Κυριακή 17 Ιουλίου 2011

Από την ανικανότητα των ηγετών, στην ανικανότητα της Δημοκρατίας


Το περιοδικό Spiegel, τελευταία, συνηθίζει να δημοσιεύει άρθρα που «κουφαίνουν». Κι αν επρόκειτο περί της φυλλάδας «Bild» κανείς δεν επρόκειτο να δώσει σημασία. Αλλά, ό,τι και να νομίζουμε εμείς για το Spiegel, σίγουρα η γνώμη μας δεν συμπίπτει με αυτή που έχουν όσοι βρίσκονται σε περίοπτες θέσεις και οι οποίοι το παίρνουν αρκετά στα σοβαρά. Αν πρότινος έβγαλε στη φόρα τη μυστική σύσκεψη του Λουξεμβούργου πριν καν αυτή φτάσει στο τέλος της, και αν λίγο μετά είχε στο εξώφυλλο το φέρετρο του ευρώ με φόντο την ελληνική σημαία, τις προάλλες, (8/7), εμφανίστηκε μ’ ένα πιο ζουμερό και κυνικό άρθρο με τίτλο «Ανάγκη για συγκέντρωση της ισχύος: H Δημοκρατία δεν μπορεί να σώσει την Ευρώπη».


Σε αντίθεση με μεταγενέστερο άρθρο της Le Monde, (12/7), με τίτλο «Τα παιδάκια που μας κυβερνούν», στο οποίο η κλιμάκωση της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη αποδίδεται στην ποιότητα των ηγετών της, χαρακτηρίζοντάς τους ανεύθυνους, δειλούς, αξιολύπητους και άσχετους, το Spiegel πάει πολύ μακρύτερα, με το να θέτει καθαρά και ξάστερα στο επίκεντρο της αδυναμίας χειρισμού της οικονομικής κρίσης όχι τα συγκεκριμένα πρόσωπα και την ηγεσία, αλλά το ίδιο το πολιτικό σύστημα, δηλαδή τη Δημοκρατία, στην οποία και αποδίδει τις ευθύνες για την ανάδειξη αυτών των ηγεσιών και για τα δεινά που αυτές επέσυραν.


Το σκεπτικό του αρθρογράφου Χέρφριντ Μύνκλερ, καθηγητή πολιτικής θεωρίας στο πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου, εκτυλίσσεται ως εξής:

«Η άσχημη εικόνα της Ευρώπης που προβάλλεται εσχάτως είναι αποτέλεσμα της ανικανότητας των ελίτ. Φυσικά στο φως αυτής της αποτυχίας των ελίτ, δεν προξενεί καθόλου έκπληξη που ακούμε εκκλήσεις για τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης, μια και τώρα καλούνται οι πολίτες να πληρώσουν για τα προβλήματα που προξένησαν οι ελίτ. Εξ αυτού πολλοί πιστεύουν ότι οι πολίτες θα έπρεπε να είχαν περισσότερο λόγο στο πώς και από ποιους διοικείται η Ευρώπη. Όσο κι αν ακούγεται λογικό, σε καμιά περίπτωση δεν είναι έτσι, όπως φαίνεται με μια πρώτη ματιά. Ακόμα και μετά τον εκδημοκρατισμό, αυτοί που θα κυβερνούν θα είναι οι ελίτ στις Βρυξέλλες και Στρασβούργο. Η μόνη εναλλακτική που απομένει στους Ευρωπαίους πολίτες (στο βαθμό που θα μπορούσε να ονομαστεί έτσι), θα ήταν να αντιδράσουν στην εμφανή αποτυχία με το να τις καταψηφίσουν, και να ψηφίσουν για τις αντιπολιτευόμενες ελίτ. Αν όμως αυτό θα αλλάξει τίποτε δραστικά, αποτελεί ανοιχτό ερώτημα, για το λόγο ότι η Δημοκρατία δεν οδηγεί αυτόματα στην εγκατάσταση ικανών ελίτ».


Ο αρθρογράφος, λοιπόν, διαπιστώνοντας ότι η δημοκρατία είναι ένα αναποτελεσματικό και αδιέξοδο σύστημα επιλογής ικανών ηγεσιών, ταυτόχρονα αντανακλά, με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο, και την αντίληψη περί της λαϊκής κυριαρχίας, με την οποία, υποτίθεται, είναι συνυφασμένη η δημοκρατία.


«Ωθώντας προς περισσότερο εκδημοκρατισμό», συνεχίζει ο αρθρογράφος, «είναι σαν να παίζεις ένα παράτολμο παιχνίδι το οποίο μπορεί να οδηγήσει στη διάλυση της Ευρώπης. Αυτοί που βλέπουν τον εκδημοκρατισμό σαν μια λογική αντίδραση στην κρίση δεν έχουν πολυκαταλάβει το ρίσκο. Η δημοκρατία χρειάζεται συνθήκες οι οποίες αυτή τη στιγμή δεν υφίστανται στην Ευρώπη».


Εκτιμώντας δε, ότι είναι οι ελίτ αυτές οι οποίες διατηρούν τη συνοχή της Ευρώπης, αναρωτιέται, αν η υποστήριξη ενός περαιτέρω εκδημοκρατισμού, θα ενίσχυε ακόμα περισσότερο τις κεντρόφυγες τάσεις. Για να μη συμβεί λοιπόν αυτό, ένας τρόπος θα ήταν η ενίσχυση των ικανοτήτων και του πεδίου δράσης των ελίτ.


Θα μπορούσε το εν λόγω άρθρο να ήταν μια μεμονωμένη ή και αιρετική περίπτωση μέσα στον ωκεανό απόψεων για το ρόλο των ελίτ και των τεχνοκρατών, ή τη μορφή της δημοκρατίας στα άκρα του νεοφιλευθερισμού, αλλά απ’ όσο φαίνεται και απ’ όσο διαισθανόμαστε, δεν είναι.


Εντελώς τυχαία, τις ίδιες πάνω-κάτω μέρες δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (10/7) και συνέντευξη του Σλαβόι Ζίζεκ σχετικά με τη μορφή της σύγχρονης δημοκρατίας και το εντεινόμενο σχίσμα ανάμεσα στη δημοκρατία και τον καπιταλισμό.

«Υπάρχει κάτι στο σύγχρονο καπιταλισμό που ωθεί προς αυτήν τη κατεύθυνση», λέει ο Ζίζεκ. «Η τάση είναι όχι τόσο προς την τυπική αναστολή της δημοκρατίας όσο προς την ουδετεροποίησή της: τείνουν να καταστήσουν τη δημοκρατία ασήμαντη. Νομίζω ότι οι δημοκρατικοί μηχανισμοί δεν είναι πλέον επαρκείς για να αντιμετωπίσουμε τον τύπο των συγκρούσεων που διαγράφονται στον ορίζοντα. Οι συγκρούσεις αυτές φαίνεται να απαιτούν μια «κυβέρνηση ειδικών», πολύ αποφασιστική, που λέει τι πρέπει να γίνει και το κάνει γρήγορα πράξη χωρίς δεύτερη σκέψη. Πρόκειται όμως για μια πολύ θλιβερή έκβαση. Και πρόκειται για ένα αληθινά νέο φαινόμενο, για μια νέα εποχή θα έλεγα. Το ζητούμενο όμως δεν είναι να ασκήσουμε κριτική στη δημοκρατία καθαυτή. Χρειάζεται να κατανοήσουμε πώς η δημοκρατία αυτοκαταστρέφεται και είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε τη δομική όψη του φαινομένου: δεν πρόκειται για τις αποφάσεις μεμονωμένων κάκιστων ηγετών, για την απληστία τους για εξουσία και άλλα παρόμοια. Είναι το ίδιο το σύστημα που δεν μπορεί να αναπαραχθεί με τρόπο αυθεντικά δημοκρατικό».


Αν για τον Καστοριάδη οι σύγχρονες δημοκρατίες δεν ήταν παρά «φιλελεύθερες ολιγαρχίες», σήμερα, στο στάδιο αυτό του πληγωμένου νεοφιλελευθερισμού, ο επιθετικός προσδιορισμός «φιλελεύθερος» καθίσταται στην πράξη πλέον άκυρος. Και ο μετασχηματισμός αυτός είναι όντως ορατός. Οι ελίτ ολοένα και απομακρύνονται από τον λαό, κι ενώ συμβαίνει αυτό, κατ’ αντίστροφη φορά, οι ελίτ καθίστανται ολοένα και λιγότερο νομιμοποιημένες απ΄ ένα λαό από τον οποίο έχουν στερήσει κάθε θεσμική δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης και ελέγχου, πέραν του ανά τετραετία καθιερωμένου προσκυνήματος στην «κάλπικη» κάλπη. Η αποστροφή καθίσταται αμοιβαία και το σχίσμα βαθαίνει.


Η καθαρή πλέον μετατόπιση προς την εγκαθίδρυση ενός νέου πολιτικού όντος, όπως προκύπτει από τη σύμφυση της τριπλέτας «πολιτικός-τεχνοκράτης-κεφαλαιοκράτης», σε ένα αξεδιάλυτο μόρφωμα, αποτυπώνεται και στην αναδιοργάνωση του χώρου της ανώτατης παιδείας, με τη στροφή από το μεταπολεμικό δόγμα της μαζικής εκπαίδευσης, στην εκπαίδευση των ολίγων, αυτών δηλαδή που θα έχουν τη δυνατότητα να αναπαράγονται σε υψηλής προστιθέμενης αξίας ιδρύματα με υψηλό κόστος φοίτησης, λόγω διδάκτρων και προϋποθέσεων.


Κι ενώ οι λαοί πασχίζουν με τα πενιχρά εργαλεία τους να φτιάξουν την Ευρώπη των λαών, οι ελίτ, είναι ήδη στα σοβαντίσματα της δικής τους Ευρώπης.

5 σχόλια:

Mike είπε...

Εξαιρετικό το άρθρο σας. Μία πρωτοφανής ταξική σύγκρουση στην Ευρώπη άρχισε πρώτα από την Ελλάδα και έπεται συνέχεια.

Ανώνυμος είπε...

Τι ειναι πολιτικη ελιτ;
Ειναι η Διαμαντοπουλου, η Μερκελ, οι αδελφοι Μιλλιμπαντ, ο Καμερον, ο Σαρκοζι, ο Σρεντερ, ο Στρως Καν, ο Μπερλουσκονι ; (Τυχαια επιλογη).
Απο που αντλουν την νομιμοποιηση τους οι παραπανω ;
Απο την ψηφο μεγαλης μαζας βιομηχανικων εργατων και -κυριως- απο το προλεταριατο του λευκου κολλαρου (που λανθασμενα εχουμε συνηθισει να αποκαλουμε μεσαια ταξη)κθως και την παραγματικη μεσθια ταξη που δεν ξεπερνα το 10% του πληθυσμου.
Αυτο γινεται με την συνειδητη επιλογη συμπλεγματων επιχειρηματικων συμφεροντων που κατεχουν την πλειονοτητα των ΜΜΕ για την πολιτικη ανελιξη των παραπανω, βασει δημοσκοπησεων, υπερπροβολης και χειραγωγησης των ψηφοφορων, νεων δημοσκοπησεων κ.ο.κ.
Θελουν οι φορεις (μετοχοι) των επιχειρηματικων συμφεροντων να χρεωκοπησουν οι χωρες της Ε.Ε., προκειται για μια συγχρονη βαβελ επιθυμιων της πολιτικης ελιτ ( που επιθυμει να παραμεινει οσο το δυντον περισσοτερο στην εξουσια) η κατι αλλο συνεχιζει να συμβαινει ταυτοχρονα;
Προσωπικα δεν μπορω παρα να ειμαι αισιοδοξος.
Οπως λεει και ο κορεατης Τσανγκ στο προηγουμενο Ε της Κυρ. Ελευθεροτυπιας"ως ρεαλιστής δεν προτείνει την ανατροπή του καπιταλισμού, αλλά μια πιο δίκαιη λειτουργία του. Ανάμεσα στις εναλλακτικές λύσεις που δίνει, είναι να διευρυνθούν οι κυβερνήσεις και να γίνουν πιο ενεργές στο οικονομικό πεδίο, αφού όλες οι πλούσιες τώρα χώρες χρησιμοποίησαν τον κρατικό παρεμβατισμό για να πλουτίσουν. Να ευνοηθούν όσο γίνεται οι αναπτυσσόμενες χώρες στις οποίες εφαρμόστηκαν αδίστακτα οι επιταγές της ελεύθερης αγοράς από οργανισμούς όπως το ΔΝΤ, που τις έφεραν στο χείλος της χρεοκοπίας. Να ξαναθυμήσουμε ότι πέρα από το Ιντερνετ και την κοινωνία της πληροφορίας υπάρχει και η παραγωγή προϊόντων. Να υπάρξει μια διακρατική ρύθμιση ώστε όλα τα χρηματικά ποσά που παίζονται στα χρηματιστήρια ανά τον πλανήτη να αποκτήσουν μια αληθινή σχέση με την πραγματική οικονομία. Και κυρίως να απαγορεύσουμε τη χρήση «οικονομικών εργαλείων» κατασκευασμένων από διάνοιες που εργάζονται για τις χρηματιστηριακές εταιρείες και αποβλέπουν μόνο σε βραχυπρόθεσμα κέρδη."
Δηλ. οι διανοιες (κυριως μηχανικοι με PhD στα χρηματοοικονομικα προιοντα) να χρηματοδοτουνται για ερευνες χρησιμες στην ανθρωποτητα και στο περιβαλλον και οχι στην παραγωγη βραχυπροθεσμου χρηματιστηριακου πλουτου , με καταστροφικες συνεπειες για τους λαους.

Αν ολα αυτα θα εχουν γινει -εστω και μερικως - παντα θα υπαρχουν κρισεις του καπιταλισμου αλλα οχι τετοιας εντασης.

Αφωτιστος Φιλελλην

ippoliti_ippoliti είπε...

Εξαιρετικό άρθρο αγαπητή Cynical.Συμφωνώ αποτλύτως με τον/η Mike.

NP είπε...

Γειά σου Cynical,
θα ήθελα να μου διευκρινήσεις αν μπορείς, όταν ο αρθρογράφος του Spiegel λέει:
"«Ωθώντας προς περισσότερο εκδημοκρατισμό», συνεχίζει ο αρθρογράφος, «είναι σαν να παίζεις ένα παράτολμο παιχνίδι το οποίο μπορεί να οδηγήσει στη διάλυση της Ευρώπης."
Ποιά Ευρώπη εννοεί ? Την ΕΕ ή κάτι άλλο ?
Εμείς δεν έχουμε πρόβλημα να διαλυθεί η ΕΕ. Η Γερμανία είναι που δεν θέλει τη διάλυση της ΕΕ όπως η αρχαία Αθήνα δεν ήθελε τη διάλυση της Αθηναϊκής συμμαχίας. Φυσικά και η συγκέντρωση των αποφάσεων σε επίεδο ΕΕ είναι ασύμβαστη με τη δημοκρατία. Η Γερμανία θέλει να θυσιάσει τη Δημοκρατία για χάρη της ΕΕ. Εμείς θέλεουμε το αντίθετο

Αυτό που λέει ο Ζίζεκ το καταλαβαίνω σαν κάτι διαφορετικό. Μιλάει για την ανάγκη κατάλυσης της δημοκρατίας από μια άλλη σκοπιά. Από τη σκοπιά του εμπόλεμου που εκχωρεί στον στρατηγό εξουσία για να κινηθεί ελεύθερα. Το θέμα είναι, απέναντι σε αυτές τις "νέες προκλήσεις" (ποιές εννοεί ?) έχουμε όλοι το ίδιο συμφέρον ? Δεν διάβασα το άρθρο, και δεν καταλαβαίνω. Εσένα ποιά είναι γνώμη σου ?

Γενικά για τον Ζιζεκ έχω τη γνώμη ότι είναι ένας διανοούμενος - στάρ που προκειμένου να είναι στη δημοσιότητα στοχεύει συχνά στον εντυπωσιασμό χωρίς να υπάρχει πάντα ουσία...

cynical είπε...

Καλησπερα ΝP

ο τιτλος του αρθρου ειναι "The Need for a Centralization of Power"


και η διευθυνση :

http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,773071,00.html

Η διαφορα του Μινκλερ με τον Ζιζεκ ειναι οτι ο πρωτος αξιολογει αυτη την εξελιξη σαν θεμιτη και μονοδρομο, ενω ο δευτερος την διαπιστωνει χωρις να την υιοθετει.

Αυτο που προτεινει ο Μινκλερ ειναι να καταστει η ιδια η Γερμανια κεντρο ισχυος για να μαζεψει το σκορποχωρι...