Ο πλανήτης πάει χρηματιστήριο

Πιάνω πολλούς τον τελευταίο καιρό ν’ αναρωτιούνται για το πού θα βρει το οικονομικό μας σύστημα την απαραίτητη καύσιμη ύλη για να συνεχίσει την πορεία του. Με το που τέλειωσε η μεταπολεμική Χρυσή Εποχή, μια ωραία πρωία του 1971 στα χιονοσκεπή δάση του Bretton, η καύσιμη ύλη βρέθηκε στις απέραντες πεδιάδες των χρηματοοικονομικών, όπου το χρήμα μπορούσε πλέον να καλπάζει χωρίς χαλινό, λουριά και παρωπίδες. Αυτά μέχρι σήμερα. Οι πεδιάδες αποδείχτηκε ότι είχαν ένα σύνορο, και μάλιστα επικίνδυνο που από κάτω του έχασκε ο γκρεμός.

Προς στιγμήν σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να στραφεί κατ’ αλλού, σε πεδία πιο καινοτόμα. Ας πούμε εκεί, όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να πουλούν και ν’ αγοράζουν ελεύθερα όργανα, νεφρά, σπλήνες, συκώτια, ωάρια και σπέρμα, αλλά πάλι κάτι τέτοιο θα σήμαινε κεφάλαια, χειρουργεία, πολλά χειρουργεία, αναισθησιολόγους, νοσοκόμες, νεκροτομεία, για όταν κάτι δεν πήγαινε καλά, αλλά στεγνές οι εποχές και δύσκολες, χωρίς ρευστό και οι καλύτερες ιδέες πάνε άπατες. Είναι αλήθεια ότι μια τέτοια αγορά με φαινομενικά ανεξάντλητους πόρους θα τερμάτιζε τις όποιες παράνομες συναλλαγές, θα κόβονταν αποδείξεις, ο ΦΠΑ θα πληρωνόταν στην ώρα του, και όλοι θα έβγαιναν εσαεί κερδισμένοι. Αλλά είπαμε, δύσκολοι οι καιροί για επενδύσεις σε υλικότητες. Άσε που το άυλο γεννά πολλά περισσότερα.

Τότε τι άλλο; Μα ο πλανήτης!

Μπορεί αυτή τη στιγμή να μην υπάρχει έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον, ελλείψει της κρίσιμης εκείνης μάζας εξωγήινων που θα ενδιαφέρονταν να επενδύσουν σε real estate, αλλά ο πλανήτης μας θα μπορούσε να αποτελέσει ο ίδιος μια μεγάλη και δυνητικά ατελεύτητη αγορά με γνώμονα τη σωτηρία του. Είναι αλήθεια ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία, διότι απλά χωρίς καθαρό νερό να πιεις και αέρα ν’ αναπνεύσεις θα πάψει και η ίδια να υπάρχει. Οι παράγοντες όμως αυτοί δεν λαμβάνονται υπόψη, ούτε και αντανακλώνται στις τιμές των αγαθών, παρά αντιμετωπίζονται σαν «εξωτερικότητες», με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να συνεχίζουν να ρυπαίνουν ως το βαθμό που η φήμη και η μετοχή τους παραμένουν ανεπηρέαστες.

Μια άλλη ιδέα είναι ότι το πρόβλημα θα μπορούσε ν’ αντιμετωπιστεί με τη δημιουργία διαφοροποιημένων «περιβαλλοντικών αγορών», με τη χρηματιστικοποίηση, δηλαδή, περιοχών ιδιαίτερης σημασίας για τη διατήρηση και αναπαραγωγή της ζωής, όπως τα τροπικά δάση, και εν κατακλείδι με την εισαγωγή ολόκληρου του πλανήτη στο χρηματιστήριο. Για την επιτυχία αυτού του project χρειάζεται αφ’ ενός ακριβής αποτίμηση σε χρήμα όσων περιοχών εκτιμώνται ως σημαντικές και άξιες να διασωθούν, και αφ’ ετέρου, έκδοση εξειδικευμένων, εμπορεύσιμων χρηματιστηριακών προϊόντων με βάση την αποτιμηθείσα αξία της κάθε μιας υπό διάσωση περιοχής. Μια επιχείρηση που για παράδειγμα μολύνει ποτάμια σε μια περιοχή θα μπορεί να «αντισταθμίζει» τη ζημιά, αγοράζοντας

στην «περιβαλλοντική αγορά», ομόλογα, ας πούμε, ποταμών της Βραζιλίας, με αξία ισότιμη της ζημιάς που προκαλεί στην έδρα της, όπως αυτή θα έχει αποτιμηθεί. Έτσι θα είχαμε τη δημιουργία ενός νέου συστήματος τραπεζών, όπως τράπεζα υγροτόπων, τράπεζα ποταμών, τράπεζα τροπικών δασών, τράπεζα ειδών υπό εξαφάνιση, τράπεζα του εμπριμέ κολεόπτερου της Ζάμπια και τράπεζα της ροζ ακρίδας του Ορινόκο.

Σχετικά με την εύλογη απορία για τον τρόπο καθορισμού της τιμής του ομολόγου της ροζ ακρίδας ή του swap των δέντρων μονγκρόβια της Γουιάνα, ο νέος κλάδος των «Πράσινων Οικονομικών» έρχεται για να κρεμάσει καρτελάκια με τιμές, σε ό,τι έχει μείνει ακόμα εκτός αγορών. Από κοντά, φυσικά, και οι πάντα πρόθυμες τράπεζες. Οι JP Morgan, Uni Credit, Credit Suisse, Citigroup, Barclays, BoA, κ.α. σπεύδουν να «πουλήσουν προστασία», μιας και το δυναμικό μόνο της «αγοράς υγροτόπων» στις ΗΠΑ εκτιμάται στα $2 δις.

Είναι όμως δυνατόν η προστασία του περιβάλλοντος να περνάει μέσα από μηχανισμούς τιμών και αγοράς; Ούτε κατά διάνοια. Δεν είναι τα είδη αυτά που κινδυνεύουν, αλλά η ασυδοσία, η έλλειψη κανόνων και περιορισμών, καθώς και η ελλειμματική κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη. Το ταμπελάκι που θα κρεμάσουμε στο κάθε τι που απαρτίζει το οικοσύστημα δεν είναι τόσο αθώο. Επεκτείνει τον έλεγχο των εταιριών σε ό,τι συνιστά κοινή περιουσία και κληρονομιά, στρώνει το δρόμο για την ιδιωτικοποίηση της Φύσης και ξαναδίνει δουλειά και υπόσταση στους παραπαίοντες τραπεζίτες.