Η Ιδιωτική Ανώτατη Εκπαίδευση στην Τουρκία και η «Καθημερινή»

Τον τελευταίο καιρό η «Καθημερινή» συνεχώς με εκπλήσσει εμμένοντας στον εκθειασμό των εκσυγχρονιστικών και καινοτόμων εγχειρημάτων που συντελούνται στη γείτονα χώρα Τουρκία. Την προηγούμενη Κυριακή, (9/3/08), ο θαυμασμός της στρεφόταν στην επιτυχημένη εκμετάλλευση από πράκτορες πολυτελούς τουρισμού, διάσημων αρχαιολογικών χώρων, όπως της Έφεσου για παράδειγμα, σαν χώρων υψηλής γαστριμαργίας απευθυνόμενης σε αναλόγου διαμετρήματος πορτοφόλια με αναλόγου διαμετρήματος πολιτισμικές ανησυχίες.

Αυτή την Κυριακή σε σχετικό άρθρο της με τίτλο «Μια άλλη πρόκληση απ’ την Τουρκία», η εφημερίδα ασχολείται με την υψηλή παιδεία που παρέχεται στη γείτονα χώρα από αγγλόφωνα ιδιωτικά πανεπιστήμια μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και τα οποία, αδιαμφισβήτητα όπως ισχυρίζεται, συμβάλλουν τα μάλα στην αναβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης.

Τόσο το παράδειγμα αυτό, όσο και το προηγούμενο, κατακλύζονται από παροτρύνσεις προς την Ελλάδα να πράξει το ίδιο, έχοντας σαν στόχο την ανάληψη ενός νέου ηγετικού ρόλου στην περιοχή, εκμεταλλευόμενη το συγκριτικό πλεονέκτημα που παρέχουν αφ’ ενός η πληθώρα αρχαιολογικών χώρων, αφ’ ετέρου ένα καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό το οποίο δεν μπορεί παρά να προέλθει από μια «ανταγωνιστική» ιδιωτική ανώτατη παιδεία.

Η επίκληση και στις δυο περιπτώσεις της Τουρκίας ως προτύπου στα εκσυγχρονιστικά άλματα κάθε άλλο παρά αθώα μπορεί να είναι. Και τούτο για δυο λόγους.

Πρώτον, σε ολόκληρο το δυτικό και ανεπτυγμένο κόσμο η ιδιότυπη αυτή χρήση των αρχαιολογικών χώρων συναντάει μεγάλο σκεπτικισμό, (δείτε το σχετικά πρόσφατο παράδειγμα του Βρετανικού Μουσείου και της χρήσης των Ελγινείων μαρμάρων ως σκηνικού σε υψηλού επιπέδου συμπόσια, πράγμα που αναμφιβόλως θα είχε προκαλέσει και την μήνη του κ. Παπαχελά) και δεν νομίζω ότι έχει αποτολμηθεί αλλού. Λογικά λοιπόν προστρέχει η εφημερίδα στην Τουρκία διότι, απλώς, δεν υπάρχουν άλλα διαθέσιμα παραδείγματα.

Δεύτερον, όμως και πιο σημαντικό, είναι ότι παρουσιάζοντας την Τουρκία (το αιώνιο αντίπαλο δέος) σαν χώρα πιο καινοτόμο και προοδευτική από την Ελλάδα, θεωρούν οι συντάκτες, ότι υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες οι Έλληνες, δια της πλαγίας αυτής οδού, να υιοθετήσουν τις «εκσυγχρονιστικές» νεοφιλελεύθερες τακτικές της Τουρκίας στους παραπάνω τουλάχιστον τομείς, με την κινητοποίηση και ανάδυση πληγωμένων αισθημάτων μιας ελληνικότητας η οποία δεν ανέχεται να υποσκελίζεται από μια ημιβάρβαρη και οπισθοδρομική γείτονα χώρα.

Θεωρώ, λοιπόν, ότι αμφότερα τα άρθρα εξυπηρετούν με κραυγαλέο τρόπο προπαγανδιστικούς και λαϊκιστικούς σκοπούς.

Στα παρόντα άρθρα για την ανώτατη ιδιωτική εκπαίδευση στην Τουρκία οι αρθρογράφοι είναι έλληνες καθηγητές που εργάζονται σαν διδάσκοντες σε τουρκικά ιδιωτικά πανεπιστήμια, οπότε η άποψή τους για την συμβολή της ιδιωτικής εκπαίδευσης στην άνοδο του εκπαιδευτικού επιπέδου γενικώς, κάθε άλλο παρά αντικειμενική μπορεί να θεωρηθεί.

Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια της Τουρκίας ανέρχονται σε 25, εκ των οποίων μόνο τα 4, δηλαδή, τα πανεπιστήμια του Μπιλκίντ στην Άγκυρα, και του Κοτς, Μπιλγκί και Σαμπάντζι στην Ιστανμπούλ, μπορούν να χαρακτηριστούν, σύμφωνα με την εφημερίδα, αξιόλογα με δυνατότητες ανταγωνισμού στην παγκόσμια αρένα.

Όλα τα προηγούμενα είναι πράγματι σωστά. Αλλά υπάρχουν και άλλοι παράμετροι οι οποίες δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν, οι εξής:
1) Τα δημόσια πανεπιστήμια ανέρχονται σε 53 (2006), σύμφωνα με άλλες πηγές σε 68, πράγμα όμως που δεν δείχνει και πολλά, μιας και οι φοιτητές στα ιδιωτικά πανεπιστήμια αποτελούν το 4.3% του συνόλου των φοιτητών στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση, και οι οποίοι ανέρχονται σε 2.100.000 περίπου. Η διείσδυση λοιπόν της ιδιωτικής εκπαίδευσης δεν είναι μεγάλη.

2) Το επίπεδο των φοιτητών στα ιδιωτικά ιδρύματα είναι πολύ χαμηλότερο των δημοσίων, εκτός ενός ποσοστού 10% στο οποίο υποχρεούται από το κράτος το πανεπιστήμιο να δώσει υποτροφία και το οποίο είναι όντως υψηλού επιπέδου.

3) Το επίπεδο των φοιτητών στα δημόσια πανεπιστήμια συνεχίζει να είναι πολύ υψηλό, τα δε πανεπιστήμια του Βοσπόρου και το Τεχνικό πανεπιστήμιο της Μέσης Ανατολής στην Άγκυρα θεωρούνται διεθνούς ακτινοβολίας.

4) Τα δίδακτρα, τώρα, κυμαίνονται από 5000 έως 15000 δολάρια το χρόνο, τα οποία προσαρμοσμένα στα ελληνικά δεδομένα, θα αντιστοιχούσαν σε τετραπλάσιο ποσό, 20000-60000 δολάρια, μιας και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδος, 18.600 δολάρια, είναι τετραπλάσιο αυτού της Τουρκίας, στα 4.200 δολάρια, βλ. Economist, Ο κόσμος σε αριθμούς 2007.

5) Τα μεγάλα και διάσημα πανεπιστήμια όπως αυτά που αναφέρθηκαν προηγουμένως, αποτελούν επενδυτικά εγχειρήματα κολοσσών με κεφάλαια απαγορευτικά για τα ελληνικά δεδομένα, καθ ότι η οικονομία της Τουρκίας είναι μεγαλύτερη σε όγκο από αυτή της Ελλάδας και το σύστημα εκεί ευνοεί μεγαλύτερες ανισότητες και κατά συνέπεια επιτρέπει μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου.

6) Επίσης, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ΕΠΙΔΟΤΟΥΝΤΑΙ ανά φοιτητή από το κράτος με το μισό ποσό αυτού που αντιστοιχεί στα δημόσια πανεπιστήμια.

7) Ένα μεγάλο μερίδιο φοιτητών στην ιδιωτική ανώτατη παιδεία προέρχεται από άλλες γειτονικές χώρες, πράγμα που σημαίνει ότι οι αποκτηθείσες γνώσεις δεν επιστρέφονται στην Τουρκική κοινωνία.

Από όλα ανέφερα προηγουμένως γίνεται φανερό ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έρχονται να καλύψουν τις εξής ανάγκες:

α) την ζήτηση πανεπιστημιακής μόρφωσης από μαθητές χαμηλότερου επιπέδου απ’ αυτούς που επιτυγχάνουν εισαγωγή στα δημόσια πανεπιστήμια με το σύστημα παντουρκικών εξετάσεων εισαγωγής,

β) την ζήτηση πανεπιστημιακής μόρφωσης από μια ελίτ η οποία και μπορεί να πληρώνει τα υπέρογκα δίδακτρα που απαιτούνται,

γ) την εξασφάλιση συναλλάγματος από αλλοδαπούς φοιτητές, όπως και από τον τουρισμό.

Το συμπέρασμα δηλαδή είναι ότι η ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση μπορεί μεν να βοηθήσει την επιχειρηματικότητα, αλλά δεν φαίνεται πώς μπορεί να βοηθήσει την εκπαίδευση την ίδια για την οποία διατείνονται οι εμπνευστές της ότι κόπτονται.

Όλα όσα παρέθεσα προηγουμένως στηρίχτηκαν αποκλειστικά σε πραγματολογικά στοιχεία (στατιστικές) που αφορούν στη γείτονα χώρα, μιας και αυτή παρουσιάστηκε σαν το επιτυχημένο παράδειγμα εφαρμογής του concept της ιδιωτικοποίησης, χωρίς να αναφερθώ στο ιδεολογικό περιεχόμενο αυτού του εγχειρήματος, το οποίο έχει αναλυθεί από πολλούς, πολλές φορές προηγουμένως.

Υ.Γ. Τα στατιστικά στοιχεία για το εκπαιδευτικό τοπίο της Τουρκίας είναι από το Τουρκικό Υπουργείο Παιδείας και από το άρθρο του Kemal Guruz, πρώην προέδρου του Συμβουλίου της Ανώτατης εκπαίδευσης της Τουρκίας, στο International Higher Education, 45, Fall 2006, ή

http://www.bc.edu/bc_org/avp//soe/cihe/newsletter/Number45/p11_Guruz.htm