετα, στις σκανδιναβικές χώρες οι ιδιωτικές δαπάνες κυμαίνονται ανάμεσα στο 13% με 17% των συνολικών, ποσοστό που θα έφθανε να εξηγήσει και τον μηχανισμό δημιουργίας φορολογικής συνείδησης. Φυσικά ο μηχανισμός αυτός είναι αρκετά δαπανηρός, ενώ ο μηχανισμός των video είναι σαφώς οικονομικότερος, αλλά, όπως και κάθε φτηνιάρικο μηχάνημα, ελέγχεται για την αποτελεσματικότητά του. Με πορδές δεν βάφονται αυγά, έλεγε η γιαγιά μου, κι είχε δίκιο.

Στο παράδειγμα της Παιδείας, οι δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού για το 2009 ανέρχονταν σε 7.034 εκατ. €, ή σε ποσοστό του ΑΕΠ ίσο με το 3,26%. Ενώ οι ιδιωτικές δαπάνες ανέρχονταν στο 1,88% ΑΕΠ, ή στο 41,2% των συνολικών δαπανών για την Παιδεία.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Αν τώρα κατορθώσει ο ΓΑΠ με ιερές και ανίερες μεθόδους να μαζέψει κάποιους παραπάνω φόρους, που πολύ αμφιβάλω, μιας είτε τα οφειλόμενα ποσά πάνε σε διακανονισμό, είτε οι πολίτες όπου μπορούν και περισσότερο από παλιά, αποφεύγουν να πληρώνουν τα κερατιάτικα του ΦΠΑ, αυτό δεν σημαίνει ότι επανήλθαμε και στο «σωστό δρόμο». Όσο οι φόροι μας θα παίρνουν την άγουσα για τους τοκογλύφους του εσωτερικού και του εξωτερικού, και όσο οι ιδιωτικές δαπάνες σαν ποσοστό των συνολικών κοινωνικών δαπανών θα αυξάνονται, η φορολογία θα ισοδυναμεί απροσχημάτιστα με κλοπή. Και τότε αλλοίμονο στους κλέφτες…