Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ του ΠΕΔΙΟΥ της ΠΑΛΗΣ

Ο Μισέλ Ουελμπέκ, αυτή τη στιγμή, είναι ο πλέον εξαγώγιμος συγγραφέας της Γαλλίας, άσχετο αν τα τελευταία χρόνια επέλεξε να ζει στην Ιρλανδία, κι αυτό έχοντας στο ενεργητικό του τέσσερα μόνο βιβλία και πολλές κρίσεις και επικρίσεις στην πλάτη του για τάχατες μη-πολιτικώς ορθές αναφορές κυρίως σε άραβες και μουσουλμάνους. Φυσικά δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα, παρά διάφοροι, όπως πιστεύω κριτικοί, καχεκτικοί στο σώμα και στο μυαλό εκμεταλλευόμενοι κάποιες φράσεις του συγγραφέα επεδίωξαν να δημιουργήσουν εντυπώσεις περί ρατσιστικών προδιαθέσεων με πιθανό στόχο να εξασφαλίσουν καλύτερη δουλειά σε κάποιο έντυπο μεγαλύτερης κυκλοφορίας. As simple as that!

Ο Ουελμπέκ, δεν είναι ρατσιστής, δεν είναι τίποτα απ’ όλα αυτά. Είναι ισχνός, έως καχεκτικός, κιτρινιάρης, μετρίου αναστήματος και μετρίας σωματικής διάπλασης, κοντεύει τα πενήντα, καπνίζει σαν αράπης και πίνει σα νεροφίδα. Φτύνει, χλευάζει, δυσφορεί, σφάζει, προς όλες τις κατευθύνσεις με λέξεις στιλέτα όλο οργή και απέχθεια, είναι ανελέητος και κυνικός. Σιχαίνεται τους άραβες όπως σιχαίνεται και όλους τους άλλους ανθρώπους. Γιατί να δείξει επιείκεια προς αυτούς, γιατί να τους εξαιρέσει;

Δεν χαρίζεται σε κανέναν παρά το γεγονός ότι όταν τον συναντήσεις από κοντά σου δίνει την εντύπωση ανθρώπου που τραυλίζει, χαμένου στον εαυτό του, ήπιων τόνων και μαζεμένου. Το πιο πιθανό βέβαια είναι να είναι αρκετά μεθυσμένος ώστε να μην έχει άλλη επιλογή. Ή, να βρίσκεται κάτω από την επήρεια κατασταλτικών για ν’ αντέξει το άλγος απ’ την απαγόρευση του τσιγάρου που επιβάλλεται στους δημόσιους χώρους.

Θα τολμούσα να πω ότι ο Ουελμπέκ στα βιβλία του δεν κρύβει την καταγωγή του απ’ τους Γάλλους υπαρξιστές, Σάρτρ και Καμύ. Είναι όμως σύγχρονος και κατά συνέπεια αποστερημένος από κάθε μεταφυσική διάσταση. Διαβάζοντας Σαρτρ και Καμύ ο αναγνώστης νοιώθει να μπαίνει σε μια άλλα διάσταση, σε κάποια άλλη πραγματικότητα. Τουλάχιστον, έτσι νομίζω ότι αισθανόμουν όταν τους διάβαζα καιρό πριν. Με τον Ουελμπέκ δεν είναι έτσι. Τον νοιώθεις να πατάει γερά σε κάποια πραγματικότητα που δεν σου είναι ξένη, τα πρόσωπα είναι οικεία, δεν έχουν τίποτα το αλλόκοτο πάνω τους, αλλά είναι κούφια από μέσα, ξερά και κρύα, παρ’ όλα αυτά αληθινά. Δεν είναι ότι ο Ουελμπέκ δεν μπορεί, δεν ενδιαφέρεται να περιγράψει την εσωτερικότητα. Απλώς δεν τη βρίσκει για να την περιγράψει. Παρ’ όλα αυτά είναι στοχαστικός και αναλυτικός.

Διάβασα την «Πλατφόρμα» και αμέσως μετά την «Επέκταση του Πεδίου της Πάλης», το πρώτο του μυθιστόρημα το οποίο βρήκα πιο άμεσο, πιο ανεπεξέργαστο, αλλά και πιο σκοτεινό.
Αυτό, το πρώτο του μυθιστόρημα, από τις εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, σε μετάφραση Αλέξη Εμμανουήλ, σκοπεύω να περιγράψω εν συντομία.

Ο ΤΙΣΕΡΑΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ

Ο ήρωας είναι μεσαίο στέλεχος μιας εταιρίας πληροφορικής, γύρω στα τριάντα και ζει στο Παρίσι. Πίνει πολύ όταν το καλούν οι περιστάσεις και ξερνάει, καπνίζει πολύ, είναι μόνος, μοναχικός και χωρίς φίλους, γεμάτος αηδία για τον κόσμο που τον περιτριγυρίζει, με φτωχή, σχεδόν ανύπαρκτη σεξουαλική ζωή. Αηδία, τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άντρες. Βρίσκεται ανάμεσά τους αλλά από απόσταση και τους παρατηρεί. Δεν αναμειγνύεται, ούτε μπλέκεται συναισθηματικά, παρά τους κρίνει, τους χλευάζει, τους παρωδεί, τους απαξιώνει. Στον Ουελμπέκ, η παγωνιά, η έλλειψη τρυφερότητας, η αδιαφορία, η αηδία ποτίζει κάθε πρόταση, κάθε σελίδα. Μας αρρωσταίνει όπως αρρωσταίνει στην κυριολεξία και τον ίδιο τον ήρωα σε κάποια στιγμή της αφήγησης.

Είναι απελπισμένος και κυνικός αλλά όχι αυτοκτονικός.
«...Για καιρό πιστεύατε στην ύπαρξη μιας άλλης όχθης, όμως σήμερα ξέρετε πως δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Ωστόσο, συνεχίζετε να κολυμπάτε, και κάθε σας κίνηση σας φέρνει και πιο κοντά στον πνιγμό. Ασφυκτιάτε, τα πνευμόνια σας καίνε...», λέει κάπου στο κείμενο.

«...Η διάρθρωση του κόσμου μου προξενεί οδύνη, δεν μου ταιριάζει. Οι σχέσεις γίνονται ολοένα και πιο αδύνατες, όλο και πιο ακατόρθωτες και αυτό οφείλεται φυσικά στον πολλαπλασιασμό των βαθμίδων ελευθερίας. Ο Ζαν-Υβ δεν είχε γνωρίσει κανέναν ερωτικό δεσμό. Η κατάσταση ελευθερίας του είναι άπειρη», σελ. 54.

Το βιβλίο μοιάζει αυτοβιογραφικό. Αποτελεί μάλλον μια διαδοχή συμβάντων τόσο δικών του όσο και κάποιων ανθρώπων τους οποίους συναντά, κυρίως στους χώρους εργασίας του, παρά μια σφιχτοδεμένη ιστορία με πλοκή. Περιγράφονται οι σκέψεις κυρίως του αφηγητή έχοντας σαν φόντο τον τεχνοκρατικό κόσμο των επιχειρήσεων και των δικτύων, κι όλα αυτά με διεισδυτικότητα και στοχαστικότητα για την ζωή και την ύπαρξη.

Το μεγαλύτερο κομμάτι του βιβλίου αναφέρεται στο ταξίδι που κάνει ο ήρωας με έναν συνάδελφό του, τον Τισεράν στην επαρχία, στη Ρουέν, για να εκπαιδεύσουν τους υπαλλήλους κάποιας δημόσιας υπηρεσίας σ’ ένα καινούργιο λογισμικό. Η ατμόσφαιρα είναι παγωμένη τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Δεν έχουν τίποτε να πουν, τίποτε να ανταλλάξουν. Ο Ουελμπέκ παρακολουθεί και περιγράφει τον Τισεράν και τον ψυχισμό του, καθ’ όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού τους ταξιδιού. Ο Τισεράν είναι πολύ άσχημος, λίγο μετά τα τριάντα και αυτός, και έχει αφιερώσει όλη του την έγνοια και το δυναμικό στο να βρει κάποια κοπέλα να σχετιστεί. Όσο περνούν οι μέρες ο συγγραφέας εκμαιεύει όλο και πιο πολύ από τον εσωτερικό κόσμο του Τισεράν την μύχια του ανύπαρκτη ζωή, την απελπισία του, τον πόνο για το ότι ως τα τώρα καμιά κοπέλα δεν δέχτηκε να μοιραστεί το κρεβάτι του, για τις συνεχείς προσπάθειες που κάνει προς αυτή την κατεύθυνση, για τις συνεχείς του αποτυχίες.

Η στάση του Ουελμπέκ είναι όμως τέτοια που δεν μας αφήνει να νοιώσουμε κανέναν οίκτο, καμιά λύπηση. Είναι ψυχρή και κυνική σαν του δολοφόνου. Μοιάζει να χειρίζεται το θύμα του, με έναν υφέρποντα σαδισμό, σα να θέλει να το σπρώξει ακόμα πιο πολύ στην καταστροφή. Άλλωστε σ’ ένα κόσμο όπου όλοι είναι θύματα δεν έχει νόημα να λυπάσαι για κανέναν.

Πράγματι, ο συγγραφέας σε κάποια στιγμή που ο Τισεράν είναι μεθυσμένος και πολύ απελπισμένος, του δίνει σκόπιμα ένα μαχαίρι για να σκοτώσει έναν τυχαίο, άγνωστό του νεαρό του οποίου το μόνο έγκλημα είναι ότι μπορεί να φεύγει αγκαλιά με μια όμορφη κοπέλα από το μπαρ, πράγμα αδιανόητο πλέον για τον ίδιο. Εκδίκηση τυφλή στη μοίρα του και την άχαρη ζωή του. Εδώ ο συγγραφέας φαντάζει πολύ Νιτσεϊκός. Το παίζει κάπως σαν θεός, όπου οι άχρηστοι καλό είναι να μας αδειάζουν τη γωνιά! Ένας άνθρωπος που δεν μπόρεσε να δημιουργήσει τίποτε το ελκυστικό επάνω του, που δεν τράβηξε ποτέ την αγάπη και το βλέμμα μιας γυναίκας, γιατί να πρέπει να συνεχίζει να ζει; Ο Τισεράν δέχεται κατ’ αρχήν, αλλά στο δια ταύτα ...



Η ΒΕΡΟΝΙΚ ΚΑΙ Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

Παράλληλα με την ιστορία του Τισεράν, ο συγγραφέας αναφέρεται και στην τραυματική ερωτική σχέση που είχε παλιότερα με την Βερονίκ. Ο Ουελμπέκ αγαπά την Βερονίκ, δίνεται σ’ αυτήν, μα η άσπλαχνη Βερονίκ τον πετάει κάποια στιγμή στο δρόμο με τις κλωτσιές. Η αιτία;

Ακούστε την. Μάλλον, διαβάστε την!

«...Η Βερονίκ έκανε ψυχανάλυση. Σήμερα μετανιώνω που τη συνάντησα. Μιλώντας γενικότερα, δεν υπάρχει τίποτε να βγάλεις από τις γυναίκες που ψυχαναλύονται. Η γυναίκα που πέφτει στα χέρια των ψυχαναλυτών γίνεται αναπόδραστα ακατάλληλη για οποιαδήποτε χρήση, το έχω διαπιστώσει άπειρες φορές. Αυτό το φαινόμενο, δεν πρέπει ν’ αντιμετωπίζεται ως δευτερεύον αποτέλεσμα της ψυχανάλυσης, αλλά ούτε λίγο, ούτε πολύ ως ο πρωταρχικός σκοπός της. Υπό το πρόσχημα της αναδόμησης του Εγώ, οι ψυχαναλυτές προβαίνουν στην πραγματικότητα σε μια σκανδαλώδη καταστροφή της ανθρώπινης ύπαρξης. Αθωότητα, γενναιοδωρία, αγνότητα... όλα αυτά αλέθονται ταχύτητα μες τα χοντροκομμένα χέρια τους. Οι ψυχαναλυτές, που αμείβονται πλουσιοπάροχα, είναι υπερφίαλοι και ανόητοι και εκμηδενίζουν αμετάκλητα στους υποτιθέμενους ασθενείς τους κάθε ικανότητα για αγάπη, τόσο πνευματική όσο και σωματική. Συμπεριφέρονται εν ολίγοις σαν αληθινοί εχθροί της ανθρωπότητας. Αδυσώπητη σχολή του εγωισμού η ψυχανάλυση επιτίθεται με τον μεγαλύτερο κυνισμό σε μια χαρά κορίτσια που τα έχουν λιγάκι χαμένα για να τα μεταμορφώσει σε ελεεινές ασημαντότητες που παραληρούν εγωκεντρικά και δεν καταφέρνουν παρά να προκαλούν μια καθ’ όλα δικαιολογημένη απέχθεια.
Δεν πρέπει να έχετε καμιά εμπιστοσύνη, σε καμιά περίπτωση, σε γυναίκα που έχει περάσει από χέρια ψυχαναλυτών. Μικροπρέπεια, εγωισμός, υπεροπτική ηλιθιότητα, παντελής απουσία ηθικής αντίληψης, χρόνια ανικανότητα ν’ αγαπήσει: αυτό είναι το ολοκληρωμένο πορτρέτο μιας αναλυμένης γυναίκας...».

Μ’ αρέσει τελικά ο Μισέλ! Πολύ.