Η ιδεοληψία περί "αριστείας"

Ο νεοφιλελευθερισμός κατόρθωσε να επιβάλλει την αγοραία ιδεολογία με ένα ιδιαίτερα δόλιο τρόπο, έχοντας χρησιμοποιήσει σαν δούρειο ίππο αφ' ενός το ηθικοπλαστικό λεξιλόγιο του Αυλωνίτη, αφ' ετέρου τις λογικές κατηγορίες του Αριστοτέλη και βάλε. Έτσι πιάνοντας πρώτο τραπέζι πίστα στα ψηλότερα μπαλκόνια της ανθρώπινης υπόστασης, όπως λόγος (πνεύμα) και ηθική, πρακτικά έβαζε φραγή σε όλους τους δρόμους που τον αμφισβητούσαν, καθ' όσον ποιος θα ήταν αυτός που θα τολμούσε να διαγράψει και να αρνηθεί τις δυο σεβάσμιες αυτές κυρίες. Κανείς δεν θα ήθελε να φέρει το στίγμα του παράλογου και του ανήθικου.

Κι επειδή οι αγορές, θεωρούμενες ως το πλέον ορθά σκεπτόμενο υποκείμενο, είναι φυσιολογικό και να νομοθετούν, το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη ζεύξη αυτή είναι η εξίσωση του νόμιμου με το ηθικό. Συνοψίζοντας: Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία εκπροσωπεί την ηθική και τη λογική. Ως πατενταρισμένο δε λογικό υποκείμενο, σε σχέση πάντα με τον αισθηματία και φαντασιόπληκτο λαό, εντέλλεται προφανώς και να νομοθετεί. Επειδή, όμως, όπως είδαμε προηγουμένως, πέρα από λογικό υποκείμενο είναι και ηθικό, ευκόλως συνάγεται ότι οι νόμοι της αγοράς εμπίπτουν και στις επιταγές του ηθικού κανόνα, τον οποίο και ικανοποιούν.

Οι αγορές επομένως, πληρούν ταυτόχρονα τους όρους της λογικής, της ηθικής και της δικαιοσύνης. Τουτέστιν, οι αγορές είναι τέλειες, τουτέστιν οι αγορές είναι ο θεός! Ο,τιδήποτε δε, δεν εμπεριέχεται σ' αυτές, δικαίως θεωρείται ατελές και εξοβελισταίο, αιρετικό και κολάσιμο. Αν η Παιδεία μέχρι τώρα παρέμενε σαν μίασμα στον περίβολο της εκκλησίας των αγορών, με το καινούργιο νομοσχέδιο εξαγνίζεται και εγκαθίσταται πλέον θριαμβευτικά, στο Ιερό.

Όλα αυτά μάς είναι αρκετά γνώριμα. Καλό όμως είναι από καιρό σε καιρό να τα επαναλαμβάνουμε, και να τα εμπεδώνουμε.

Σχετικά τώρα με το περί παιδείας νομοσχέδιο: Βάζει όλες τις προδιαγραφές για να καταστήσει την παιδεία ένα ελκυστικό, και σύγχρονο προϊόν που θα μοσχοβολά και θα κάνει στράκες στα ράφια. Ένα προϊόν χρειάζεται ράφια και βιτρίνα για να προβληθεί, χρειάζεται καλή και τριζάτη συσκευασία, χρειάζεται ένα καλό μαρκετινγ και διαφήμιση, χρειάζεται μάνατζερς για να σχεδιάζουν την παραγωγή, χρειάζεται πιστοποίηση και τυποποίηση, χρειάζεται κοστολόγηση, μα πάνω απ' όλα χρειάζεται κάθε βράδυ να γεμίζει τη μπάνκα με φρέσκο μυρωδάτο χρήμα. Δεν υπάρχει περίπτωση να κυκλοφορήσει προϊόν στην αγορά που να μην έχει περάσει απ' όλα τα προηγούμενα στάδια. Αυτό, που κάνει κάτι να είναι προιόν, είναι η δυνατότητά του να αποκτά μοναδικό κωδικό, λογότυπο, αμπαλλάζ και τιμή. Έτσι μπορεί να εξάγεται και να εισάγεται σε οποιοδήποετε μέρος του κόσμου, να μεταφέρεται με containers και να πληρώνει δασμό στα τελωνεία.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το προϊόν παιδεία. Η Βρετανία, για παράδειγμα, εξάγει πολλά τέτοια εκπαιδευτικά προϊόντα, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης σε όλο τον κόσμο. Είτε είσαι στην Αφρική και στα Εμιράτα, είτε είσαι στην Κίνα, ο αφρικανός, ο άραβας και ο κινέζος θα αγοράσουν το ίδιο ακριβώς προϊόν, με τον ίδιο τρόπο που αγοράζουν το ίδιο σαμπουάν Palmolive, το ίδιο απορρυπαντικό Tide, και το ίδιο κινητό Nokia.

Κάθε εργοστάσιο παραγωγής εκπαιδευτικού προϊόντος διαφημίζει, όπως συμβαίνει και με όλα τα προϊόντα, ότι το δικό του προϊόν είναι το καλύτερο της αγοράς. Δεν υπάρχει παραγωγός που να μην το ισχυρίζεται, (τι στο καλό!), και δεν υπάρχει καταναλωτής που να μην θεωρεί ότι αυτό που αγοράζει είναι και το καλύτερο. Έτσι, τα “καλύτερα” είναι τόσα, όσοι είναι και οι καταναλωτές. Αλλιώς θα υπήρχαν μόνο ελάχιστα εργοστάσια που θα παρήγαγαν τα αντικειμενικώς “καλύτερα”, αν φυσικά το “κάλλιστο” είναι δυνατόν να ορισθεί με τρόπο αντικειμενικό .

Το “κάλλιστο” εδώ, στην ειδική δηλαδή αγορά εκπαίδευσης, ονομάζεται “αριστεία”. Όλοι υπόσχονται, μα πρωτίστως η κυρά του Υπ. Παιδείας, ότι το προϊόν που θα παράξουν, και που είναι το τάδε ή το δείνα πρόγραμμα σπουδών, θα είναι το κάλλιστο και θα εγγυάται την “αριστεία”. Μόνο, που δεν μπορούν όλα να είναι άριστα. Το “άριστον” εξ ορισμού, αποτελεί την κεφαλή μιας πυραμίδας, είναι αυτό που συναντάμε στην κορυφή μιας ιεραρχίας, και προϋποθέτει την ύπαρξη ενός αριθμού ομοειδών προϊόντων, τα οποία βρίσκονται από κάτω και τα οποία τα κατατάσσουμε σαν καλύτερα, σαν μέτρια, σαν μετρίως καλά, σαν καλά, σαν κακά, σαν ψυχρά, κι ανάποδα, ή σαν ο,τιδήποτε ενδιάμεσο.

Η “αριστεία” επομένως, που το εν λόγω νομοσχέδιο υπόσχεται να εγκαταστήσει στα ελληνικά πανεπιστήμια, δεν έχει απολύτως κανένα νόημα, εκτός φυσικά ενός, το οποίο είναι τόσο εμφανές, ώστε να περνάει εν πολλοίς απαρατήρητο. Δηλαδή, το μόνο αποτέλεσμα ολόκληρης της εμετικής θα έλεγα, ρητορικής περί “αριστείας”, είναι η εγκαθίδρυση μιας ιεράρχησης των εκπαιδευτικών προϊόντων, βάση κάποιων έωλων κανόνων, και με μόνο στόχο την εξάλειψη των κατώτερων βαθμίδων της πυραμίδας αυτής από τους νόμους της αγοράς, σαν εμπόρευμα σκάρτο. Φυσικά, οι βαθμίδες αυτές δεν είναι απλά σκέτα σανίδια, αλλά πάνω τους στηρίζονται εκατομμύρια άνθρωποι. Κι ενώ, μια κοινωνία μπορεί να καταφέρει να επιζήσει αν από την αγορά κωλόχαρτων εξαλειφθούν αυτά που θεωρήθηκαν κατώτερης ποιότητας, εν τούτοις δεν θα τα καταφέρει, αν η πυραμίδα κοπεί από τη βάση της και μείνει μόνο η κορυφή.

Υ.Γ. Μια σχετική, παλιότερη ανάρτηση είναι το: "Ιδεολόγημα της Αξιοκρατίας".