Πολλαπλασιαστές: Όλη η ΕΖ πάνω σε μια ευθεία γραμμή!

Πολλά γράφτηκαν τον τελευταίο καιρό για αυτό το περίεργο πλάσμα, τον δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή, που μπήκε απρόσμενα και με μεγάλη φούρια στη ζωή του καθενός μας, για να την ανατρέψει, όχι γιατί έχει αξία αυτός καθ' αυτός, αλλά γιατί έχει μεγάλη αξία για εκείνους που καθορίζουν τις ζωές μας. Διότι, ο πολλαπλασιαστής δεν είναι παίξε γέλασε. Δείτε, για παράδειγμα πώς σφάζονται στα πόδια του Λαγκάρντ, Μέρκελ, Σόιμπλε και όλα τα καλά παιδιά. 

Κατά πως ορίζεται, το μέγεθος του πολλαπλασιαστή δείχνει την αλλαγή στο ΑΕΠ από μια μεταβολή κατά 1% του ΑΕΠ, του δημοσιονομικού ελλείμματος. Εξαρτάται δε από ένα σωρό παράγοντες, όπως από τη σύνθεση των περιοριστικών δημοσιονομικών πολιτικών, τη διάρκεια και το χρονικό διάστημα επιβολής τους, και από τα συνοδευτικά δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα. Για παράδειγμα, είναι μεγαλύτερος όταν μειώνονται οι δημόσιες επενδύσεις, παρά όταν μειώνονται οι φόροι, είναι μεγαλύτερος όταν μειώνεται η ρευστότητα και οι πιστώσεις, και όταν τα επιτόκια είναι σταθερά ή πολύ χαμηλά, κοντά στο μηδέν.

Εν πάση περιπτώσει, δεν πρόκειται να κάνω διάλεξη για το τι είναι ο πολλαπλασιαστής και τις  προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες εξάγεται. Υπάρχουν διάφορα μοντέλα-οιωνοσκόποι γιαυτό, τα οποία δομούνται ομαδοποιώντας χώρες με λίγο πολύ τις ίδιες δημοσιονομικές συνθήκες. Ας πούμε, ότι τα κάνουν όλα σωστά και ότι ο τρόπος κατασκευής του μοντέλου και οι παράμετροι που μπαίνουν σ' αυτό είναι οι καλύτερες δυνατές με τις καλύτερες δυνατές τιμές.

Ποιο είναι τότε το παράξενο; 

Το παράξενο βρίσκεται στο παραπάνω διάγραμμα, το οποίο είναι ένα τυπικό παράδειγμα υπολογισμού του δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή. Παρουσιάζει τη σχέση ανάμεσα στη μεταβολή του ΑΕΠ και τη μεταβολή της δημοσιονομικής κατάστασης για ένα μάτσο χώρες της ευρωζώνης. Το ότι απουσιάζει η Ελλάδα από αυτό, δεν έχει καμιά σημασία γιαυτό που θέλω να πω. Οι χώρες είναι διασκορπισμένες στο χώρο ανάμεσα στον κατακόρυφο και οριζόντιο άξονα, το οποίο είναι και φυσιολογικό, μιας και δεν έχουν όλες την ίδια ακριβώς συμπεριφορά. 

Αυτό,  όμως που δεν είναι φυσιολογικό είναι η ευθεία γραμμή, η οποία το διατρέχει, και η οποία υποτίθεται ότι αναπαριστά τη Μέση Συμπεριφορά των ως άνω χωρών. Είναι ποτέ αυτό δυνατόν; Θα το κάνατε ποτέ στην πραγματική ζωή ή στις εξετάσεις; Θα λέγατε ποτέ, με ελαφριά την καρδιά, ότι το τουρλομπούκι των διάσπαρτων σημείων μπορεί να συνοψιστεί σε μια απλή ευθεία γραμμή; Ποτέ, αν θέλατε να μην εισπράξετε χάχανα και καρπαζιές.

Κι όμως, αυτό ακριβώς συμβαίνει. Η ευθεία αυτή γραμμή είναι το ακροτελεύτιο αποτέλεσμα, το εκχύλισμα των ακριβών και επίπονων, ας πούμε, υπολογισμών, από την κλίση της οποίας εξάγεται ο περίφημος πολλαπλασιαστής. Στο δεδομένο παράδειγμα, αυτός βγαίνει ίσος με 0.3341, και προσοχή στο τέταρτο δεκαδικό ψηφίο, μπας και μάς ξεφύγει!

Είναι δυνατόν, θα μού πείτε, να εξαρτόμαστε από ένα μοντέλο που το πιο προωθημένο γεωμετρικό στοιχείο που διαθέτει είναι η ευθεία γραμμή; Κι όμως, όπως είδαμε και σε άλλες προβλέψεις (βλ. Οι προβλέψεις του μεσοπρόθεσμου προσβάλλουν ακόμα και τις καφετζούδες), φαίνεται πώς αυτό είναι το μόνο εργαλείο που διαθέτουν και πως η αντίληψή τους για την ΕΖ και για τις ζωές 300 εκατομμυρίων ανθρώπων δεν μπορεί να πάει πέρα από την εξομοίωσή της με το αρχέγονο ευκλείδειο σύμπαν.

Φτωχά μυαλά, παραπειστικά εργαλεία, οδυνηρά αποτελέσματα...