Το Σομαλικό Πειρατικό Επιχειρηματικό Μοντέλο

Τις προάλλες μου χτύπησε στο μάτι άρθρο στο Scientific American με τον περίεργο τίτλο «Pirate Economics?: Captain Hook Meets Adam Smith”, γραμμένο απ’ τον πολύ Michael Shermer, τακτικό επιστημονικό συντάκτη του περιοδικού, ιδρυτή της Skeptics Society και εκδότη του περιοδικού Skeptic, ταγμένου στην αποκάλυψη και το ξεμπρόστιασμα ψευδοεπιστημονικών και μεταφυσικών ισχυρισμών.

Ο Shermer κάνει ουσιαστικά μια παρουσίαση του πρόσφατου βιβλίου του Peter Leeson “The Invisible Hook”, (Princeton University Press 2009), όπου λίγο ως πολύ ο συγγραφέας ασχολείται με το πώς το αόρατο χέρι των οικονομικών συναλλαγών συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή ΑΚΟΜΑ και των πειρατών(!), γεγονός που προδιαθέτει τον αναγνώστη να σκεφτεί ότι αν δεν υπήρχαν οι αγορές ακόμα θα σφαζόμασταν μεταξύ μας. Για μένα τουλάχιστον το bias είναι εμφανές και γι αυτό μπήκα στον κόπο να σχολιάσω το δημοσίευμα.

Παρά τις δοξασίες και τους μύθους, που θέλουν την πειρατική κοινωνία μια αναρχική κοινωνία, έχοντας προφανώς στο μυαλό του ο Leeson, καθηγητής οικονομικών παρά ταύτα στο Πανεπιστήμιο George Mason της Ουάσιγκτον, ότι η αναρχική κοινωνία είναι μια καθ’ όλα αιματηρή κοινωνία, οι πειρατές εν τούτοις διακρίνονταν για την συνοχή της ομάδας τους, για τη δημοκρατικότητά τους, αφού εξέλεγαν οι ίδιο τον Καπετάνιο με μυστική ψηφοφορία, για τους κανόνες που έθεταν και ακολουθούσαν πιστά, όπως επίσης και για τους απαράβατους όρους μοιράσματος της λείας από τα ρεσάλτα. Και δεν μένει μόνο εδώ, παρά προεκτείνεται και στους σημερινούς Σομαλούς πειρατές, προσπαθώντας να εξηγήσει τη συμπεριφορά τους βάσει του «αξιώματος» του ατομικού οικονομικού συμφέροντος. Ανάγει δε την κλίση τους προς το επάγγελμα του πειρατή στην έλλειψη ελεύθερων αγορών στην πατρίδα τους, η οποία έλλειψη κάνει τις μαύρες αγορές και την πειρατεία συμπεριλαμβανομένης, ν’ ανθίζουν.

Ως είθισται, σαν πρωτόβγαλτη στο θέμα, έκανα μια βόλτα στο διαδίκτυο για να δω τι παίζει τέλος πάντων μ’ αυτά τα «Οικονομικά της Πειρατείας» κι έμεινα με το στόμα ανοιχτό για το εύρος της βιβλιογραφίας και την οπτική γωνία αντιμετώπισης του φαινομένου. Δεν ξέρω πως, αλλά το να χώνεις τους πειρατές στην οικονομική θεωρία της ορθολογικής επιλογής και να εκπονείς περισπούδαστες οικονομικές αναλύσεις περί του σομαλικού πειρατικού επιχειρηματικού μοντέλου, μου ακούγεται πολύ μεταμοντέρνο, πολύ κυνικό και πολύ προκλητικό. Σαν να θέλεις δηλαδή να κόψεις και να ράψεις την πραγματικότητα στα επικρατούντα μέτρα και σταθμά, ότι όλα είναι επιχείρηση δηλαδή, αγνοώντας παράλληλα όλες τις άλλες παραμέτρους.

Απ’ την άλλη, δεν χρειαζόταν δα και καμιά fancy θεωρία για να μας εξηγήσει ότι οι πειρατές ό,τι κάνανε το κάνανε για το δικό τους συμφέρον και μόνον και όχι για αλλουνού και ότι το ασκέρι ήταν προφανώς πιο αποτελεσματικό στα ρεσάλτα απ’ ότι αν κουρσεύανε κατά μόνας. Και οι μαφιόζοι σε συνδικάτα ήταν οργανωμένοι και ο Βλαστός και η παρέα του συλλογικά αρμέγανε το κράτος και κάποιους άτυχους πολίτες.

«Τι λύσεις μπορεί να δώσει το βιβλίο σας», ρωτάει κάποιος τον Leeson σε συνέντευξη στους New York Times, «στο σύγχρονο πρόβλημα της πειρατείας;».

«Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε», απαντάει ο κ. καθηγητής, «είναι να αναγνωρίσουμε τους πειρατές σαν ορθολογικά δρώντα υποκείμενα για τα οποία η πειρατεία αποτελεί συνειδητή επαγγελματική επιλογή. Κάτι σαν επιχειρηματίες, δηλαδή. Μιας και οι πειρατές ανταποκρίνονται στη λογική κόστους/οφέλους, θα πρέπει να σκεφτούμε τρόπους που ν’ αλλάζουν τη σχέση αυτή και να τους δώσουμε κίνητρα ώστε να εγκαταλείψουν τη συγκεκριμένη επαγγελματική απασχόληση».

Στο ίδιο πνεύμα κινείται και το περιοδικό WIRED, όπου σε εκτεταμένο άρθρο του αναφέρεται και αυτό στα οικονομικά και το business model της πειρατείας των Σομαλών, με το όνομα μάλιστα Cutthroat Capitalism. Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο, κάθε ρεσάλτο κοστίζει γύρω στις $30,000, από τον εξοπλισμό που χρησιμοποιούν το ακριβότερο εργαλείο δουλειάς, περί τα $20,000 είναι τα ηλεκτρονικά με τα οποία εντοπίζουν ηχητικά το πλοίο από απόσταση, τα υψηλότερα λύτρα που πήραν ήταν γύρω στα $2,500,000, ότι υπάρχουν επενδυτές που απορροφούν το 50% των λύτρων, ότι ένας μέσος Σομαλός κερδίζει γύρω στα $600 ετησίως, ότι το Μογκαντίσου και ολόκληρη η χώρα μαστίζονται από τον πόλεμο, και ότι οι ακτές της Σομαλίας είναι η μεγαλύτερη χωματερή τοξικών και πυρηνικών αποβλήτων, συμπληρώνω εγώ.

Είμαι περίεργη να δω πού το πάνε τελικά. Δεν θα μου φαινότανε απίθανο να εισέβαλαν τελικά στη Σομαλία με σκοπό να την εκσυγχρονίσουν, διαδίδοντας και διδάσκοντας καινοτομικές επιχειρηματικές δράσεις.