Πέμπτη 19 Ιουνίου 2008

Μικρή Κοινωνιολογία των Ονομάτων


  • Μια εποχή σημαδεύεται ανάμεσα στα άλλα, κι από τα ονόματα που δίνει στους βλαστούς της. Και τέτοια παραδείγματα μπορώ να αναφέρω αρκετά. Την εποχή των γάμων, φερ’ ειπείν, του βασιλέως Κωνσταντίνου, του τελευταίου βασιλιά, με την Άννα-Μαρία, είχε πήξει ο τόπος από Άννες-Μαρίες, έτσι ώστε από το όνομα αυτό και μόνο, που δεν είναι δα και τυπικά ελληνικό, να μπορεί κάποιος να προσδιορίσει σήμερα την ηλικία της γυναίκας που το φέρει. Πράγμα, βέβαια καθόλου επιθυμητό από τις κυρίες.
  • Το ίδιο πάνω-κάτω συνέβη και όταν η περί ούσης ο λόγος Άννα-Μαρία γέννησε την πρώτη της κόρη την οποία ονόμασε Αλεξία. Γέμισε πάλι ο τόπος από Αλεξίες. Ονόματα, που με το άδοξο τέλος της βασιλείας, τα πήρε κιαυτά άδοξα το ποτάμι. Πού και πού τα ξεθάβει κανένας αμετανόητος βασιλικός, αλλά τίποτε παραπάνω. Το βάρος τους είναι μικρό στο χρηματιστήριο των ονομάτων, όπως άλλωστε και η βασιλεία η ίδια.
  • Κάποια εποχή, πολύ αργότερα, εκεί γύρω στο 1990, όταν σαν άλλη Βουγιουκλάκη γύριζα τ’ αδερφάκια μου, μωρά ακόμα, στις παιδικές χαρές, είχα αντιληφθεί ότι πολλά παιδάκια ακούγανε στο όνομα Αλέξανδρος. Δεν έψαξα να βρω την προέλευση της ιδιαίτερης εύνοιας στο όνομα αυτό, αλλά τώρα που το ξανασκέφτομαι δεν βρίσκω κάτι άξιο λόγου που να την δικαιολογεί. Μόδα του συρμού ήταν μάλλον, αναιτιολόγητη κιαυτή όπως οι απανταχού μόδες.
  • Την ίδια ακριβώς εποχή τα κοριτσάκια λέγονταν κατά κόρον Νεφέλες, Σεμέλες, Φοίβες, Ήβες, Δανάες και άλλα αρχαιοπρεπή και βαρύγδουπα ονόματα που παραπέμπαν σε καλλιεπείς λυσίκομες νύμφες, νηρηίδες, δαναΐδες, μούσες, μαινάδες, δρυάδες, εταίρες, (για τους απρόσεκτους και ανιστόρητους γονείς), θεές. Στα επόμενα χρόνια τα αδερφάκια μου μεγάλωσαν και όπως ήταν φυσιολογικό άφησα τους μαζικούς χώρους παιδικής αναψυχής. Μ’αυτούς έχασα και την ευκαιρία να διαπιστώσω αν αυτή η τάση συνεχίστηκε και την επόμενη δεκαετία. Όταν άρχισαν να πηγαίνουν στα clubs και στα rave parties, εμένα σταμάτησαν να με θέλουν μαζί τους και αναγκαστικά διέκοψα τις κοινωνιολογικές μου παρατηρήσεις.
  • Παρατηρώ πάντως ότι εξέλιπαν παντελώς ονόματα σαν αυτά που ανέφεραν οι παππούδες μας στις διηγήσεις τους γύρω από τα παιδικά τους χρόνια, και τα οποία ακόμα κι αν δεν ήταν πολύ κοινόχρηστα στην εποχή τους, τουλάχιστον δεν προξενούσαν έκπληξη στο άκουσμά τους. Γνώριζαν κόσμο με εξωτικά ονόματα όπως Ροδούλα και Ματούλα, Κλημεντίνη, Κλεάνθη, Πολύκαρπος, Ωραιοζήλη, Ναθαναήλ και συχνά άκουγα τη γιαγιά μου να προσφωνεί τις φιλενάδες της με ονόματα όπως Κλαυδία, Βερίνα, Εριέττα, Τιτίνα, κ.λ.π. που μου φαίνονταν τότε ετυμολογικώς ανεξήγητα, αλλά εξαιρετικής ακουστικής αισθητικής.
  • Επειδή τον πιό πολύ χρόνο τον έζησα σε πόλη δεν έχω άμεση εμπειρία από ονόματα που συναντούσε κανείς στην ύπαιθρο. Δεν ξέρω κατά πόσον δηλαδή, τα Μαριγώ, Μυγδάλω, και τα εύοσμα Κανέλλα, Λεμόνα, Γαρυφαλλιά, κ.λ.π. ήταν κάτι σαν τα blue chips της εποχής στο χρηματιστήριο των ονομάτων ή ήταν εντελώς ανυπόληπτα και στα αζήτητα.
  • Τώρα που το σκέφτομαι πάντως, υπήρξε κάποια περίοδος, εκεί γύρω στο 1980, όπου μπορούσε κανείς να διαπιστώσει την συναδέλφωση πόλης χωριού, τουλάχιστον σε επίπεδο ονομάτων. Ήταν η εποχή, που το κίνημα της νεο-ορθοδοξίας ξεπηδούσε με αρκετά καλές προοπτικές στο προσκήνιο, κυρίως σαν φορέας αιτημάτων διερεύνησης της νεοελληνικής ταυτότητας και προσπαθειών απογαλάκτισης από την «εμβόλιμη» δυτική κουλτούρα και σκέψη, όπως διακήρυσσαν.
  • Έτσι ολοένα και περισσότερα κορίτσια και αγόρια κυκλοφορούσαν σε μπαρ, ταβέρνες, ντίσκο, κλαμπ κ.λ.π, με ταγάρια και με ονόματα που παρέπεμπαν σε στάνες, βρύσες και ραχούλες, όπως Ραλλού, Κρυστάλλω, Μαριγώ, Γιάγκος, Γιάννος κ.λ.π. Με τη διαφορά όμως, ότι οι Ραλλού, Κρυστάλλω, Μαριγώ και Γιάγκος της πόλης, μπορεί να είχαν κάποια μακρινή συγγένεια με κάποιον που είχε το ίδιο όνομα στο χωριό, δεν ήταν όμως, όπως υποψιάζομαι, η θέληση της διατήρησης του συγγενικού δεσμού που τους καθοδηγούσε στην επιλογή των συγκεκριμένων ονομάτων. Άλλωστε ήταν πολύ πιθανόν οι αμέσως στενότεροι πρόγονοί τους να ονομάζονταν Τζίνα, Τζούλια, Βίβιαν, Μάριον κ.λ.π. σημάδι εξευρωπαϊσμού και πλούτου, και να κατοικούσαν στο Ψυχικό ή Κολωνάκι.
  • Αυτό που τους έσπρωχνε σε τέτοιες επιλογές μπορεί να ήταν η νοσταλγία για τις βουκολικές ρίζες της χώρας και για την αμόλυντη, αθώα, απλή, κοινοτική ζωή μιας υπαίθρου που ανήκε σ’ ένα εξιδανικευμένο ως επί το πλείστον παρελθόν. Μπορεί όμως να ήταν κι ένας αντεστραμμένος ελιτισμός. Πάντως μόδα ήταν κιαυτή και πέρασε, όπως και η νεο-ορθοδοξία του Μοσκώφ. Όσο για τη δεύτερη, έχοντας χάσει στη διαδρομή τα τελευταία χρόνια το πρόθεμα –νέο, ξαναγύρισε δυναμική στο προσκήνιο σαν ορθοδοξία του Χριστόδουλου, με φερετζέ και μπούρκα.
  • Το παρήγορο είναι ότι παρά τον ανερχόμενο φονταμενταλισμό της σημερινής κοινωνίας δεν έχω παρατηρήσει έξαρση ονομάτων του τύπου, Βαρβάρα (από την Αγία Βαρβάρα), Φαβιόλα (από το ομώνυμο best seller των κατηχητικών μιας παλιότερης εποχής), Παρθένα, και άλλων ανασυρμένων από το βαρύ οπλοστάσιο του χριστιανικού εορτολογίου. Πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε ακόμη δρόμο μπροστά μας για τον Μεσαίωνα.

Ο πίνακας είναι του William-Adolphe Bouguereau

31 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

cynical , είστε απίστευτη !

αυτή σας η μεθοδικότητα στην έρευνα δείχνει έναν αποφασισμένον άνθρωπο, έναν αφοσιωμένο βλόγερ

σας αφήνω τώρα για να το ξαναδιαβάσω, πήρε το μάτι μου κάποιους γνωστούς μου

cynical είπε...

Καλημέρα σας κ. Κ.Κ.Μοίρη. Παρακαλώ! Μην ενθουσιαζεστε και τοσο πολυ! Υπάρχουν και αναρτήσεις στοκ, που σε περιοδους ξηρασιας τις ανασυρω από μπαούλα για να κραταω σταθερη τη ροη στο βλογ και τους αναγνωστες καρφωμενους στη θεση τους. Ολα υπολογισμενα ειναι..

Μα μπορείτε όλοι σας, εσεις και οι γνωστοί σας να το διαβασετε παρέα. Τι καλύτερο εχετε να κανετε, άλλωστε;;

Swell είπε...

Καλημέρα Αλσήνικαλ, για να καταλάβω, θα σου άρεσε να λένε Λεμονιά; Eγώ, αν θες, μπορώ να σε φωνάζω έτσι.

cynical είπε...

Σουέλ καλημέρα. Το Λεμόνα, νομίζω ότι μου ταιριάζει καλύτερα. Ειναι πιο στιβαρό.
Οταν οι γονεις σου σε βαφτιζαν σουελ, ποιο προτυπο ειχαν στο μυαλό τους; Για ψάξτο!

nelly είπε...

Ωραιοζήλη???

Φαβιόλα???(εκ του Φαβ-α και Μαρ-ιολα υποθετω...)

Greek Rider είπε...

@cynical καλησπέρα,

Να προσθέσω μια τάση: πριν τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, κυρίως στην Κρήτη, βάφτισαν πολλά παιδιά Ελευθέριους λόγω αντίθεσης του Βενιζέλου με τον τότε βασιλέα. Πιο πριν πάλι έδιναν με το ίδιο όνομα λόγω απελευθέρωσης της Κρήτης ή ένωση με την Ελλάδα κτλ.

Σε πολλά, μάλιστα, μέρη της Κρήτης, έδιναν το όνομα Βενιζέλος ως μικρό όνομα.

Περίεργες εποχές...

Nomad είπε...

Γειά σου Φλαβία.

:ΡΡΡ

(που πας και τα βρίσκεις βρε αυτα τα απιστευτα κείμενα;;; ε; που;;; )

:)

Swell είπε...

To πρήξιμο είχαν υπόψη τους, αλλά όντας θαλασσινός κι επειδή δεν με συνέφερε, εγώ το γύρισα στο γνωστό.

Ανώνυμος είπε...

Το ποιο περίεργο αντρικό όνομα που έχω συναντησει σε καταγόμενο απο την Πάτρα ειναι το Μέτζελος και ειναι η Ελληνικη απόδοση του Μιχαήλ Αγγελος.

Πιθάνοτατα η έκφραση Γυναικείο Μυαλό δοθηκε μετά απο γνωριμία με κάποια σαν εσάς το μυαλό σας γεννάει τα πιο απίθανα πράγματα.


Για να συνεισφερω στην παράθεση των ονομάτων θα αναφέρω μερικά που εχω γνωρίσει

Μόσχα ,Λαοκράτης δόθηκαν απο παλιους αριστέρους στα παιδιά τους ευτυχώς δεν έχω γνωρίσει κανέναν Στάλιν.

Alexandros είπε...

Την δεκαετία του '90 στην ιδιαίτερη πατρίδα μου την Χίο ήταν σπάνιο το Αλέξανδρος. Δύο άτομα στο έτος μου σε σύνολο 140 μαθητών. Στην Σάμο όπου ζω , υπάρχει το Πολυκράτης (από τον Τύραννο Πολυκράτη) και το Πυθαγόρας. Στην Χίο υπάρχει το Σιδερής και το Μαρκέλλα.

Καλό βράδυ!

aerostatik είπε...

για τα παλαιοκομουνιστικά Μόσχα και Λένιν δεν μας έγραψες κάτι...

cynical είπε...

Καλημέρα Νέλλη. Φαίνεται ότι όταν πήγαινες στο κατηχητικό την είχαν κόψει τη "Φαβιόλα" και είχαν βάλει στη θέση της την εκσυγχρονισμένη "Καριόλα". Τι να υποθέσω άλλο! Να μην ξερεις τη Φαβιόλα; Ντροπή!

Ανώνυμος είπε...

Είναι χριστιανικό όνομα η Καριόλα;;; Και να δεις που δεν την είχα σε υπόληψη!

cynical είπε...

Καλημέρα Rider. Tο μεγάλο όργιο γινόταν στη Σοβ. Ενωση τα πρώτα χρονια που άρχισαν να τρεχουν τα πενταχρονα πλάνα του Σταλιν. Παιδάκια με ονοματα οπως Ηλεκτρισμος, Ενεργεια, Μηχανή δεν ήταν περίεργο να συναντησεις.

Μια παλια γνωστη μου τη λεγανε Συλβάνα. Ο πατερας της ειχε πατησει ποδι σε γονεις συγγενεις και λοιπά, λόγω μεγάλου θαυμασμού του για τη Συλβάνα Μάγκανο. Καταλαβαινεις τώρα...

cynical είπε...

@swell, μαλλον να σε πνίγανε θελανε οι γονεις σου. Μην κοιτας τωρα που τα γυρίσανε.

cynical είπε...

@Νομάδα, καλημέρα. Κοίτα ποιός μιλάει!!

cynical είπε...

Καλημέρα ντε Προφούντιε. Εσάς γιατί σας βάφτισε έτσι η μαμά σας; Σε ποιον αγνωστο αγιο ειχε κανει ταμα; Μηπως στον Αγιο Οσκαρ;

Ήξερα κοριτσια που οταν τα ρώταγες από που προέρχεται το "Λίνα", σου απαντούσαν από το Σταλίνα. Προσοχή λοιπόν στα υποκοριστικά.

cynical είπε...

Γεια σου aerostatik. Εγώ πάλι ειχα την εντυπωση πως το Μοσχα προερχόταν από το "Μοσχομυριστή". Λένιν ειχε βγάλει το γιο του ο Γιάννης Κορδάτος. Εκτος από αυτο δεν γνωριζω αλλη περίπτωση. Για φροντισε ομως να μαθεις διαφορες "Νιτσες" που ξερεις, από που προέρχεται το ονομά τους; Μήπως είναι Λενινίτσες ;;;

cynical είπε...

Ειδες οι γονείς Αλέξανδρε; Ειχαν προβλέψει το σουξέ που θα είχε το ονομά σου αργότερα. Προνοητικοί άνθρωποι! Καλή σου μέρα.

cynical είπε...

Καλημέρα, @Spiretos72. Για να ειναι τοσο κοινό το ονομα Καριόλα σε αυτή τη χώρα, που ειναι το λίκνο της ορθοδοξίας, μάλλον από κάποια αγνωστη αγια θα προέρχεται.

Ανώνυμος είπε...

Κάποτε σε ένα μπαρ είχα γνωρίσει μία ωραιότατη κοπέλλα την ρώτησα το όνομα της και μου είπε Αναις ,τη ρώτησα από που προέρχεται και μου απάντησε απο το Παναγής .,προσοχή λοιπόν και στα μισοσκόταδα.

Spyros Vlahos είπε...

Οι τύποι που βαφτίζουν τα παιδιά τους Σεμέλς, Νεφέλες κλπ ήταν φοιτητές της μεταπολίτευσης, φορούσαν τζάκετ (με optional κόκκινο κασκόλ), μιλούσαν σιγά, με μεστές κουβέντες (που μόνο ένας πισινός μπορούσε να τις αποκρυπτογραφήσει), χρησιμοποιούσαν πολύπλοκες προτάσεις, κάπνιζαν πίπα κι όταν ήρθε η λαίλαπα του ΠΑΣΟΚ πήραν θέσεις στους κρατικούς μηχανισμούς. Η δικαιολογία, βέβαια, ήταν ότι το ΠΑΣΟΚ ήταν ... αριστερό.
Στην τηλεόραση τους προτιμάω σε σχέση με το κάθε σουργελο-ομοφυλόφιλο που παραγγέλνει χαρτί υγείας στο εξωτερικό.
Α! αλήθεια τι γίνεται με τον ημίθεο Σεργιανόπουλο;


Άλλο ήθελα να 'πω, και θα γίνω κακός. Το πετρέλειο πάει στα 150 το βαρέλι, σε λίγο θ' ανακυκλώνουμε το σκατό μας κι οι μπλόγκερς ... αγρόν ηγόρασαν.
Σας θυμίζω στίχο του Σαββόπουλου "πίσω από μια κάλπη, κάλπη μαγική, μας κοιτάει ο Χάρος και του τρέχουνε τα σάλια".

Κούκος είπε...

Κυνική,
Τώρα με την οικονομική κρίση στο φόρτε της να περιμένουμε έξαρση στα Ακριβή, Χρυσούλα, Ασημίνα;

Με τα οικολογικά προβήματα του πλανήτη στα Πηγή, Δροσούλα, Χιονάτη;

ΥΓ. Tη θειά μ την Αμερσούδα
την ήξερες;

cynical είπε...

Ξέρεις τι ελεγε η γιαγιά μου ντε Προφούντιε; "Οποιος τη νυχτα περπατει λάσπη και σκ... πατεί". Και γω την ακούω τη γιαγιά μου.

cynical είπε...

Πολύ εύστοχη κοινωνιολογικη αναλυση Σπύρε. Ποιος τολμούσε τοτε να βγάλει το παιδι του Φανούρη; Νομιζω ομως οτι οι εν λογω γονεις προς την ΕΑΡ κλινανε πιο πολύ τοτε, παρά προς το ΠΑΣΟΚ. Δεν το αποκλειω ομως να γινανε πασοκ στα μετεπειτα.

Σεργιανοπουλος;; Πάλιωσε ήδη. Άλλο..

Καλα, βρε Σπυρο. Ειπαμε ότι το blogging is power, αλλά οχι και τοση ωστε να τα βαλουμε με τον ΟΠΕΚ και τις μεγαλες αδερφες! (Δεν εννοω φυσικά τον ΛΑΚ).

cynical είπε...

Γεια σου Κούκε! Σε βλέπω να κανεις κίνημα. Μην ξεχάσεις και το ονομα Πετρούλα (από πετρελαιούλα).

Η Αμερσούδα ειναι η γνωστη θεια με την ακρατεια;

Ανώνυμος είπε...

Η δικιά μου γιαγιά ελεγε και μία άλλη παροιμία
Οποιος γυρίζει μυρίζει και όποιος κάθεται βρωμάει.

Spyros Vlahos είπε...

Αυτό εννοούσα κι εγώ, ΕΑΡ. Αυτούς πήρε το ΠΑΣΟΚ και τους βόλεψε, έπρεπε να δείξει αριστερό μούτρο.
Όπως λέμε
"ω γλυκύ μου ΕΑΡ
γλυκύτατον square"

Δε θα τα βάλουμε με κανέναν. Δε μου πάει όμως ο κόσμος να καίγεται και τα μπλογκ νά 'ναι γεμάτα από ... ποίηση! Ωραία, πιασάρικη ποίηση, με πολλά (στυλιζαρισμένα) δραματάκια και φθινοπωρινους αναστεναγμούς.
Εμένα η γιαγια μου (που δεν τη γνώρισα) θα μού 'λεγε "τζόγια μου, όταν βλέπεις ένα (μεσαίο) δάχτυλο να σε πλησιάζει πήχτρα στη βαζελίνη τότε άσε τα ποιήματα".
Δε μου πάει, ρε γαμώτο. Δεν την αντέχω τόση μαλακία διάσπαρτη!

cynical είπε...

Σπύρο καλημέρα. Όσοι ασχολούνται με ποίηση δεν σημαινει οτι ειναι και απολιτικοί. Ο καθενας οπως μπορεί. Αλλά και η ποιηση και η λογοτεχνια και οι τεχνες γενικώς εξευγενιζουν, που ειναι καλο πράγμα.
Δεν λέω. Και η βλακεια παει συννεφο και εδώ, όπως και παντού.

Unknown είπε...

Μπορω να μαθω απο που προερχεται το ονομα ραλλου; σε ποια ελληνικηπεριοχη απαντιεται;

cynical είπε...

Ευαγγελια ειναι απο Μικρα Ασια. Υποθετω οτι απανταται σε περιοχες οπου εγκατασταθηκαν πολλοι προσφυγες απο εκει.