Η τρύπια κουβέρτα του ευρώ

Το θέμα παραμονής ή όχι της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, έρχεται μοιραία τον τελευταίο καιρό συνέχεια στο προσκήνιο από ομάδες αναλυτών όπου η καθεμιά με τα επιχειρήματα, τα σενάρια, και τους υπολογισμούς της προσπαθεί να ανιχνεύσει το άγνωστο τοπίο της κρίσης και του ξεπεράσματός της. Όσο καλά επεξεργασμένα και να είναι τα σενάρια, καταληκτικό συμπέρασμα υπό μορφή αξιώματος υπέρ της μιας ή της άλλης λύσης είναι αδύνατον να υπάρξει. Και δικαιολογημένα, μιας και έτσι είναι το μέλλον: απρόβλεπτο και δύσκολο να το διαβάσεις με σιγουριά απ’ το παρόν.

Για τον περισσότερο όμως κόσμο η υιοθέτηση της μιας ή της άλλης θέσης γίνεται με όρους πιο πολύ ψυχολογικούς, παρά με όρους γραφημάτων, πινάκων και αναλύσεων. Καλώς ή κακώς ενώ η φυγή απ’ τη δραχμή έγινε εν μέσω τυμπανοκρουσιών, πυροτεχνημάτων και αλαλαγμών, μιας και το νέο νόμισμα προοιωνίζετο μέλλον λαμπρό και είσοδο στα μαρμαρένια αλώνια, η πιθανότητα εγκατάλειψής του, συνοδεύεται από τα ακριβώς αντίστροφα συναισθήματα. Αισθήματα αποτυχίας, ήττας, παρακμής, φόβου, ανησυχίας, απελπισίας, αποκλεισμού. Μάζεμα πάλι, στο φτωχό παλιό μαντρί, πίσω στο καβούκι, με κατεβασμένα τα μούτρα, διωγμένοι, ατιμασμένοι, δαχτυλοδειχτούμενοι αλλά και εκτεθειμένοι στις μπόρες ενός δικού μας νομίσματος, μιας δικιά μας οικονομίας.

Λίγο πολύ έτσι, και ίσως πιο θεατρικά, θα περιέγραφε την κατάσταση κάποιος που θα μπορούσε να αφουγκραστεί καλύτερα τον κόσμο, παρά το πλήθος των μαρτυριών, ακόμα και από αξιοσέβαστους αξιωματούχους της ευρωζώνης ότι το ευρώ δεν μάς έκανε τελικά και πολύ μεγάλο καλό, παρά μονάχα στους ήδη πλούσιους λαούς και δη στους τραπεζίτες. Δεν θα μπω τώρα σε οικονομικές αναλύσεις για το πώς συνέβη αυτό, κυκλοφορούν ήδη πολλές και καλές, παρά θα κοιτάξω να ανακινήσω λιγάκι το θέμα τού κατά πόσον το ευρώ, με ορίζοντα πάντα το παρόν και την κατάληξη των χρόνων της ευδαιμονίας, ήταν ωφέλιμο για μας τη δεκαετία που πέρασε, έτσι ώστε να ξέρουμε τι περίπου θα χάσουμε αν το αποχαιρετίσουμε ή αν μάς αποχαιρετίσει το ίδιο για πάντα.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι το ευρώ μπορεί να το νοιώθαμε σαν μια κουβερτούλα που μας σκέπαζε και μας εξασφάλιζε θαλπωρή, αλλά πολλές άλλες χώρες στην Ευρώπη, οι περισσότερες δηλαδή, που δεν ήταν σκεπασμένες με την ίδια κουβέρτα δεν είδαμε ν’ αρρωσταίνουν από πνευμονία. Μάλλον στη σημερινή κατάσταση, το ότι δεν είχαν κουβέρτα ήταν που τις άφησε περισσότερο εύρωστες και υγιείς.

Το να αποδείξει κάποιος το μέγεθος της ζημιάς ή της ωφέλειας που προέκυψε από τα χρόνια συμβίωσης με το ευρώ, φαντάζομαι ότι θα πρέπει να διαθέτει αρκετά στοιχεία, όπως τη χρονική εξέλιξη ενός αριθμού μακροοικονομικών δεικτών για κάμποσα χρόνια από την προ-ευρώ στη μετά-ευρώ εποχή. Αν πράγματι το ευρώ είχε κάποια βραχυπρόθεσμη επίδραση, θα βλέπαμε τότε, οι καμπύλες των μεγεθών αυτών να αλλάζουν κλίση για τα χρόνια μετά το 2000. Και ανάλογα με την κλίση (μεταβολή), θα μπορούσαμε να αποτιμήσουμε και το βαθμό καλοσύνης ή βλάβης που επέφερε το ευρώ στην οικονομία μας. Εκ του αποτελέσματος βέβαια βλέπουμε ότι έβλαψε. Αλλά επειδή δεν γνωρίζουμε τη βλάβη που θα προέκυπτε αν μέναμε στη δραχμή, δυστυχώς δεν μπορούμε να ψηφίσουμε με τρόπο αδιαμφισβήτητο υπέρ του ενός ή του άλλου νομίσματος.

Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο νου να εξετάσεις είναι η μεταβολή του ατομικού εισοδήματος από την προ-, στη μετά-ευρώ εποχή, (GDP/capita). Ευτυχώς, ως προς αυτό δεν δυσκολεύτηκα και πολύ. Τα νούμερα, που ξεσήκωσα από τον ιστότοπο του ΟΟΣΑ και τα οποία καλύπτουν την περίοδο 1970-2008, παρουσιάζονται στο παρακάτω γράφημα.

Fig.1

Πράγματι, δεν πίστευα στα μάτια μου όταν είδα ότι η συνάρτηση μεταβολής του εισοδήματος αύξανε κατά πολύ την κλίση της ακριβώς στο σωτήριο έτος 2000, πράγμα που σημαίνει ότι από την πρώτη κιόλας μέρα του ευρώ τα εισοδήματα άρχισαν να τραβάνε την ανηφόρα. Αν προεκτείνουμε την σχεδόν ευθεία της προ-ευρώ εποχής, μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα του πώς θα ήταν τα εισοδήματα σήμερα (2008), αν είχαμε παραμείνει στη δραχμή και αν είχαμε ακολουθήσει το ίδιο βιολί ανάπτυξης από το 1970 και εντεύθεν. Από το γράφημα παρατηρούμε ότι η αύξηση του εισοδήματος λόγω ευρώ ήταν κατά περίπου 33% το 2008, όσο περίπου ο σωρευτικός ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας μας από το 2000 και μετά. Το ενδιαφέρον είναι ότι το εισόδημα που κερδήθηκε μέσα σε μια δεκαετία ΧΑΘΗΚΕ ανεπιστρεπτί μέσα σε μια και μόνο χρονιά, φέτος. Για τους μισθωτούς, ένα 14% από τους 2 μισθούς που καρατομήθηκαν, και ένα 15% από το κούρεμα των επιδομάτων. Άρα μπορούμε να μιλάμε για μια δεκαετία της χαμένης, και επίπλαστης ευημερίας του ευρώ.

Ο άλλος δείκτης στον οποίο κατέφυγα είναι το δημόσιο έλλειμμα. Η χρονική του εξέλιξη από το 1960 μέχρι σήμερα, παράλληλα με την εξέλιξη που είχε στο σύνολο των χωρών του ΟΟΣΑ φαίνεται στο επόμενο γράφημα.

Fig. 2

Παρατηρούμε α) την απότομη άνοδο των ελλειμμάτων από το 1980 και μετά, γεγονός που έχει επισημανθεί και αναλυθεί από πολλούς οικονομολόγους, ενώ β) από το 1990 και μέχρι το 2000, τη σταδιακή υποχώρησή τους στα ίδια περίπου επίπεδα με την προ 1980 περίοδο. Το ευρώ, από το 2000 και μετά δεν κατορθώνει να σταθεροποιήσει το έλλειμμα, το οποίο διογκώνεται και πάλι μέχρι το 2004, ξανασυμμαζεύεται την μετέπειτα περίοδο για να ξανα-εκτιναχτεί την τελευταία διετία.

Το πολύ ενδιαφέρον της υπόθεσης είναι ότι από το 2000 και μετά το ελληνικό έλλειμμα, ακολουθεί τις ίδιες ακριβώς διακυμάνσεις με το έλλειμμα των χωρών του ΟΟΣΑ, αν και σε μεγαλύτερα κατ’ απόλυτο τιμή επίπεδα, γεγονός που με βάζει στον πειρασμό να συμπεράνω ότι το ελληνικό έλλειμμα δεν οφείλεται σε κάποια ελληνική ιδιαιτερότητα, αλλά σε πέραν της χώρας δομικούς μηχανισμούς.

Ένα τελευταίο δείκτη που εξέτασα, λόγω της σημασίας του, είναι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Η εξέλιξή του φαίνεται στο επόμενο γράφημα, τρίτο κατά σειρά και αναπαρίσταται από την μαύρη χοντρή γραμμή. Όλες οι υπόλοιπες δείχνουν την εξέλιξη των συστατικών του ποσοτήτων. Το ζουμί της εικόνας είναι η απότομη βουτιά που παίρνει το έλλειμμα από το 2000 και μετά, γεγονός που αντανακλά την καρδιά της ζημιάς που επέφερε το ευρώ στην ελληνική οικονομία.

Fig. 3

Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλους δείκτες, αλλά επειδή δεν σκοπεύω να κάνω διατριβή, θα σταματήσω εδώ, αφήνοντας τα υπόλοιπα, όπως και τα τελικά συμπεράσματα σε κάποια άλλη ανάρτηση. Πάντως, απ΄όσα έχω παραθέσει μέχρι τώρα, η κουβέρτα του ευρώ δεν μου φαίνεται να ήταν και πολύ σόι.