Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2009

Workaholism


Η εργασία, καλά να ‘ναι ο Καλβίνος απέκτησε μια ιδιαίτερη σημασία στη Δύση, πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι θα μπορούσε κανείς να της αποδώσει με βάση οικονομικές και ψυχολογικές ανταποδώσεις, τέτοια ώστε κάποιες φορές ν’ αγγίζει τα όρια θρησκευτικής αγκύλωσης έως και ψύχωσης.

Σε προγενέστερες περιόδους, όπου πρωταρχικό μέλημα και μεγίστη αγωνία των ανθρώπων ήταν αν θα μπορούσαν να σωθούν, ώστε απερχόμενοι από τον μαύρο κι άραχλο κόσμο που ζούσαν, να είχαν τουλάχιστον την ευκαιρία να εξασφαλίσουν μια άνετη μεταθανάτια ζωή, έφτασε ο Καλβίνος που φάνηκε να δίνει τέλος στην αμφιβολία που βασάνιζε τη σκέψη εκατομμυρίων ανθρώπων. Η συνταγή, όπως μας την κατέδειξε με εναργή τρόπο ο Weber το 1905, στο «The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism», ήταν η αφοσιωμένη, συνειδητή και πειθαρχημένη εργασία, όχι σαν αδιαμφισβήτητο εισιτήριο εισόδου στον παράδεισο, αλλά σαν ένδειξη και μόνον, πολλαπλασιασμού των πιθανοτήτων απονομής της θείας Χάρητος. Κατά Weber, αυτό και μόνον ήταν αρκετό ώστε η εργασία πια ν’ αποκτήσει άλλο, πέραν του βιοποριστικού, περιεχόμενο, οδηγώντας στο αποτέλεσμα που όλοι γνωρίζουμε, δηλαδή στην ανθοφορία του καπιταλισμού.

Η σχέση μας λοιπόν με την εργασία δεν παρέμεινε σταθερή στα χρόνια, μεταβαλλόμενη από μια βιοποριστική δραστηριότητα, σε δραστηριότητα με πρωτίστως ηθικό και σωτηριολογικό περιεχόμενο, και τις τελευταίες δεκαετίες σε παρανοϊκή σχέση ψυχολογικής εξάρτησης, ίσως σαν αποτέλεσμα αναζήτησης ενός ανωτάτου σταδίου αγιότητας, ή, πιο πιθανό, σαν μια στάση απόσχισης απ’ την πραγματικότητα και τις ευθύνες της.

Μιλάω για τους αλκοολικούς της δουλειάς, οι οποίοι για όλα τα προηγούμενα χρόνια παρέμειναν παράδειγμα προς μίμηση και συμμόρφωση, παινεμένοι φάροι της οικονομικής ανάπτυξης και του πλούτου, ιδανικά μοντέλα ανθρώπινης συμπεριφοράς και δυνατοτήτων, δοξασμένοι και τιμημένοι από ένα μέλλον που ήδη τους έγνεφε χαμογελώντας, έτοιμο να τους χαριστεί πλουσιοπάροχα.

Και φυσικά δεν περιλαμβάνω αυτούς οι οποίοι αναγκάζονταν ακουσίως να εξοντώνονται, αλλά αυτούς που από υπερβολική συμμόρφωση ενσωμάτωναν πλήρως την εξωτερική απαίτηση υπερ-εργασίας, μετατρέποντάς την σε εσωτερική επιταγή και ανάγκη. Η καλλιέργεια βεβαίως ατμόσφαιρας workaholism-ου, και η ανάδειξή του σε νέο life-style για δυναμικές και μοντέρνες προσωπικότητες, δεν ήταν άσχετη με τη νέα φάση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, ο οποίος απαιτούσε ολοκληρωτική υποταγή και αφοσίωση, με τα ανάλογα φυσικά, ανταλλάγματα, που όπως εκ των υστέρων αποδείχτηκε, υστερούσαν σημαντικά μπροστά σε όσα αφαιρούσαν. Ρημαγμένη υγεία, ψυχώσεις, ανισορροπία, αποκοινωνικοποίηση, ενδεείς προσωπικές σχέσεις, και τελικά καθόλου χρόνος και διάθεση για την απόλαυση των υπεσχεμένων.

Η εργασία λοιπόν, σε τέτοια αφύσικα όρια υπερβολής ενδύθηκε με νέα σωτηριολογικά περιεχόμενα, περίπου σαν δέσμευση στη δημιουργία ενός νέου θαύματος, ενός νέου, απύθμενης ευημερίας κόσμου. Η υπερ-εργασία εθεωρείτο ύψιστη αξία, με ταυτόχρονα έκδηλη την καταφρόνια προς αυτούς που επέμεναν να εκτελούν τα καθήκοντά τους με λιγότερο βασανιστικό τρόπο, που μπορούσαν να κοιμούνται φυσιολογικά, που επέμεναν να βγάζουν τα παιδιά τους στο πάρκο οι ίδιοι, που συμμετείχαν στην οικογενειακή και κοινωνική ζωή.

Ακόμα έχω στα μάτια μου τα ντοπαρισμένα και εξαρτημένα ανθρώπινα υπολείμματα της αλαζονείας και της καφεΐνης, να περιφέρονται υστερικά στους διαδρόμους, ανίκανα τελικά να συγκεντρωθούν και να μετατρέψουν την επιδεικτική ενεργητικότητά τους σε κάτι μεστό, ολοκληρωμένο και χρήσιμο.

Δεν χρειάζεται να αναφερθώ σε μελέτες που δείχνουν τις βλαβερές συνέπειες αυτής της πρακτικής. Είναι κάτι, που άλλωστε και μόνη η λογική ή η διαίσθηση μπορούν να το μαντέψουν. Ολοένα και πληθύνουν οι εργαζόμενοι, όσοι φυσικά παραμένουν ακόμα εργαζόμενοι, που είναι πρόθυμοι να ανταλλάξουν ένα μέρος των αποδοχών τους με περισσότερο χρόνο που θα τους επιτρέψει να ανακτήσουν την ανθρώπινη ουσία τους. Πολλοί το έχουν κάνει ήδη και έχουν αποσυρθεί σε μικρότερα μέρη, απασχολούμενοι σε λιγότερο εξαντλητικές εργασίες.

Ενώ η εργασία παράγει πλούτο, εξασφαλίζει σκοπό και νόημα, δίνει ταυτότητα και διευκολύνει τις κοινωνικές σχέσεις, η υπερ-εξάρτηση τα παίρνει όλα πίσω. Σήμερα παρατηρείται μια σημαντική άνιση κατανομή των χρόνων εργασίας, με μια μερίδα να μην εγκαταλείπει ουσιαστικά ποτέ τον εργασιακό χώρο και μια άλλη, είτε να υπο-απασχολείται είτε να παραμένει άνεργη. Μάλλον, θα πρέπει να το ξαναδούμε το θέμα. Ορθολογικά! Αυτό δεν είναι το σύνθημα της εποχής;

27 σχόλια:

Alexandros είπε...

Ποτέ δεν μπορούσα να καταλάβω αυτούς που ζουν για να δουλεύουν (ξέρω αρκετούς) και όχι το αντίθετο. Πρόκειται για συνήθεια στα όρια της νευρασθένειας να έχεις πολλά, να μπορείς να ζήσεις άνετα, και να δουλευείς όχι για βιοποριστικούς λόγους αλλά για κοινωνικούς λόγους και για προσπάθεια αύξησης του αριθμού του τραπεζικού λογαριασμού.


Υ.Γ. Το "Ορθολογικά" δεν θα έπρεπε να είναι σύνθημα, αλλά απεγνωσμένη έκκληση.Ζούμε στην πιο ανορθολογική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ότι αυτό συνεπάγεται.

Greek Rider είπε...

Cynical καλησπέρα, ζούμε όχι απλά στην πιο ανορθολογική χώρα της ΕΕ αλλά σε μια από τις πιο ανορθολογικές (αναλογικά με τη γνώση) εποχές.

Η εργασία σήμερα παίζει το ρόλο του Αναμορφωτηρίου, είναι το μεγάλο αναμορφωτήριο (σε αντίθεση με την δήθεν δημοκρατική μας κοινωνία) που μας κρατάει ακόμη σε καταστολή.

LeftG700 είπε...

Φίλη Cynical,


Να υποβάλουμε μια ερώτηση; Ο Βέμπερ, όπως είναι γνωστό, κινείται στον αντίποδα της άποψης του Μαρξ σύμφωνα με την οποία η οικονομία αποτελεί τον πρωταρχικό κινητήρα της Ιστορίας, τοποθετώντας στη θέση της με μια, κατά κάποιο τρόπο, ιδεαλιστική ερμηνεία, την επιρροή των κοινωνικά "ισχυρών" θρησκευτικών αντιλήψεων και επιρροών. Αναφέρεσαι στον Βέμπερ με ένα τρόπο που δεν μας είναι σαφές αν συμμερίζεσαι τη γενική αυτή αντίληψή του.


Τα λέμε.

cynical είπε...

Αλέξανδρε καλησπερα,

η ανισοκατανομη των ωρων εργασιας αναμεσα στους εργαζομενους ειναι χαρακτηριστικο του νεου καπιταλισμου και δεν συμβαινει μονο στην ελλαδα. Υπαρχει κοσμος παντου που εξαντλειται (ο αλκοολισμος ειναι μια καταληξη της υπερ-εντατικοποιησης της εργασιας) και υπαρχει αλλος κοσμος που θελει να δουλεψει και δεν του προσφερονται παρα λιγες ωρες εργασιας. Τα αιτια τα γνωριζουμε και ειναι η αυξηση της (βραχυπροθεσμης) κερδοφοριας μέσω της ελαστικοποιησης. Η ανορθολογικοτητα φαινεται απο το γεγονος οτι το μοντελο αυτο δεν ειναι βιωσιμο μακροπροθεμα και οτι παραγει τα αντιθετα απο τα προσδοκωμενα αποτελεσματα.

Οσοι ασπαζονται αυτη την εντατικοποιηση θεωρουν επι πλεον οτι υπηρετουν μια μεγαλη αξια!! και εκει την πατανε. Απο μονα τους τα οικονομικα ωφελη δεν ειναι αρκετα, για το λογο οτι δεν μπορουν να τα αξιοποιησουν και αφ' ετερου κινδυνευουν να τα χασουν οταν θα βρεθουν με τη σειρα τους ανεργοι. Διοτι η υπερ-εκμεταλλευση και η απολυση πανε χερι-χερι.

cynical είπε...

Αγαπητο Left G700,

κατ' αρχην δεν υιοθετω (μεγαλη κουβεντα!) ενα στειρο οικονομισμο, οτι οι κοινωνικες συμπεριφορες αποτελουν μονοσημαντη αντανακλαση των οικονομικων δομων. Οι αιτιες ειναι πολυποικιλες (και πολιτισμικές) και αναλογα με την περισταση ο ιστορικος θα καθορισει και το στατιστικο βαρος καθε μιας απο αυτες.

Στη συγκεκριμενη περιπτωση οπως επιχειρηματολογεί ο Weber, η θρησκεια φαινεται εκ του αποτελέσματος να παιρνει σημαντικο στατιστικο βαρος, διοτι ειναι αναμφισβητη η παρουσια της εργασιακης ηθικης και της θετικής αξιολογισης της εργασιας ανάμεσα σε ενα συνολο κοινωνικων δραστηριοτητων, στον προτεσταντικο κοσμο.
Αυτο ειναι το ενα κρατουμενο, που νομιζω οτι δεν αμφισβητειται. Το αλλο, το κατα ποσον δλδ αυτη η υπερεκτιμηση της εργασιας συνεβαλε στην αναπτυξη του καπιταλισμου, νομιζω οτι θα πρεπει να συνεκτιμηθει και με αλλους παράγοντες. Κοινωνικης δομης και οικονομικων σχεσεων.

cynical είπε...

Καλησπέρα @Rider,

ο ανορθολογισμος νομιζω οτι προερχεται απο μια υπερεκτιμηση του ...ορθολογισμου, κυριως στη λογιστικη του μορφη. Το οτι δλδ εχουμε την απαιτηση να χωρεσουμε μια συνθετη πραγματικοτητα μεσα σε ενα λογιστικο προγραμμα αριθμων και δεικτων. Για να μην μιλησουμε και για την εργαλειακη ορθολογικοτητα, η οποια δεν αποτελει παρά προέκταση της νεοφιλελευθερης ιδεολογιας. Ο,τιδηποτε ξεφευγει απο αυτην χαρακτηριζεται σαν ανορθολογικο.

Ο συγκεκριμενος καταμερισμος εργασιας, ενω για εναν εξωτερικο παρατηρητη αποτελει εκφραση ανορθολογισμου, για τους νεοφιλελ. αποτελει την πεμπτουσια του εξορθολογισμου της παραγωγής.
Παρ' τ' αυγό και κούρευ' το!

Με αυτη τη μορφη, η εργασια δεν αναμορφωνει απλα, αλλά κυριολεκτικα εξοντωνει. π΄χ΄ France telecom.

LeftG700 είπε...

Φίλη Cynical,


ΟΚ, ευχαριστούμε για τη διευκρίνιση. Να κάνουμε κι εμείς μία: Όταν γράψαμε για την οικονομία-πρωταρχικό κινητήρα της Ιστορίας, δεν αναφερόμαστε σε στείρο οικονομισμό (μακριά!), ούτε στις παρόμοιες αναγνώσεις του Μαρξ απο μεταγενέστερους ή και σύγχρονούς του. (Εννοούμε ότι ο ίδιος είναι αθώος του "εγκλήματος").


Τα λέμε.

ellinaki είπε...

Βέβαια, ένας βασικός παράγοντας του workaholism-ού, είναι και η "εργασιοθεραπέια". Δηλαδή ή ψευδαίσθηση ότι δουλεύοντας συνεχώς και αποσπώντας το μυαλό σου από τα προσωπικά σου ζητήματα, τα τελευταία ως δια μαγείας θα εξαφανιστούν.

Αυτό φυσικά επιφέρει χειρότερα αποτελέσματα αφού ως γνωστόν η μέθοδος της σκόνης κάτω από το χαλάκι, ανέκαθεν δεν λειτουργούσε μακροπρόθεσμα.

Θανασης Ξ. είπε...

Αγνοούσα τη σχέση Προτεσταντισμού-Εργασιομανίας. Πιστεύω πως είναι φαινόμενο που έχει πλήθος όψεις. Αν και δεν θα έλεγα πως στην Ελλάδα είμαστε εργασιομανείς :-), από προσωπική εμπειρία δουλεύοντας για 25 χρόνια στον ιδιωτικό τομέα ξέρω καλά πόσο εύκολα μπορεί να παρασυρθεί κανείς και να πέσει στην παγίδα. Το 'σύστημα' κάνει ότι μπορεί προς αυτή την κατεύθυνση. Το 'επιβραβεύει' αυτό με αμοιβές, με τίτλους (συνήθως πλαστικούς), γενικά τείνει να σε στίψει, ιδίως όταν πρωτομπαίνεις στην παραγωγική διαδικασία, είσαι νέος κλπ. Πολλοί την πατάνε. Άλλοι -και από τύχη- ξεφεύγουν. Μερικοί -έχω φίλο- δυστυχώς το αντιλαμβάνονται στο πρώτο έμφραγμα..

grsail είπε...

Καλημέρα,
Αναφερόμενος στα ψευδώς «υπερενεργητικά» στελέχη και τους adicted της εργασίας (με ή χωρίς τις … ανάλογες αποδοχές), στα πλαίσια των γνωστών σε εμάς δυτικότροπων αναπτυγμένων οικονομιών, ήθελα να πω ότι η ορθή κατανομή της εργασίας είναι κάτι σαν την ορθή κατανομή του πλούτου.

Ορθή κατανομή της εργασίας όμως σημαίνει δύο πράγματα (α) ελαχιστοποίηση της ανεργίας, πράγμα που οδηγεί σε δυσκολία εφαρμογής νεο-φιλελεύθερων μοντέλων υλοποίησης του καπιταλισμού στο οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο και (β) αύξηση του ελέυθερου χρόνου άρα και των απαιτήσεων για πραγματική ποιότητα ζωής για το συντριπτικά μεγάλο τμήμα του πληθυσμού …

Θέλω να συνδιάσω αυτά τα δύο με κάτι που άκουσα κατά την διάρκεια της εκδήλωσης για τις δεκαετίες ζωής του περιοδικού Διαβάζω : « … αφιερώνω αυτήν την εκδήλωση στους ανθρώπους της βιοπάλης που δεν μπορούν να διαβάσουν …»

Unknown είπε...

A να 'γειά σου!
Και λίγα λες...

cynical είπε...

Kαλημερα Ελληνακι,

γιαυτο η εργασιακη εξαρτηση ονομαζεται και Εξαρτηση. Επενεργει με τον ιδιο τροπο οπως και τα ναρκωτικα, δηλαδη διευκολυνει τη φυγη και την αποφυγη. Με τη διαφορα ομως οτι αυτου του ειδους η εξαρτηση χαιρει μεγαλης εκτιμησης!

cynical είπε...

Καλημερα Θαναση,

η εργασιομανια προεκυψε τελευταια και φυσικα απο ...προτεσταντικες χωρες, σαν εξελιξη της εργασιακης ηθικης, κατι που λειπει σαφως απο μας, γιατι ποτέ η εργασια δεν ηταν το κεντρικο σημειο της κουλτουρας μας. Ο "δουλευταρας" αξιολογούνταν θετικα, αλλα παραλληλα και με αλλες ιδιοτητες, οπως αυτο του "καλου παιδιου", του γλεντζε, του κουβαρντα, του νοικοκυρη κ.α.

Οι πλαστικοι τιτλοι, οπως επισημαινεις, ειναι ενα πολυ καλο εργαλειο χειραγωγισης. Ολοι στελεχη και managers γινονται πλεον. Καλο ειναι, αλλα οχι και να το πολυπιστευουμε.

cynical είπε...

Καλημερα @grsail,

πολυ σωστα το επισημαινεις, οτι ανακατονομη της εργασιας θα σημαινε και διαθεση ανακατανομης του πλουτου. Δεν ειναι τυχαιο που η ανισοκατανομη της εργασιας συνοδευτηκε με αυξηση της ηδη υπαρχουσας ανισοκατανομης του πλουτου. κοινως, η ψαλιδα μεγαλωσε ακομα παραπανω.

cynical είπε...

Καλημερα @Darthiir,

εσυ να φροντισεις να μην εντατικοποιεις τις καμηλες σου! κρατας τουλαχιστον το το 8-ωρο;

Unknown είπε...

Επταμισάωρο το πολύ, με ενδιάμεσα διαλύματα για καρκαντέ και ναργιλέ!

cynical είπε...

Darthiir,

Καλα ναργιλε καπνιζουν; Κι εγω νομιζα οτι καπνιζαν Camel.

Εμεις εδω δεν εχουμε "καρκαντε". Τρωγεται;

Unknown είπε...

???
!!!
:ο

Πίνεται...
Τσάι από ιβίσκο...
Σ' έχει φάει η πολλή δουλειά μου φαίνεται! :ppp

Eva Stamou είπε...

Συμφωνώ απόλυτα με το πνεύμα της ανάρτησής σου. Όταν κάποιος χρησιμοποιεί την εργασία σαν άμυνα προκειμένου να μην έρχεται αντιμέτωπος με άλλα - εξίσου ή περισσότερο σημαντικά -κομμάτια της ζωής του, όπως η ανατροφή των παιδιών, ή η ουσιαστική επαφή με τον σύντροφο και τους φίλους, ακόμα και το παρελθόν του, μόνο αρνητικές μπορεί να είναι οι συνέπειες για τον ίδιο και τους γύρω του.

Καλό απόγευμα.

nikolaelf είπε...

Διάβασα το κείμενο και ανατρίχιασα πατόκορφα. Έφερα στο μυαλό μου όλους αυτούς που τριγυρίζουν σε διαδρόμους πολυεθνικών και μη, και με περισπούδαστο ύφος προσπαθούν να δείξουν θέληση, πυγμή και αποφασιστικότητα για κάτι παραπάνω προσδοκώντας λεφτά, μια καλύτερη καρέκλα, άνοδο και καταξίωση επαγγελματική και κοινωνική όταν θα τρώνε με άλλους μαλακοκαύληδες γύρω από ένα τραπέζι σούσι και φουά γκρα με τριμμένο πέος οξύρυγχου! Κούραση! Προτιμώ να χαζεύω!

nikolaelf είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
cynical είπε...

Καλησπερα Ευα,

θα ξερεις καλυτερα απ' τον καθενα πώς καταληγουν οι εργασιομανεις. Και η αναιδεια ειναι πως οι ιδιοι που τους οδηγουν σ' αυτοι την κατασταση, κοιτανε με διαφορα τερτιπια να τους ξεγελανε, οπως οτι ανηκουν στην οικογενεια ταχα της εταιριας, τους στελνουν και καμια εκδρομη, ή σε κανενα σπα, και μετα παλι στο μαντρι.

cynical είπε...

Nikolaef καλησπερα,

αμα θες να δεις τα καλα του χαλεματος εχω και απενοχοποιητικη αναρτηση! "Χαζευετε γιατι χανόμαστε!".

cirut είπε...

Εμένα πάλι το workaholiki, κάτι σε... cynical μου θυμίζει. Έγραψα το ίδιο άρθρο, αρχές του 2007, με πολύ παραπλήσια χρώματα! Χαίρομαι για τις συμπτώσεις. Είναι όντως εκεί, στη θρησκευτική ρίζα του καλβινοπροτεσταντισμού, όπου χρειάζεται ο καπιταλισμός μια ιδεολογική "βόμβα", για να απεκδυθεί το prestige του(να ..ξεβρακωθεί κοινώς).

Sophia είπε...

To θέμα είναι να υπάρχει σε όλα ισσορροπία... Αλλά αυτό, είναι και το πιο δύσκολο...

cynical είπε...

Cirut,
εχεις ακουσει για τα μεγάλα πνευματα που συναντωνται;

Να το το παράδειγμα , ολοζώντανο!

cynical είπε...

Καλησπερα Σοφια,
Και ποσο ευκολα χανεται η ισορροπια!