Η Φιλοσοφία ως Επάγγελμα

Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί ποιο είναι τελικά το επάγγελμα με το οποίο θα βρεθούν να κερδίζουν τα προς το ζην, μετά από δέκα ας πούμε χρόνια, οι απόφοιτοι των Πανεπιστημίων μας, με δεδομένα αφ’ ενός μεν την ανεργία, αφ’ ετέρου δε το μεγάλο ποσοστό ετεροαπασχόλησης σε αντικείμενα αλλότρια και μακράν των αρχικών σπουδών.

Απ’ όλα όμως τα παραδείγματα πανεπιστημιακών σχολών που παράγουν κατά κανόνα ανέργους και στην καλλίτερη περίπτωση ετεροαπασχολούμενους, αυτό που πάντοτε κέντριζε το ενδιαφέρον και την περιέργειά μου ήταν το πώς απασχολούνται οι απόφοιτοι ας πούμε των σχολών Φιλοσοφίας.

Τι μπορεί να κάνει άραγε ένας ‘φιλόσοφος’ χωρίς να χρειαστεί να καταφύγει από ανάγκη στο ΑΣΕΠ, ή σε μια διαφημιστική εταιρία, για παράδειγμα? Τι από αυτά που έχει διδαχτεί και εντρυφήσει μπορούν να επιστραφούν σε μια κοινωνία όπου, άλλωστε, η ίδρυση των σχολών αυτών δεν έγινε ερήμην της, αλλά κατ’ απαίτησή της, μιας και κανένα Πανεπιστήμιο πολιτισμένης χώρας δεν μπορεί να σταθεί χωρίς τη φιλοσοφική του σχολή; Παρ’ όλες τις δημόσιες διακηρύξεις και τις καλές προθέσεις, φαίνεται ότι οι πολιτισμένες και ανεπτυγμένες χώρες μπορεί να επαίρονται για το πλήθος και την ποιότητα των φιλοσοφικών τους σχολών, καμιά τους όμως δε φαίνεται να χρειάζεται τους φιλοσόφους που αυτές εκπαιδεύουν. Γιατί όμως;

Οι φιλόσοφοι, εξ’ ορισμού, δεν μπορούν να ενταχθούν στην παραγωγική διαδικασία και να εμπλακούν σε οικονομικές δραστηριότητες διότι πραγματεύονται άϋλες ποσότητες και αξίες. Τα διανοητικά τους προϊόντα, που από τη φύση τους δεν συνδέονται άμεσα με κάποιου είδους αύξηση της κερδοφορίας του οργανισμού που θα τους προσλάμβανε, δεν βρίσκονται σε ζήτηση. Επί πλέον, το κατ’ εξοχήν πεδίο δραστηριοποίησης της φιλοσοφίας, που σχηματικά είναι ο στοχασμός, η κριτική και η αναζήτηση της αλήθειας, βρίσκεται στη σκιά και εκτός του οπτικού πεδίου των σύγχρονων κοινωνιών, οι οποίες παραμένουν περιχαρακωμένες σφιχτά στο παρόν, αποστρέφονται ο,τιδήποτε απαιτεί διανοητική προσπάθεια, βρίσκουν δε πολύ βολικές και επαρκείς τις στερεότυπες εξηγήσεις που παρέχει ο πολτός της μαζικής κουλτούρας.

Παρ’ όλα αυτά οι φιλόσοφοι αντιστέκονται με δύναμη και φαντασία τόσο στην ανεργία όσο και στην κοινωνική απαξίωση!

Παράδειγμα Πρώτο. Πριν από αρκετά χρόνια, έτυχε να πέσει στα χέρια μου αγγελία καταχωρημένη σε γερμανική εφημερίδα, όπου ωραίες και καλλίγραμμες νεαρές κυρίες προσέφεραν σε κατάλληλα εκπαιδευμένους άρρενες αποδέκτες, ταυτόχρονα με τα κάλλη τους και όλα τα διανοητικά συμφραζόμενα από ένα πτυχίο έγκυρης σχολής Φιλοσοφίας, υποσχόμενες τοιουτοτρόπως, ένα εκρηκτικό μείγμα πνευματικής και σωματικής απόλαυσης.

Παράδειγμα Δεύτερο. Χαζεύοντας στους πάγκους των βιβλιοπωλείων, κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι βιβλία πρακτικής φιλοσοφίας με τίτλους όπως «Πλάτωνας και όχι Πρόζακ», ή «Πώς η φιλοσοφία μπορεί ν’ αλλάξει τη ζωή σας», (σαφώς επηρεασμένα από ομόλογα πονήματα αυτοβοήθειας αμερικανών κυρίως αστέρων του New Age), άρχισαν να καταλαμβάνουν όχι μόνο καλύτερες θέσεις στα ράφια, αλλά και να χτυπάνε πρωτιές στις λίστες των ευπωλήτων.
Δεν θα ήταν παράτολμο ν’ αναζητήσουμε τα αίτια του φαινομένου αυτού, εν μέρει στο κύμα του νεο-φιλελευθερισμού, που ήδη από την εποχή της Θάτσερ και του Ρέηγκαν άρχισε να σαρώνει τα πανεπιστήμια του Αγγλοσαξωνικού πρωτίστως κόσμου. Στο όνομα της (οικονομικής) ανταποδοτικότητας, αποτελεσματικότητας, χρηστικότητας και όποιας άλλης –ότητας, πολλές σχολές ανθρωπιστικών σπουδών οδηγήθηκαν στη διάλυση, με προεξάρχοντα θύματα αυτά των φιλοσοφικών σχολών. Το αν οι φιλόσοφοι-συγγραφείς των ως άνω «πρωτοπόρων» βιβλίων, και άλλων τόσων που παρέλειψα ν’ αναφέρω, έκαναν αυτή τη στροφή αφού παρέμειναν επί μακρόν άνεργοι, ή πρόλαβαν να σώσουν τη σχολή τους επειδή ακριβώς έκαναν αυτή τη στροφή, δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω. Το αποτέλεσμα όμως, που είναι το ίδιο, ανοίγει ένα καινούργιο δρόμο για τον κοινωνικό ρόλο του φιλοσόφου, σαφώς ξένου προς αυτόν που επιτέλεσαν και συνεχίζουν να επιτελούν, έστω και από το υπερπέραν, πολύ αξιότεροι συνάδελφοί τους.

Παράδειγμα Τρίτο. Κι αν, ορθώς νομίζετε ότι η χώρα μας είναι έξω απ’ αυτό το χορό, και ότι οι φιλόσοφοι εδώ δεν είναι αναγκασμένοι να μοιράζουν πίτσες, είναι γιατί έχουν στραφεί σε προσφορότερες επαγγελματικές αναζητήσεις, όπως μια αγγελία που δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, πριν από αρκετό καιρό, και την οποία αναδημοσιεύω από το τρίτο τεύχος του περιοδικού Cogito, δείχνει:
«... Φιλοσοφική συμβουλευτική. Ένας νέος τρόπος να αντιμετωπίσετε προσωπικά, επαγγελματικά, οικογενειακά προβλήματα. Εφαρμόστε φιλοσοφικά εργαλεία για διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Τηλ. 210- 0000000 »
Σπεύσατε και περαστικά!