Αμάν πια με το Δαρβίνο!

Οι λόγοι που η γέννηση του Δαρβίνου γιορτάστηκε πανηγυρικά αυτή τη χρονιά και συνεχίζει μάλιστα ακάθεκτα να γιορτάζεται ακόμα και στην μικρή μας αντι-επιστημονική χώρα, αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, απόρροια εν πολλοίς μιας διεθνούς πολιτικής με στόχο την αποδυνάμωση του φονταμενταλιστικού στρατοπέδου των δημιουργιστών και των ηπιότερων οπαδών του ευφυούς σχεδιασμού, οι οποίοι ακολουθούν μια ιδιαιτέρως επιθετική στάση, κυρίως όμως στην Αμερική. Το συγκεκριμένο μέτωπο έχει βεβαίως πολύ μικρή, έως μηδενική απήχηση στη χώρα μας, λόγω της κυριαρχίας του άλλου φονταμενταλιστικού μετώπου, αυτό των χριστιανών ορθοδόξων, οι οποίοι δεν κόπιασαν ακόμα ν’ ασχοληθούν στα σοβαρά με τον Δαρβίνο και τα λεπτά θέματα της σύγκρουσης επιστήμης και θρησκείας. Για παράδειγμα, ενώ διατρέχουμε ακόμα το έτος Αστρονομίας, αναλογικά με τον Δαρβίνο οι φιέστες ήταν και περιορισμένες και αρκετά άνευρες και χλωμές.

Έτσι, ο Δαρβίνος απέκτησε τέτοια σπουδαιότητα ώστε η γνώση περί αυτού και της θεωρίας της εξέλιξης ν’ αποτελούν και benchmark για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε μια χώρα, αλλά και βάση για κρίσεις πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου. Σπάνιο για μια αμιγώς επιστημονική θεωρία να τη σφετεριστεί, διαστρέφοντάς την μάλιστα, ο χώρος της πολιτικής. Και δεν είναι μόνο οι επικρίσεις που απορρέουν από την άγνοια της συγκεκριμένης θεωρίας, για το επίπεδο εξέλιξης μιας κοινωνίας, αλλά είναι και η ερμηνεία κοινωνικών και πολιτισμικών σχέσεων με βάση βιολογικά φαινόμενα που συμβαίνουν σε επίπεδο γονιδίων, όπως αυτό του ανταγωνισμού, προσαρμοστικότητας κ.λ.π. Αλλά, δεν θα επιμείνω εδώ, ως προς το σκέλος αυτό.

Το να ρωτάς τι θέλει ο Δαρβίνος στο Ισλάμ είναι το ίδιο με το να ρωτάς τι θέλει ο φάντης με το ρετσινόλαδο. Κι όμως, ο Δαρβίνος, παρ’ ότι κόκκινο πανί, πήρε τ’ όπλο του και έφερε γύρα τις χώρες του Ισλάμ, ρωτώντας εδώ κι εκεί πόσα πράγματα γνωρίζουνε γι αυτόν. Έτσι, στην Αίγυπτο μόνο το 1/3 των ενηλίκων είχαν ακούσει κάπου, κάποτε το όνομα αυτό, ενώ μόνο το 8% πίστευε ότι οι ενδείξεις που υποστηρίζουν τη θεωρία του είναι αρκετές. Με τους δασκάλους τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα. Επίσης, σε έρευνα σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο των Αραβικών Εμιράτων μόνο το 15% των καθηγητών είχε κάποια καλή γνώμη για τον Δαρβίνο.

Φαντάζομαι ότι η συγκεκριμένη έρευνα θα είχε τα ίδια πάνω κάτω αποτελέσματα και σε άλλες αραβικές χώρες, μιας και το τελικό συμπέρασμα ήταν ότι η εκπαίδευση στο Ισλάμ πάει κατά διαόλου, παρά τα μεγάλα ποσά που διατίθενται γι αυτή, ειδικά σε κάποιες απ’ αυτές, όπως Λιβύη, Συρία, Σαουδική Αραβία. Και ο λόγος, η επικυριαρχία της θρησκείας κ.λ.π. Λίγο θέλει δηλαδή, να θεσπιστεί ανάμεσα στους άλλους δείκτες που κατατάσσουν μια χώρα και ένα νέος δείκτης, ο «δείκτης Δαρβίνου».

Χωρίς να θέλω να εμπλακώ στην επιστημονική βάση της θεωρίας της εξέλιξης, την οποία άλλωστε δε γνωρίζω σε λεπτομέρειες, ούτε άλλωστε κανείς την γνωρίζει ακόμα επακριβώς, θα ήθελα να πω ότι μ’ ενοχλεί αρκετά το γεγονός ότι έχει πλέον ξεφύγει από τα στενά πλαίσια των ερευνητών και των εργαστηρίων, έχοντας μετατραπεί σε εργαλείο πολιτικής και διαχωρισμού, με τα σκληρά ερωτήματα που διατυπώνει: «Είσαι ή δεν είσαι με τον Δαρβίνο». Ενώ η θεωρία και η γνώση της κάθε άλλο παρά πλήρης είναι, εν τούτοις οι σκεπτικιστές κινδυνεύουν να γίνουν άμεσος στόχος και να στιγματιστούν σαν θρησκευόμενοι και το χειρότερο σαν δημιουργιστές.

Πριν κλείσω, θα ήθελα να σας μεταφέρω λίγα πράγματα από ένα άρθρο που διάβασα στο "Nature", και περίληψή του στο Science Daily, σχετικά με ένα μοναδικό πείραμα που διήρκεσε 20 χρόνια, κατά τη διάρκεια του οποίου και σ' ένα σύνολο 40,000 γενεών, μπόρεσαν να μελετήσουν τις μεταλλάξεις και την αποκτηθείσα ή μη-αποκτηθείσα προσαρμοστικότητα του βακτηριδίου E. coli . Η εξέλιξη δηλαδή στο πιάτο μας! Ένα από τα βασικά ευρήματα ήταν ότι η οι μεταλλάξεις στο γονιδίωμα και η προσαρμοστικότητα δεν είχαν την ίδια εξέλιξη. Παρά την επικρατούσα θεωρία ότι γονιδίωμα και προσαρμοστικότητα συμβαδίζουν, ενώ το γονιδίωμα μέχρι την 20,000 γενιά εξελισσόταν με ένα σταθερό ρυθμό, η προσαρμοστικότητα φαινόταν αντίθετα να επιβραδύνεται, δηλαδή πολλές μεταλλάξεις παρέμεναν τυφλές.

Παρά ταύτα, μετά απ' τη γενιά αυτή, συνέβη κάτι το αναπάντεχο και συγκλονιστικό, δηλαδή παρατηρήθηκε μια απότομη μεταβολή του ρυθμού μεταλλάξεων με ανάλογη μεταβολή και της προσαρμοστικότητας. Ενώ πριν είχαν σημειωθεί μόνο 45 μεταλλάξεις, μετά το απότομο πήδημα οι μεταλλάξεις έφτασαν στις 653.

Ο ένας λόγος που αναφέρθηκα στο συγκεκριμένο πείραμα είναι ότι η όλη συμπεριφορά των βακτηριδίων μου θύμισε τη θεωρία του Stephen Jay Gould, (κυνηγημένος και αυτός απ’ τους «ορθόδοξους» δαρβινιστές), περί διακοπτόμενης εξέλιξης, «Punctuated Equilibria», βασικές παραδοχές της οποίας, μαζί με προσεγγιστικά μοντέλα είχα παρουσιάσει στην ανάρτηση «Κατανοώντας την Εξέλιξη μέσω των Αμμολόφων». Ο άλλος λόγος είναι για να δείξω την αντιεπιστημονικότητα του να οχυρώνεσαι πεισματικά πίσω από μια θεωρία της οποίας οι διάφορες πτυχές μάλιστα, μόλις τώρα έχουν αρχίσει να μπαίνουν στο μικροσκόπιο.