Αντι - Επιστημονικό Μένος και Αντιφάσεις

Η έννοια του Επιστημονικού υφίσταται στην εποχή μας, εκτός από επίθεση και μια τεχνητή διεύρυνση με ένα πλήθος θεματικών ενοτήτων να επιζητούν να συμπεριληφθούν στους καταλόγους του. Περίεργο ε;

Ο ΠΡΟΣΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ

Για παράδειγμα, παρατηρείστε την μεγάλη πρεμούρα των ομοιοπαθητικών οι οποίοι με νύχια και δόντια δίνουν μια αξιοθαύμαστη μάχη να αποκτήσουν στέγη και βούλα πανεπιστημιακή, (δείτε τι έγινε πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου) όπως και των αστρολόγων και παραψυχικών, με κάποιες αντίστοιχες σχολές να βαφτίζονται πανεπιστημιακές σε ανυπόληπτα ιδιωτικά ιδρύματα της Αγγλίας και Αμερικής κυρίως. Και μόνο αυτό τους αρκεί να βαφτίσουν το αντικείμενό τους επιστημονικό, χωρίς να ενδιαφέρονται να εξετάσουν ποιους κανόνες, που καθιστούν κάτι επιστημονικό, παραβιάζουν ή αγνοούν.

Έτσι, δημιουργείται το εξής παράδοξο, ενώ η Επιστήμη και ό,τι κομίζει σαν ουσία, προσανατολισμό, τρόπο σκέψης και μεθοδολογικής προσέγγισης ν’ απαξιώνεται και να αμφισβητείται, από την άλλη μεριά να επιζητείται η εύνοια και ο επικυρωτικός της λόγος επί θεμάτων εξ ορισμού εντελώς αντιδιαμετρικών. Θα έχετε παρατηρήσει πολλούς παραψυχολόγους/αστρολόγους να προτάσσουν του ονόματός τους το διακριτικό Dr. ή ακόμα και Prof. θέλοντας έτσι να τονίσουν την εγκυρότητά τους, σφετεριζόμενοι τίτλους από χώρους τους οποίους κατά κύριο λόγο όμως αμφισβητούν. Συμβαίνει ακόμα, πανεπιστημιακοί οι οποίοι κάποια στιγμή αυτομόλησαν στην αντιπέρα όχθη να χρησιμοποιούν τους πανεπιστημιακούς τους τίτλους σαν εχέγγυα των καινούργιων τους δραστηριοτήτων που κάθε άλλο παρά σχέση έχουν με εκείνες οι οποίες και τους έδωσαν τους τίτλους που φέρουν. Και φυσικά σκοπίμως παραπλανούν.

Επίσης, ομάδες παρά-επιστημονικές επιδιώκουν να πραγματοποιούν όλο και περισσότερο τις συναθροίσεις τους σε ακαδημαϊκούς χώρους θέλοντας με τον τρόπο αυτό να δημιουργήσουν τους κατάλληλους συνειρμούς και νοητικές συνδέσεις παραπλανώντας και πάλι τις ορδές των αφελών. Και δυστυχώς, εξ αιτίας του φιλελευθερισμού τους πολλά απ’ τα πανεπιστήμια την πατούν ανοίγοντας διάπλατα τις πόρτες τους. «Δώσε θάρρος στο χωριάτη να σ’ ανέβει στο κρεβάτι», που έλεγε και η γιαγιά μου από το απύθμενο σακούλι της με τις παροιμίες.

Και ακόμα, είδαμε σε διάφορα κείμενα και σ’ αυτή την ιστοκόγχη («Κβάντωση της Μπούρδας», «Κβαντική Μεταφυσική» και αλλού) τον σφετερισμό σύγχρονων φυσικών θεωριών όπως Κβαντική Μηχανική, Θεωρία Χάους και Θεωρία Χορδών με σκοπό την δικαιολόγηση και επιστημονικοφανή παρένδυση των νέο-εποχικών παραλογισμών.

Από τη μια δηλαδή φτύνουμε την επιστήμη και από την άλλη επιζητούμε να οικειοποιηθούμε το τυπικό της (για την ουσία της ούτε λόγος, terra incognita) για να αποκτήσουμε κύρος. Πλέρια αντίφαση δηλαδή. Για να μην πω σχιζοφρένεια.

ΚΑΙ Η ΕΠΙΘΕΣΗ

Αντιθέτως,
ποτέ άλλοτε δεν συνάντησα, όσο στις μέρες μας, τέτοια ανοιχτή και γενικευμένη επίθεση στο θεσμό της Επιστήμης αλλά και τέτοια παρεξήγηση των όσων πρεσβεύει και κομίζει, από ανθρώπους οι οποίοι κάθε άλλο παρά κατανοούν την ιδιοσυστασία και την ιδιαιτερότητα της επιστημονικής πρακτικής, η οποία είναι και ο κύριος θεματοφύλακας της Λογικής. Θεωρώ την επίθεση εναντίον της Επιστήμης πρωτίστως σαν επίθεση εναντίον του Κριτικού Λόγου.

ΔΙΑΔΕΔΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ ΠΡΟΞΕΝΟΙ ΕΠΙΘΕΣΕΩΝ

Σε πολλούς χώρους είναι εδραιωμένη η πεποίθηση ότι:
1. «ο Επιστημονικός Λόγος ήρθε ν’ αντικαταστήσει τον θρησκευτικό και ότι ο επιστήμονας είναι ο νέος πνευματικός εξουσιαστής του καιρού μας ο οποίος και προσφέρεται να σώσει την ανθρωπότητα από τα δεινά της δια της πίστης και της υποταγής τους». Ως προς αυτό, θεωρώ επιτακτικό να γραφτεί ένα ξεχωριστό αναλυτικό σημείωμα που να παρουσιάζει την επιστημονική μέθοδο και τα σημεία στα οποία αντιδιαστέλλεται με την πίστη. Το ζήτημα αυτό το θεωρούσα αυτονόητο μετά από τόσους αιώνες συνύπαρξης των δυτικών κοινωνιών με τα προτάγματα του Διαφωτισμού, αλλά δυστυχώς ανακάλυψα ότι το πνευματικό αυτό κίνημα είναι άγνωστο σε πολλούς ακόμα και σαν λέξη, πόσον μάλλον σαν περιεχόμενο. Η σχέση Θρησκείας με Επιστήμη είναι ίδια με τη σχέση του Φάντη με το Ρετσινόλαδο. (Πάλι η γιαγιά με τις παροιμίες). Άλλο πίστη (Θρησκεία), άλλο εμπιστοσύνη (Επιστήμη). Η Πίστη πηγάζει από το ΔΟΓΜΑ. Η Εμπιστοσύνη από την πειραματική επαλήθευση, την επαναληψιμότητα και τη λογική επεξήγηση.

2. «η Επιστήμη βρίσκεται σε αγαστή συνέργια με το οικονομικο-κοινωνικό κατεστημένο του οποίου την διαιώνιση και επιδιώκει». Γιαυτό το τελευταίο, δεν προτίθεμαι να αναλώσω καθόλου χρόνο, μιας και είναι ηλίου φαεινότερο ότι η σημερινή μακροζωία αλλά και ευζωία μέσα από καταναλωτικές κυρίως πρακτικές, από τις οποίες παρεμπιπτόντως ΚΑΝΕΙΣ δεν είναι διατεθειμένος να παραιτηθεί, οφείλεται στις επίμονες και συντονισμένες προσπάθειες κάποιων ανθρώπων που προσπάθησαν πολύ για να καταφέρουν να κάνουν αυτό το οποίο κάνουν. Το να πούμε ότι η Επιστήμη ευθύνεται για το Ναγκασάκι είναι το ίδιο με το να ζητάμε εξηγήσεις από τον Προμηθέα που έφερε τη φωτιά στη γη και εξ αιτίας αυτής καίγονται τα δάση. Η χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων είναι στη δικαιοδοσία της πολιτικής και όχι των επιστημόνων. Δεν υπάρχει καλή ή κακή επιστήμη με την ηθική έννοια. Η Ηθική είναι στο Πράττειν όχι στο Είναι.

3. «η Επιστήμη, defacto δεν έχει τη δυνατότητα να λύσει ή να εξηγήσει όλα τα προβλήματα του ανθρώπου οπότε και θα πρέπει να είναι λιγότερο αλαζονική». Θα έλεγα, ότι δεν γνωρίζουμε ακόμα αν η Επιστήμη έχει τη δυνατότητα να λύσει ή να εξηγήσει ΟΛΑ τα προβλήματα του ανθρώπου, όπως πριν από 100 χρόνια δεν γνωρίζαμε ότι θα έδινε απαντήσεις σ’ αυτά στα οποία έδωσε. Και δεν είναι λίγα. Ας είμαστε λοιπόν περισσότερο επιφυλακτικοί. Κανείς άλλωστε δεν διατυμπάνισε ότι όλα τα σφάζει όλα τα μαχαιρώνει...

4. σαν το επιστέγασμα του σχετικισμού και της παράνοιας, "δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα" την οποία και προφανώς δεν μπορεί να πραγματευθεί καμιά επιστήμη.

Μιας και είναι της μόδας να μιλάμε για το τέλος διαφόρων πραγμάτων, όπως Ιστορία, Φιλοσοφία, Ηθική, Οικογένεια κ.λ.π., νομίζω ότι όλο και το γυροφέρνουμε το πράγμα, ώστε να μιλήσουμε στο τέλος και για το τέλος της Επιστήμης. Καιρός δεν είναι; Προς το παρόν δεν πήρε τ’ αυτί μου κάτι τέτοιο ή ΠΗΡΕ; Για δείτε για παράδειγμα το “The End of Science: Facing The Limits Of Knowledge In The Twilight Of The Scientific Age” του J. Horgan. Ή το «Against the Method» του Paul Feyerabend. Έπ’ αυτών θα επανέλθω. Θα μπορούσε βέβαια, όλη αυτή η φιλολογία των «Τελισμών...» να αντανακλά την αλαζονική διάθεση μιας γενιάς η οποία θέλει να φυλάσσει για πάρτη της θέση ορόσημο, γενεσιουργό των πάντων...
Αν είναι μόνο έτσι, ας είναι συχωρεμένη. Αλλά, δυστυχώς δεν είναι. Τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα και βαθιά.

Πώς άρχισε όμως αυτό; Δηλαδή η ολομέτωπη επίθεση στο Λογικό και η περιδίνηση σε μεταφυσικά συστήματα;

ΜΙΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΞΗΓΗΣΗ

Με την πτώση της «–ισμών» συνέπεσαν (όχι φυσικά χωρίς εξήγηση) να πέσουν και πολλές βεβαιότητες του κόσμου τούτου, ώστε έννοιες που χρησιμοποιούνταν με ένα συγκεκριμένο τρόπο για πολλά χρόνια να καταντήσουν για πολλούς κενές νοήματος, με αποτέλεσμα να χρειάζονται επαναδιαπραγμάτευση περιεχομένου και πιθανή αναθεώρηση. Οι λόγοι είναι λίγο πολύ γνωστοί, και συμπίπτουν με την αλλαγή του οικονομικού μοντέλου, την κυριαρχία του οικονομισμού στο κοινωνικό πεδίο, του σχετικισμού στο πολιτισμικό, ιδεολογικό, την απολιτικοποίηση της κοινωνίας, την χρεοκοπία κυρίαρχων ιδεολογιών και την επικράτηση ενός άναρχου και ανελέητου ατομικισμού. Έννοιες φορτισμένες με αρνητικές σημασίες ήταν ο Ορθός Λόγος και η κακέκτυπος εκδοχή του ο Εργαλειακός Λόγος.

Ήδη από την εποχή του ’60, η κριτική που ασκήθηκε στο Διαφωτισμό και τις παράγωγες έννοιές του είχαν σαν αποτέλεσμα να δυσφημήσουν το Λογικό και την Επιστήμη και να στρώσουν το δρόμο σε αλλότριους και ανυπόληπτους τρόπους σκέψης, μαγικούς, αρχαϊκούς και υποκειμενικούς. Ο σοβαρότερος λόγος ήταν ότι ανήγαγαν τον εξορθολογισμό της ζωής σε σημαντικό υπαίτιο των δεινών της ανθρωπότητας που είχε σαν κορύφωση τον Β! Παγκοσμίου πόλεμο και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Από τότε αυτός ο συσχετισμός μετακυλύετε σαν καραμέλα από γενιά σε γενιά. Και λόγω της λαϊκιστικής του φύσης παραμένει θελκτικός.

Η κολακεία του ατόμου, το οποίο παρά τη μαζική αναπαραγωγή του δρα σαν κυρίαρχη καταναλωτική μονάδα δεν μπορούσε παρά να εκθρέψει και να διογκώσει το «Εγώ» σε βάρος του «Εμείς» μέχρι τελικής εξαφάνισης του τελευταίου. Αυτό είχε σαν συνέπεια την αναγωγή του καθ’ ενός Εγώ χωριστά σε κριτή και αποτιμητή των πάντων με όρους και κριτήρια που πηγάζουν από υποκειμενικές γνώμες, αισθήσεις, ένστικτα, κριτήρια, προλήψεις δεισιδαιμονίες και ό,τι άλλο έχει ο μπαξές. Παλιότερα οι Ιδεολογίες σαν συγκροτημένα και ολιστικά συστήματα πεποιθήσεων παρείχαν αξιόπιστους και ετοιματζίδικους χάρτες πορείας ώστε όλοι να είναι ευχαριστημένοι και με σταθερές συντεταγμένες εφ όσον ασπάζονταν μια από τις μεγάλες κοσμοθεωρήσεις που κυκλοφορούσαν στην αγορά. Τα πράγματα ήταν στη θέση τους και τα ράφια δεν ανακατώνανε τις πραμάτειες τους. Και η Επιστήμη πάνω απ’ όλα, ήταν το μεγάλο χαρτί στις ετυμηγορίες του οποίου όλοι κάθονταν σούζα εξ αιτίας της αντικειμενικότητας των αποφάνσεών της.

Σήμερα κανένα συγκροτημένο σύστημα που να βασίζεται σε αντικειμενικότητες δεν μπορεί να σταθεί. Ο Υποκειμενισμός έχει αναχθεί σε μέτρο των πάντων, ενώ τα συστήματα δοξασιών που επιβιώνουν και θάλλουν είναι οι διάφοροι μυστικισμοί οι οποίοι παρά τις όποιες εξαγγελίες τους περί συμπαντικής ένωσης κ.λ.π., στην ουσία επικεντρώνονται αποκλειστικά στο άτομο, το οποίο και ανάγουν σε κεντρική μονάδα, παραφουσκώνοντας και κανακεύουντας το Εγώ. Επίσης θέτουν σε αχρηστία τη λογική σκέψη και στη θέση της εισάγουν τις αισθήσεις σαν ανώτερους τρόπους πρόσληψης της αλήθειας του κόσμου.

Σε επόμενα άρθρα θα προσπαθήσω να περιγράψω
1) τις ιδιότητες, τις ποιότητες ή τα μεθοδολογικά εργαλεία που συνιστούν την επιστημονική θεωρία,
2) τις ιδιότητες και τα εργαλεία της ψευδό-επιστημονικής προσέγγισης.