Οι πολιτικές συνδηλώσεις του περί "αρίστων" λόγου

Θα έπρεπε να είχαμε μάθει πια να αναγνωρίζουμε τα τερτίπια με τα οποία η παρούσα κυβέρνηση αποσπά ή επιχειρεί να αποσπάσει τη πλέον δυνατή συναίνεση στις πολιτικές της. Όχι ότι δεν ήταν σε χρήση και σε παρελθόντες χρόνους, μόνο που δεν τα πολυέπιαναν οι πολιτικοί στα χέρια τους, κι αυτό για να μην χάνουν από τη συνεχή τριβή, την αξία τους σαν όπλα επιβολής και αχρηστεύονται.

Το “Καραμανλής ή τανκς”, αν δεν κάνω λάθος, απετέλεσε το πρώτο τέχνασμα μεταπολιτευτικά για την απόσπαση συναίνεσης μέσω διλημματικών φράσεων μεγάλου contrast. Η εντύπωση που έκανε φαίνεται ότι ήταν τόσο μεγάλη ώστε να μείνει για πάντα στην ιστορία. Αυτό λοιπόν που επιδιώκεται να υιοθετηθεί από την κοινή γνώμη, αντιπαρατίθεται δίπλα δίπλα και κολλητά με κάτι εναλλακτικό που είναι όμως εξώφθαλμα ακραίο. Τα τανκς και η βαρβαρότητα, όταν αντιπαρατίθενται στον Καραμανλή και το σοσιαλισμό, δεν είναι το ίδιο πράγμα με την αντιπαράθεση του μήλου απέναντι στο πορτοκάλι, ή της Κόκα Κόλα απέναντι στην Πέπσι Κόλα. Στη μια περίπτωση πρόκειται για επιλογή, στην άλλη για στυγνό εκβιασμό. Στη μια περίπτωση το υποκείμενο είναι ελεύθερο να αποφασίσει, στην άλλη, χειραγωγείται και καθοδηγείται προς μια μόνο κατεύθυνση αλυσοδέσμιο.

Ο Παπανδρέου ή η εταιρία που τον μανατζάρει, είδε τις διλημματικές φράσεις σαν ένα εύχρηστο γκατζετάκι για να ασκεί μέσω αυτού πολιτική. Κάθε φορά που εντέλλεται να περάσει κάτι, κατασκευάζει μια διλημματική έκφραση, βγαίνει στο μεϊντάνι, την διαλαλεί και περιμένει το ψάρι να τσιμπήσει. Από το ΔΝΤ ή πτώχευση, στο Μνημόνιο ή πτώχευση, κι από κει στο Μεσοπρόθεσμο ή χρεοκοπία, η κυβέρνηση πορεύεται επικοινωνιακά με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Φυσικά, το ίδιο τέχνασμα δεν μπορείς να το χρησιμοποιείς επ' άπειρον. Κάποια στιγμή, σαν τον ψεύτη βοσκό του παραμυθιού, θα σε πάρουνε χαμπάρι, και αμέσως μετά στο κυνήγι, αν είσαι τυχερός, γιατί υπάρχουν και χειρότερα.

Μέσα λοιπόν στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ρητορική περί “αριστείας”. Η αριστεία, από μόνη της είναι ηθικός και όχι πολιτικός όρος. Η δε κατά κόρον εκμετάλλευση από την κυβέρνηση, της αίγλης που αυτή φέρει είναι εντελώς αναμενόμενη και σύμφωνη με τον σφετερισμό ολόκληρου του ηθικολογικού λεξιλογίου από τον νεοφιλελευθερισμό, όπως δείξαμε στην αμέσως προηγούμενη ανάρτηση. Αλλά η εταιρία μάρκετιγκ, που χρέος της είναι να κάνει τις πολιτικές από δύσπεπτες, εύπεπτες και να τις προωθεί στις μάζες με τα ντελικάτα στομάχια, δεν ικανοποιείται μόνο με αυτό, αλλά αμπαλλάρει κι από πάνω την “αριστεία” με μια διλημματική έκφραση, ώστε να διασφαλίσει διπλά το καλωσόρισμα του προϊόντος της.

Η αντιπαράθεση εδώ του “άριστου” γίνεται με το “αρεστό”, σε ένα εύστοχο λογοπαίγνιο, που μόνο οι ατάκες του Καρατζαφέρη το ξεπερνούν σε ευρηματικότητα. Μπρος στις αρνητικές συνδηλώσεις του “αρεστού”, που παραπέμπει στην παθογένεια του παλαιοκομματικού συστήματος και την ευνοιοκρατία, η “αριστεία”, σαν τον πολικό αστέρα δείχνει τον δρόμο του εξισωτισμού, όπου η επιτυχία προκύπτει μόνο από την ατομική προσπάθεια και ικανότητα, και έξω από κάθε κοινωνική αναφορά.

Το κατά πόσον η ανέλιξη των αρίστων αποτελεί πρόταγμα και πρωτεύοντα όρο της δημοκρατίας το είχαμε αναλύσει πριν από δυόμιση περίπου χρόνια στο “Ιδεολόγημα της Αξιοκρατίας”. Τότε φαινόταν ακόμα αιρετικό, αλλά μου κάνει εντύπωση, πως ακόμα και σήμερα, μετά από τα όσα έχουν γραφεί και λεχθεί τόσο στην Ελλάδα (βλ. Τέλλογλου), όσο και στον ευρωπαικό χώρο για την ανεπάρκεια πλέον της δημοκρατίας να χειριστεί τα σημερινά περίπλοκα προβλήματα, και την αναγκαιότητα περιστολής αυτής και ανάθεσης της διακυβέρνησης στα χέρια καλά εκπαιδευμένων ελίτ (βλ. "Από την ανικανότητα των ηγετών, στην ανικανότητα της δημοκρατίας"), η ρητορική περί “αριστείας” εξακολουθεί να εκλαμβάνεται γυμνή και αποκομμένη από τον περίγυρο μέσα στον οποίο αναπτύσσεται και τις σκοπιμότητες τις οποίες εξυπηρετεί.

Η έννοια της "αριστείας", στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο την προωθεί η κυβέρνηση, ουδόλως έχει να κάνει με τον καλό γιατρό, μηχανικό, κτίστη ή δάσκαλο. Απεναντίας, στοχεύει στην εμπέδωση της αναγκαιότητας αλλαγής/εδραίωσης του πολιτεύματος, από δημοκρατία που ψευτο-είναι σε ολιγαρχία. Άλλωστε και η αριστοκρατία σαν πολίτευμα, τη λέξη "άριστος" εμπεριέχει στα σπλάχνα της.