Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2008

Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!


Είναι γνωστή η μακροχρόνια φιλοσοφική διαμάχη μεταξύ Ισότητας και Ελευθερίας, ως προς το εφικτό ή το ανέφικτο της μεταξύ τους συνύπαρξης. Χοντρικά, τα πράγματα έχουν ως εξής:

Αν εξασφαλιστεί η Ισότητα, πώς είναι δυνατόν να επιτευχθεί η Ελευθερία, μιας και η Ισότητα, σύμφωνα με μια αντίληψη, προϋποθέτει υπερβολικές κοινωνικές και κυβερνητικές ρυθμίσεις, που συντείνουν στην καταπίεση των δημιουργικών δυνατοτήτων του ατόμου. Με τον ίδιο ακριβώς συλλογισμό αποκλείουμε την επίτευξη Ισότητας σε καθεστώς Ελευθερίας, διότι τότε οι πιο δυνατοί και καταφερτζήδες θα εξασκούν έλεγχο στους πιο αδύναμους και λιγότερο ευνοημένους.

Οι δυο αυτές έννοιες, κονταροχτυπήθηκαν κυρίως σε πρακτικό, πολιτικό επίπεδο, με το σοσιαλιστικό μέτωπο να έχει σαν προμετωπίδα την Ισότητα, το δε φιλελεύθερο, την Ελευθερία. Το ποιος κέρδισε απ’ αυτή την αναμέτρηση, έγινε γνωστό σε όλους απ’ το 1990 και μετά.

Ελευθερία λοιπόν. Είναι επίσης γνωστές κι οι δυο εκδοχές της ελευθερίας, η θετική που σημαίνει ελευθερία «για να» και η αρνητική που σημαίνει ελευθερία «από». Μπορούμε να πούμε ότι στις αρχαιότερες κοινωνίες η ελευθερία εκλαμβανόταν πιότερο με την αρνητική της εκδοχή, ενώ στις νεώτερες με την θετική της σημασία. Η θετική έννοια της λέξης ελευθερία εκπηγάζει από την επιθυμία του ατόμου να αυτοπραγματωθεί και να είναι αυτεξούσιο, να μην είναι δηλαδή όργανο κανενός πέραν της δικής του βούλησης. Η δε αρνητική σημαίνει ότι κανένας άνθρωπος ή καμιά ομάδα ανθρώπων δεν μπορεί να επεμβαίνει στη δράση του, είναι ελεύθερος δηλαδή από καταναγκασμούς και περιορισμούς. (Για περισσότερα δες, Isaiah Berlin, «Τέσσερα Δοκίμια Περί Ελευθερίας», εκδ. Scripta, 2001).

Με την επινόηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, των δικαιωμάτων των φυτών και των ζώων, των δέντρων και των βράχων, μια αρκετά πρόσφατη ανακάλυψη στην ιστορία της ανθρωπότητας, τα αιτήματα ελευθερίας πολλαπλασιάστηκαν και έγιναν επιτακτικότερα. Ο άνθρωπος θέλει περισσότερο χώρο για να ασκήσει τα δικαιώματά του, ενώ όλο και πιο συχνά βιώνει τον άλλο σαν λεηλάτη κάποιου δικού του δικαιώματος, μιας και το σκοινί που έδενε παλιότερα τον κόσμο αναμεταξύ τους κόντυνε και τώρα δένει τον καθένα μοναχό του αγκαλιά με κάποιο του δικαίωμα.

Για να συνυπάρχεις σαν κοινωνία πρέπει να αφήσεις λίγο χώρο από δαύτα, για νάβρει χώρο και να κάτσει και το δικαίωμα κάποιου άλλου, παρά δίπλα. Έτσι λέει η θεωρία, κι έτσι μ’ ορμήνευε η γιαγιά μου. «Στην κλίμακα από μηδέν μέχρι άπειρο της ελευθερίας, στο κάτω όριο παραμονεύει η Δουλεία», μου έλεγε, «αλλά στο πάνω όριο καραδοκεί η Μοναξιά».


«Επιτέλους Ελεύθεροι», (με τριάντα θαυμαστικά), μου ανήγγειλε πριν από λίγες μέρες με ύφος θριαμβευτικό ο φίλος μου ο Νίκος, όταν μου πέταξε στο γραφείο το τεκμήριο της αναπάντεχης ελευθερίας του. Τι είχε συμβεί; Το απόκομμα της Ελευθεροτυπίας (01/02/2008), που το περιέφερε δεξιά κι αριστερά, μας πληροφορούσε ότι επιστήμονες απ’ την Αγγλία είχαν καταφέρει να φτιάξουν σπερματοζωάρια από γυναικεία βλαστοκύτταρα, ενώ πέρσυ είχαν πετύχει το ίδιο από ανδρικό μυελό των οστών.

«Μπούρδες», του ανταπάντησα. «Κρίμα τη χαρά. Πάλι κάποιος θα χρειάζεται κάποιον άλλον να του προμηθεύει τα σπερματοζωάρια. Εντάξει εσείς οι άντρες, απελευθερώνεστε από την επώδυνη και βαρετή αυτή διαδικασία που προηγείται της αναπαραγωγής, διότι μια γυναίκα μπορεί πλέον να προμηθεύεται σπερματοζωάρια κι απ’ την κολλητή της, και μάλιστα χωρίς ανταλλάγματα και χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει λύτρα. Βέβαια για τις γυναίκες σημαίνει μισή απελευθέρωση, διότι πρέπει να σκεφτούμε κι εκείνες που δεν έχουν κολλητές. Πρέπει να τρέχουν δεξιά κι αριστερά και να υποχρεώνονται. Κιαυτό εσύ το λες Πρόοδο; Μόνο τότε θα τους παραδεχτώ τους επιστήμονες, όταν βρουν τον τρόπο της «αυτο-αναπαραγωγής». Να μην χρειαζόμαστε πια κανέναν άλλον. Ο καθένας να μπορεί να αναπαράγει τον εαυτό καθαρά και παστρικά. Και άντρες και γυναίκες. Τότε μάλιστα, τότε θα είμαστε πράγματι

Ελεύθεροι, Αδέσμευτοι, Αυτάρκεις

και Μόνοι!

(μου σφύριξε η γιαγιά από το υπερπέραν).

Τώρα μάλιστα. Χτυπήσαμε ταβάνι!

8 σχόλια:

Νικόλαος Παπουτσής είπε...

Καλησπερα CYNICAL
Νομίζω καλή μου ότι η γιαγιάκα είχε απόλυτο δίκιο!!!
Καλή μας βδομάδα.


ΥΓ.Δεν θεωρώ πάντως την μοναξιά ως κάτι κακό!!!

aerostatik είπε...

ευχαριστώ που αναφέρεις το blog μου, αλλά σε παρακαλώ γράψε με όπως μου αρέσει με k αιχμηρό στο τέλος και όχι στρογγυλό c !

cynical είπε...

Εντολή εξετελέσθη, aerostatiK! Όχι μόνο το c έγινε k, αλλά πλειοδότησα κιόλας και το έγραψα με κεφαλαία. Δεν ξέρω αν έγινε πιο αιχμηρό, πάντως έγινε πιο στέρεο και επιβλητικό. Αν παρ' όλα αυτά είμαι εκτός προδιαγραφών, σφύρα να προσαρμοστώ στην αρχική εντολή!
Καλή μέρα.

cynical είπε...

Γειά σου karaflokotsyfa. Η "δημιουργική μοναξιά" είναι πολύ ωραίο πράγμα. Το τι εννοεί όμως ο καθένας "μοναξιά" είναι πολύ υποκειμενικό. Η σημερινή εποχή δημιουργεί συνθήκες απομόνωσης αλλά πιστεύω ότι επίσης παρέχει και πολλές εξόδους διαφυγής. Διαλέγετε και παίρνετε!
Καλημέρα.

Xavier είπε...

Εξαιρετικό και πάλι...

Τα "θέλω" της Ελευθερίας προσελκύουν πιο εύκολα από τα "πρέπει" της Ισότητας.

cynical είπε...

Ευχαριστώ πολύ Xavier.
Εγώ πάντως θα ψωνίσω τη θεωρία εκείνη, (μπορεί να είναι και ο John Rawls που τη βρήκε!) που τα δίνει και τα δυο, και Ελευθερία και Ισότητα. Για την Ελευθερία δεν το συζητάω! Σχετικά με την Ισότητα, αν πολυχάνεται, τότε πάει περίπατο και η Ελευθερία.
Καλή μέρα

Nomad είπε...

Ορίστε.

Λέγατε οτι ΘΑ γραψετε περί ελευθερίας χωρίς απώλεια της κοινωνικότητας, ελευθερίας εν εξαρτήσει κλπ που λεγαμε σ αλλο τόπικ και βρίσκω να εχετε αλτσχάιμερ.

Αφου τα γραψατε εδώ κι οχι μονο τα γραψατε, απογειωθήκατε και προς το ταβάνι ενθυμούμενη τη γιαγιά.

cynical είπε...

@nomad καλημέρα. Μου συμβαίνει, ότι όσο πιο πολύ παω να πλησιάσω ένα θέμα τόσο πιο πολύ βλέπω ότι απομακρύνεται. Η έννοια της Ελευθερίας δεν αποτελεί εξαίρεση. Εαν το ζητούμενο είναι η ύπαρξη και λειτουργία της κοινωνίας τότε η ελευθερία έχει άλλη εννοιολόγηση. (έφερα σαν παράδειγμα το κοινωνικό συμβόλαιο και τους συμφωνημένους αυτοπεριορισμούς). Αν όμως σύμφωνα με τη Θατσερική ρήση "Δεν υπάρχουν κοινωνίες, παρά μόνο άτομα", και εφ' όσον αυτό έχει περάσει και στο συλλογικό ασυνείδητο σαν το μόνο αληθινό τότε Ναι, η ελευθερία προσλαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο που έγραψα σε αυτήν εδώ την ανάρτηση. Με κίνδυνο φυσικά να γεμίσει το κεφάλι καρούμπαλα.