Βιομηχανία Κατασκευής Αμφιβολιών

Έχω αναφερθεί αρκετές φορές στην αδυναμία των απλών και όχι μόνον ανθρώπων, αλλά και των δημοσιογράφων που ασχολούνται με επιστημονικά θέματα, να πάρουν και να δώσουν αντίστοιχα, σαφείς απαντήσεις για την επικινδυνότητα μιας σειράς προϊόντων ή καταστάσεων.

Συγκεκριμένα:

για το πόσο βλαπτικό μπορεί να είναι τελικά το κάπνισμα και για τον βαθμό υπαιτιότητάς του σε ορισμένες μορφές καρκίνου,

για την δυνατότητα των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων να μολύνουν το περιβάλλον ή να βλάψουν μακροπρόθεσμα την υγεία μας,

για τον βαθμό επικινδυνότητας των κινητών τηλεφώνων και των κεραιών αναμετάδοσης/ενίσχυσης του σήματος,

για την επικινδυνότητα της χαμηλής δόσης ραδιενέργειας που εκλύεται σε περιοχές κοντά στους πυρηνικούς αντιδραστήρες,

για το κατά πόσον οι πυλώνες υψηλής τάσεως ευθύνονται για την παιδική λευχαιμία,

για το κατά πόσον το τάδε ή το δείνα χημικό προϊόν ευθύνεται για την τάδε ή την δείνα νόσο,

για το κατά πόσον το κλίμα έχει όντως αλλάξει,

για το κατά πόσον οι πάγοι όντως θα λιώσουν και τα παράλια θα πλημμυρίσουν και πολλά άλλα από τα μεγάλα προβλήματα που παίζουν καθημερινά στις ειδήσεις και τις συζητήσεις.

Πρόκειται για τρομολαγνεία, για μισανθρωπία ή για τετελεσμένα και πολλαπλώς αποδεδειγμένα γεγονότα;
Αβοήθητοι οι περισσότεροι, παραπαίουμε ανάμεσα στην μελέτη του τάδε εργαστηρίου και στην αξιοσέβαστη μελέτη του δείνα εργαστηρίου, όλες φαινομενικά καλά τεκμηριωμένες με αδιάσειστα στοιχεία και κάργα επιστημονικές.

Πέρα από τις εγγενείς αδυναμίες της Επιστήμης να τεκμηριώσει δίχως αμφιβολία κάποια συμπεράσματα, (και αναφερόμαστε βεβαίως στην Ορθή Επιστήμη, αυτή, δηλαδή, που διακονείται με όλους τους κανόνες της δεοντολογίας και όχι της τσαρλατανιάς), και οι οποίες αδυναμίες πηγάζουν από τις αβεβαιότητες των αποτελεσμάτων, την πολυπλοκότητα του προβλήματος με το οποίο κάποιος μπορεί να καταπιαστεί μόνο προσεγγιστικά, την δυσκολία πειραματικής ή θεωρητικής αντιμετώπισης, υπάρχουν και «άλλες» ύποπτες πρακτικές που σκοπό έχουν να υψώσουν ένα πέπλο αμφιβολίας πάνω σε καίρια θέματα δημόσιας υγείας τα οποία όμως θίγουν πολύ μεγάλα και συγκεκριμένα συμφέροντα.

Για παράδειγμα οι καπνοβιομηχανίες δημιούργησαν δικά τους ανεξάρτητα, υποτίθεται, μη κερδοσκοπικά ινστιτούτα με ερευνητές σε διατεταγμένη υπηρεσία έχοντας σα μοναδικό σκοπό να υπονομεύσουν την πλημμυρίδα των αποτελεσμάτων που αποδείκνυαν ότι το κάπνισμα όντως σκοτώνει.
Το ίδιο και οι πετρελαϊκές βιομηχανίες σχετικά με το ρόλο των υδρογονανθράκων στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή. Όπως και οι χημικές βιομηχανίες σχετικά με την επικινδυνότητα του Cr-6, της ασβέστου, του αμιάντου και άλλων χημικών ουσιών.

Στις μέρες μας βλέπουμε το ίδιο σχήμα να επαναλαμβάνεται, με τα αντίστοιχα lobbies να επιχειρούν να παρουσιάσουν την πυρηνική ενέργεια σαν «πράσινη».

Το σοβαρό αυτό θέμα, την κατασυκοφάντηση δηλαδή αξιόπιστων ερευνητικών αποτελεσμάτων, πραγματεύονται δυο καινούργια βιβλία, τo

“Bending Science: How special interests corrupt public health research”, by Thomas O. McGarity and Wendy E. Wagner, Harvard University Press,
και το
“Doubt is their product: How industry’s assault on science threatens your health”, by David Michaels, Oxford University Press.

Στο πρώτο οι συγγραφείς, που είναι καθηγητές στο πανεπιστήμιο του Τέξας, παραθέτουν όλο το εύρος των νομικών και οικονομικών τακτικών που οι εκπρόσωποι των εταιριών χρησιμοποιούν για να απαξιώσουν, να ποδηγετήσουν ή και να σταματήσουν την έρευνα σε τομείς που πιθανόν να περικλείουν κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Στο κύκλωμα περιλαμβάνονται εταιρίες, ενάγοντες δικηγόροι, think tanks, ακόμα και κυβερνητικοί παράγοντες. Παραθέτουν στοιχεία για το πώς οι εταιρίες κρύβουν στοιχεία, πώς καταφεύγουν στα δικαστήρια εναντίον μεμονωμένων ερευνητών, πώς καταφέρνουν να δημοσιεύουν τις δικές τους εργασίες, πώς τελικά αποσπούν εύφημο μνεία από τις ίδιες τις περιβαλλοντολογικές οργανώσεις.

Νόμιζα ότι δεν είχα καταλάβει καλά, όταν στην ημερίδα για την πυρηνική ενέργεια στην Ελλάδα που παρακολούθησα πριν από λίγο καιρό στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ένας απο τους ομιλητές υποστηρικτές της, αναφέρθηκε στα λόγια του James Lovelock, ενός εκ των συνιδρυτών της Greenpeace, ότι "there is no sensible alternative to nuclear power, if we are to sustain civilization".

Στο δεύτερο βιβλίο, ο συγγραφέας που είναι ειδικός της εργασιακής ασφάλειας στο πανεπιστήμιο George Washington στη Washington DC, εκθέτει τα ονόματα των εταιριών που χρηματοδοτούν τέτοιες πρακτικές όπως επίσης και τα κόλπα που χρησιμοποιούν. Μερικοί ξαναναλύουν τα δεδομένα με τέτοιο τρόπο ώστε να υποβαθμίσουν τους δυνητικούς κινδύνους των προϊόντων των πελατών τους, ενώ άλλοι δεν διστάζουν να παρευρεθούν ακόμα και σαν ψευδομάρτυρες σε δίκες των εν λόγω προϊόντων. Επίσης καταφέρνουν να περάσουν τα δικά τους αποτελέσματα σαν τα μόνα αξιόπιστα και των άλλων σαν σκουπίδια.

Τέτοιες πρακτικές, λέει ο συγγραφέας, μπορεί να υπήρχαν από καιρό, αλλά κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Bush η κατάσταση χειροτέρεψε με την ανάθεση των νομοθετικών ρυθμίσεων στα χέρια των εταιριών, κατευθείαν δηλαδή στο στόμα του λύκου.

ΥΓ. Το κείμενο αυτό βασίστηκε στο άρθρο "The Uncertainty Principle" by Merrill Guzner, στο περιοδικό NewScientist, issue 14 June 2008.